کروناويروس‌ها (CoVs) از آغاز قرن بيست و يکم عامل شيوع پنوموني‌هاي مرگبار در انسان بوده‌اند. پيش از سال 2002، کروناويروس‌ها تنها باعث سرماخوردگي در انسان مي‌شدند اما از سال 2002 بيماري سندرم حاد تنفسي شديد Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) ناشي ازکروناويروس (SARS-CoV) با نرخ مرگ‌ومير 10 درصد، سندرم تنفسي خاورميانه Middle East Respiratory Syndrome (MERS) ناشي از کروناويروس (MERS-CoV) در شبه جزيره عربستان با ميزان مرگ‌ومير 37 درصد در سال 2012 و در اواخر سال 2019 نيز ويروس جديد کروناويروس کهCOVID-19 نيز ناميده مي‌شود ظهور کردند. طبق آخرين گزارشات، اين ويروس با نرخ مرگ‌ومير حدوداً 20 درصد روزانه در حال افزايش است.
در دسامبر سال 2019، اولين بيمار مبتلا به ذات‌الريه در نوع غيرمعمول در چين تشخيص داده شد، بيماري که بعداً توسط سازمان بهداشت جهاني (WHO) به عنوان COVID-19 شناخته شد. يک ماه بعد، در ژانويه سال 2020، عامل ايجادکننده بيماري COVID-19، ويروس SARS-COV-2، رمزگشايي و شناسايي شد و ژنوم آن به سرعت منتشر شد.
تا اواسط آوريل 2020، ميزان تأثير COVID-19 بر جمعيت جهاني مشهود بود. بيشترين آسيب‌ديدگي آن مربوط به افراد سالخورده به ويژه افرادي با بيماري‌هاي زمينه‌اي و سيستم ايمني ضعيف بود. براي مشخص شدن علل تفاوت منطقه‌اي در COVID-19، به ماه‌ها يا حتي سال‌ها زمان براي تجزيه و تحليل نياز است. تاکنون رويکردهاي متمرکزتر براي کاهش تأثيرات COVID-19 در کوتاه مدت، به ويژه بر روي جمعيت آسيب‌پذير، به موازات رويکردهاي بلندمدت صورت گرفته است. از اواسط ماه آوريل، اقدامات بسيار کوتاه‌مدتي براي کاهش انتقال SARS-CoV-2 انجام شده است. اقدامات انجام شده براي کاهش انتقال SARS-CoV در طول همه‌گيري 2003-2002 SARS اعم از بهداشت و قرنطينه مناسب، بسيار شديدتر و گسترده‌تر از قرنطينه اجرا شده در سال 2003-2002 بوده است. ساير اقدامات کوتاه‌مدت که به طور بسيار پراکنده اجرا شده‌اند عبارتند از «درمان‌هاي تاکتيکي»؛ اين روش‌هاي تاکتيکي سيستم ايمني بدن را تقويت نمي‌کنند بلکه هدف آن‌ها مهار تأثيرات سوء حمله ويروسي است. برخي از نمونه‌هاي درمان‌هاي تاکتيکي آزمايش شده شاملEIDD-2801، Remdesivir ، Favipiravir ، Chloroquine ، Hydroxychloroquine هستند.
راه دوم که به منظور بهبود و کاهش اثرات COVID-19 دنبال مي‌شود توليد واکسن براي القاء ايمني ويروسي است. بخش عمده‌اي از بررسي حاضر به وضعيت و چشم‌اندازهاي اين روش واکسن مي‌پردازد.
واکسن‌هاي مورد استفاده براي SARS-CoV-2 براساس پلتفرم استفاده شده به 4 دسته: ويروسي، وکتور ويروسي، نوکلوئيک اسيد و پروتئيني تقسيم مي‌شوند.
شامل بخشي از ساختمان ويروس هستند که توان تحريک سيستم ايمني و ايجاد مصونيت را دارند. اصلي‌ترين بخش ساختمان ويروس که باعث بيماري‌زايي مي‌شود، اسپايک (Spike) نام دارد، پروتئين اسپايک يک گليکوپروتئين تيپ يک تراغشايي بزرگ است که شامل دو زيرواحد عملکردي S1 و S2، ناحيه تراغشايي (Transmembrane) و ناحيه درون سلولي (Intracellular)است. زيرواحد S1 در ناحيه C ترمينال شامل ناحيه اتصال به گيرنده (RBD) Receptor Binding Domain است و به همين دليل مسئول اتصال به گيرنده سطح سلول ميزبان يعني آنزيم تبديل‌کننده آنژيوتنسين (ACE2) Angiotensin-Converting Enzyme 2 است. زيرواحد S2 مسئول الحاق يا فيوژن غشاهاي سلولي و ويروسي است.
طبق آخرين تغييرات ثبت شده در سايت سازمان بهداشت جهاني 44 واکسن در فاز کارآزمايي باليني و 154 واکسن در فاز کارآزمايي پيش‌باليني هستند که از اين تعداد، 7 واکسن ويروسي و وکتور ويروسي، 2 واکسن نوکلئيک اسيدي و يک واکسن پروتئيني در فاز 3 کارآزمايي باليني هستند. ادجوانت Adjuvant مورد استفاده در واکسن، مي‌تواند به تقويت بيشتر سيستم ايمني براي مقابله با ويروس کمک کند، شرکت Novavax يکي از فعال‌ترين شرکت‌ها در حوزه واکسن‌هاي بر پايه پروتئين است که ادجوانت اختصاصي خود با نام Matrix M را ثبت کرده و در توليد واکسن از آن بهره مي‌گيرد.
منبع
1- High level readout: Expression of Interest for Supply of COVID-19 Vaccines
2- General public version, August 2020, UNICEF
دیدگاه ها