هماهنگی میان واردات و تولید داخلی تجهیزات پزشکی همیشه یکی از دغدغه‌های فعالان این صنعت بوده است. بازار باید بهگونهای مدیریت شود که بر اساس نیاز و مصرف واقعی کشور تجهیزات پزشکی مورد نیاز از توان داخلی یا از مسیر واردات تامین شوند. بااین‌حال این مسئله همیشه یکی از چالش‌های پایان ناپذیر حوزه تجهیزات پزشکی کشور بوده است. بهگونهای که مجموعه‌ای از عوامل راه را به‌ویژه برای تولیدکنندگان داخلی دشوار کرده و بازار تجهیزات پزشکی را در اختیار محصولات وارداتی قرار داده است؛ محصولات وارداتی که چه‌بسا در مواردی کیفیتی پایین‌تر از تولیدات داخلی دارند. در مطلب پیشرو با چند شرکت تجهیزات پزشکی در این زمینه گفت‌وگو کردیم.
دکتر حریرچی، مدیر درمان شرکت رایحه سپهر سلام فعال در راه‌اندازی تجهیز و بهره‌برداری مراکز دیالیز، در این زمینه گفت: «هم‌اکنون ۱۰ مرکز فعال در شهرهای تهران، البرز، آمل، اراک، اهواز، خرم‌آباد و گرگان و همچنین دو مرکز در افغانستان و عراق داریم.»
وی با اشاره به اینکه این شرکت به‌عنوانی یکی از دو شرکت ایرانی فعال در حوزه ماشین‌های دیالیز، ۸ هزار دیالیز در ماه در سطح کشور انجام می‌دهد، افزود: «تمام این دیالیزها با ماشین دیالییز، تخت دیالیز و آب RO تولید شرکت آریا طب فیروز انجام می‌شوند؛ در این مراکز حدود ۲۴۰ تخت فعال هستند که بیش از ۷۰۰ بیمار را پوشش می‌دهند.»
حریرچی با اظهار اینکه درباره لزوم ایجاد هماهنگی بین تولید و واردات تجهیزات پزشکی تصریح کرد: «از قدیم بسیاری از برندهای آلمانی، ژاپنی و سوئدی در حوزه ماشین‌های دیالیز در ایران کار می‌کردند، اما به‌خاطر تحریم اکنون مشکل داریم؛ به‌ویژه برای تامین قطعات به‌شدت مشکل داریم.»
وی با بیان اینکه برای تامین و واردات یک قطعه دستگاه آلمانی باید ابتدا پول آن پرداخت شود، اظهار داشت: «این درحالی است که معلوم نیست سه، چهار ماه بعد بتوان قطعه را از راه کولبری وارد کشور کرد یا نه؛ در مقابل قطعات ماشین‌های آریا طب فیروز نهایت یک هفته طول می‌کشد که برای دورافتاده‌ترین نقاط کشور تامین شوند.»
مدیر درمان شرکت رایحه سپهر سلام با اشاره به اینکه نزدیک یک‌هزار و ۵۰۰ دستگاه در کشور درحال بهره‌برداری است، گفت: «مراکز دولتی توسط هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران این دستگاه‌ها را خریداری کرده‌اند و درحال استفاده از آن‌ها هستند.»
حریرچی با اظهار اینکه مهندسان شرکت به‌طور مرتب از این دستگاه‌ها بازدید و اقدام به برطرف کردن ایرادات احتمالی آن‌ها می‌کنند، افزود: «در این شش سال فعالیت در بازار، پیشرفت و بازخورد بسیار خوبی داشته‌ایم؛ البته برای رسیدن به ایده‌آل‌ها راه طولانی نیز در پیش داریم.»
وی همچنین با بیان اینکه واردات محصولات دیالیزی به‌دلیل تحریم‌ها با کمی محدودیت انجام می‌شود، تصریح کرد: «اکنون ماشین‌های دیالیزی وارداتی موجود را شرکت‌های مربوطه سرویس می‌دهند؛ منتها مسئله میانگین عمر دستگاه در بحث دیالیز مطرح است.»
حریرچی با تاکید بر اینکه ماشین دیالیزی که ۲۵ تا ۳۰ هزار ساعت کار کرده است باید از رده خارج شود، اظهار تاسف کرد: «در ایران مراکزی هستند ماشین‌های دیالیز آن‌ها شاید تا 7۰-6۰ هزار ساعت نیز کار کرده‌اند؛ اما دیالیز با این دستگاه‌ها بهینه نیست.»
حریرچی با اشاره به فعالیت حدود ۵ هزار ماشین دیالیز در ایران، تاکید کرد: «این ماشین‌ها باید به‌روز شوند؛ ضروری است که ماشین‌های قدیمی کنار بروند و نسل جدید جایگزین آن‌ها شوند تا برای بیماران قابل استفاده باشند.»
محمد منزه، مدیرعامل شرکت مدار سلامت نیز با بیان اینکه هم‌اکنون درحال تولید دستگاههای بخش مراقبت ویژه در زمینه تشک مواج و دستگاه IPC هستند، گفت: «ما قبلا واردکننده این محصول بودیم و بیشتر از ۴ سال است که تولید داخل انجام می‌دهیم.»
وی با اظهار اینکه اداره کل تجهیزات پزشکی در مسیر درستی درحال حرکت است، افزود: «فرایند واردات را انجام داده‌ام و اکنون کاملا درگیر فرایند تولید هستم؛ بنابراین به‌نظرم سخت‌گیری‌هایی که اعمال می‌شوند به‌جا و مناسب هستند.»
به‌گفته منزه، بعضی‌ها مدعی هستند اکنون کالاهایی وارد کشور می‌شود که نمونه تولیدی آن موجود است؛ اما باید توجه داشت که اداره کل تجهیزات پزشکی نیز محدودیت‌هایی دارد.
وی در تکمیل توضیح خود اضافه کرد: «حداقل در محصولات ما ندیده و نشنیده‌ام که رقیب واردکننده‌ای داشته باشیم؛ یعنی رقبای ما همه تولیدکنندگان هستند.»
با همه این تفاسیر، منزه بزرگ‌ترین و تنها چالشی که دارند را مقوله تخصیص ارز دانست و تصریح کرد: «یعنی به‌خاطر محدودیت منابع مالی بانک مرکزی، اکنون تولیدکنندگان به‌شدت تحت فشار هستند.»
مدیرعامل شرکت مدار سلامت با اشاره به راه‌اندازی خط تولید، یادآور شد: «راه‌اندازی خط تولید هزینه بسیار زیادی دارد؛ اگر ارز مورد نیاز برای واردات مواد اولیه تامین نشود و دو، سه ماه خط تولید غیرفعال شود، باتوجه‌به هزینه‌های بالایی همچون مالیات، دستمزد، خط تولید و… واقعا امکان جبران وجود ندارد.»
وی دومین چالش موجود را محدود شدن روزافزون منابع مالی مراکز درمانی دانست و گفت: «منابع مالی مراکز درمانی به‌شدت درحال محدود شدن و تحلیل رفتن است؛ متاسفانه آنجا نیز برگشت پول ما به‌کندی اتفاق می‌افتد.»
منزه با بیان اینکه خط تولید شرکت اکنون به‌لحاظ تامین ارز دچار مشکل است، توضیح داد: «تولید باتوجه‌به تاخیرها در تخصیص ارز و برگشت دیرهنگام پول به شرکت‌ها تقریبا درحال توقف است.»
وی همچنین این انتقاد را به عملکرد اداره کل وارد دانست که بهم‌ریختگی شدیدی در تعیین سیاست و تخصیص ارز در این اداره وجود دارد و اولویت‌هایش مدام درحال تغییر است.
به‌گفته منزه، اگر اداره کل این مشکل را حل کند، ارتباط بهتری با بانک مرکزی داشته باشد و از سوی دیگر منابع مالی مراکز درمانی با هدف پرداخت به‌موقع پول شرکت‌ها، مدیریت شود در مسیر درست قرار می‌گیریم؛ مادامی که این چالش‌های بزرگ حل نشوند، تولیدکنندگان خیلی دوام نخواهند آورد.
مدیرعامل شرکت مدار سلامت با یادآوری اینکه سال‌های گذشته نیز شاهد تاخیر در تخصیص ارز بوده‌اند، تصریح کرد: «امسال تاخیر در تخصیص ارز بسیار پررنگ‌تر شده است؛ اکنون ارز واردات در سامانه نیما، ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان است که این مبلغ اختلاف بسیار زیادی با بازار آزاد دارد.»
وی در تکمیل توضیح خود با یادآوری اینکه قبلا اختلاف ارز سامانه نیما با بازار آزاد کم بود، اضافه کرد: «پیش از این می‌توانستیم ارز مورد نیاز را از بازار آزاد فراهم کنیم و چراغ خط تولید را روشن نگه داریم؛ اکنون فقط باید صبر کنیم تا از سامانه نیما پول بگیریم که آن هم به‌راحتی ارز نمی‌دهد.»
منزه با تاکید بر اینکه اگر خیلی زود چاره‌ای برای رفع این مشکل پیدا نشود، وزارت بهداشت با مشکل روبه‌رو خواهد شد، توضیح داد: «در چنین شرایطی بخش عمده‌ای از نیاز مراکز درمانی از نظر تجهیزات و ملزومات پزشکی تامین نخواهد شد؛ بنابراین احتمال دارد بسیاری از دستگاه‌ها در مراکز درمانی غیرفعال شوند.»
وی با اشاره به محدودیت‌های اعمال شده توسط اداره کل تجهیزات پزشکی در زمینه تولید، گفت: «از شرکت‌های دارای پروانه تولید به‌معنای واقعی حمایت می‌شود زیرا مسیر واردات واقعا محدود شده است؛ بهگونهای که حتی اگر شرکت‌ها واردات هم انجام دهند، بیمارستان‌ها مجاز به خرید از آن‌ها نیستند زیرا موظف به خرید از تولید داخل هستند.»
به‌گفته منزه، در واقع شرکت‌های تولیدکننده از دو مسیر حمایت می‌شوند؛ یعنی هم محدودیت برای واردات گذاشته‌اند و هم بخشنامه‌ای وزارت بهداشت خرید از واردکنندگان را منع کرده است.
همچنین محمدرضا کریمی راد، رئیس هیئت مدیره شرکت داریا بهین تجهیز راه ابریشم با اشاره به فعالیت این شرکت از سال 1394 گفت: «از همان شروع فعالیت اقدام به راه‌اندازی بخش R&D کردیم تا بتوانیم محصولات را مهندسی معکوس کنیم؛ با دستگاه اولتراسوند سونوگرافی شروع کردیم، اما به‌دلیل نیازهایی که داشتیم برای ساخت پروب سونوگرافی پروژه پس از یک سال‌ونیم متوقف شد.»
وی با اشاره به قوانین آن زمان اداره کل تجهیزات پزشکی، افزود: «بر اساس آن قوانین باید ۱۰۰ درصد محصول در داخل کشور تولید می‌شد و تمایل به دریافت مجوز SKD نیز نداشتیم؛ به همین دلیل پروژه را متوقف کردیم و به محصولی ورود کردیم که بتوانیم ۱۰۰ درصد آن را خودمان تولید کنیم.»
کریمی راد با بیان اینکه در این راستا دستگاه سرنگ پمپ را باتوجه‌به نیاز کشور تولید کردند و استانداردهای مختلف را به‌دست آوردند، تصریح کرد: «سال 1401 موفق به مجوز دانش‌بنیان و پروانه ساخت شدیم؛ سپس دستگاه پمپ سرم را به‌عنوان محصول بعدی شرکت تولید کردیم.»
وی با اظهار اینکه تمام استانداردهای دستگاه پمپ سرم را دریافت کرده و منتظر ارزیابی بالینی آن و دریافت پروانه ساخت هستند، گفت: «علاوه‌بر این به فکر ورود به حوزه تولید محصولات مصرفی بودیم؛ بنابراین بخش کلین روم را در کارخانه خود به مساحت ۱۰۰ متر ایجاد کردیم و وارد فیلد بیهوشی شدیم.»
به‌گفته کریمی راد، ماسک بیهوشی نخستین محصول شرکت است و لوله‌های خرطومی، لوله‌های ونوژک و لوله آزمایشگاهی محصولات بعدی در این زمینه هستند که ماشین‌آلات آن‌ها خریداری شده و در آستانه تولید قرار دارند.
رئیس هیئت مدیره شرکت داریا بهین تجهیز راه ابریشم درباره مشکل واردات محصولات مشابه به کشور خطاب به مسئولان گفت: «وقتی شرکت‌های تولیدکننده می‌توانند نیاز داخل را با قیمت مناسب برآورده کنند چرا اجازه واردات می‌دهند؟ برای نمونه شرکت ما بدون اینکه هیچ‌گونه ارزی از جایی دریافت کند، با گرانول‌های ساخته شده در ایران ماسک بیهوشی تولید می‌کند.»
وی در تکمیل توضیح خود اضافه کرد: «علاوه‌بر این نه‌تنها قیمت ماسک بیهوشی تولیدی ما کمتر از محصولات وارداتی است بلکه کیفیت آن از ماسک‌های تولید چین نیز بهتر است؛ بااین‌حال شرکت‌ها واردکننده محصولات چینی ارز نیمایی برای واردات این محصولات دریافت می‌کنند.»
کریمی راد با بیان اینکه چون بیمارستان‌ها از قدیم از این شرکت‌ها خرید می‌کردند اکنون نیز ترجیح می‌دهند از آن‌ها خرید کنند، توضیح داد: «این رویه، کار را برای ما بسیار دشوار می‌کند؛ بنابراین باید سیاست‌های حمایتی از تولیدکنندگانی همچون ما ایجاد شود. یعنی حداقل اگر بنا به واردات است با دلار آزاد و بدون ارز سوبسیددار انجام شود.»
وی با یادآوری اینکه در گذشته هیئت امنای ارزی از واردکننده و تولیدکننده خرید می‌کرد، اظهار داشت: «اما اکنون موظف به خرید از تولیدکنندگان است و مراکز دولتی نیز موظف به خرید از تولید داخل هستند؛ این سیاست باعث شده است که هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران مانند گذشته خرید حمایتی از دستگاههای تولیدی داشته باشد؛ بهگونهای که برای خرید دستگاه سرنگ پمپ نیز کمک زیادی شد تاجایی‌که اکنون این دستگاه تولید ما در بیمارستان‌ها استفاده می‌شود.»
بااین‌حال کریمی راد ادامه داد: «اما در رابطه با وسایل مصرفی، هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران، خریدی انجام نمی‌دهد و تامین آن‌ها را به خود دانشگاه‌های علوم پزشکی ارجاع می‌دهد؛ در واقع با تمام نامه‌نگاری‌هایی که تاکنون انجام شده هیچ حمایت و خریدی از ما نشده است.»
رئیس هیئت مدیره شرکت داریا بهین تجهیز راه ابریشم در پاسخ به این پرسش که چرا از ارز دولتی استفاده نکردند، گفت: «باتوجه‌به برخوداری از نفت و محصولات پتروشیمی، می‌توانیم از شرکت‌های تولیدکننده، گرانول‌های PVC، پلی کربونات و ABS خریداری کنیم؛ خط تولید را هم خودمان داریم و برای هیچ قسمتی از محصول‌مان نیازی به واردات نداریم؛ البته خرید از پتروشیمی ایران گران‌تر از واردات است.»
به‌گفته وی هم‌اکنون پلی کربونات کره‌ای از پلی کربونات ایرانی ارزان‌تر است، اما به‌دلیل الزامات داخلی شرکت و لزوم استفاده از مواد مدیکال گرید، مجبور به استفاده از محصولات داخلی هستند؛ از سوی دیگر نیز دنبال واردات این مواد نیستند زیرا اگر بخواهند همه انرژی خود را برای واردات بگذارند از تولید غافل می‌شوند.
یکی دیگر از نکاتی که کریمی راد یادآور شد، این است که بسیاری از شرکت‌ها پروانه ساخت گرفته‌اند، اما تولیدکننده نیستند، بنابراین تاکید کرد: «باید هنگام صدور پروانه ساخت، از شرکت و امکانات و توانمندی‌های آن در حوزه تولید بازرسی دقیق‌تری شود؛ اما شرکت‌هایی هستند که برد و نرم‌افزار را از چین وارد و در ایران فقط مونتاژ می‌کنند و به‌عنوان تولیدکننده نیز محصولات خود را می‌فروشند.»
گلمکانی، مدیرعامل شرکت شمس آزما پیشرو طب نیز که شرکتی فن‌آور در زمینه تولید کیت‌های آزمایشگاهی و پزشکی در شرق کشور است، گفت: «انواع کیت‌ها در زمینه ناباروری، بیماری زنان، زیبایی، ارتوپدی و ترمیم زخم را تولید می‌کنیم که جدیدترین کیت ما در انتظار دریافت پروانه تولید است.»
وی با بیان اینکه یکی از مشکلات را مربوط به واردات دانست و توضیح داد: «یکسری از شرکت‌ها با ارز دولتی یا نیمایی کیت وارد می‌کنند که قیمت آن‌ها از محصول تولید ایران کمتر می‌شود؛ حتی شاید کیفیت کیت نیز بهتر باشد.»
گلمکانی با تاکید بر اینکه در گریدبندی محصولات از نظر کیفیت و قیمت‌گذاری باید بهگونهای عمل کنند که تولیدکننده ایرانی نیز بتواند محصول خود را در بازار بفروشد، افزود: «یک راهکار این است که کیت وارداتی قیمت بالاتری از کیت ایرانی داشته باشد تا تولیدات ایران نیز بتوانند در بازار رقابت کنند.»
به‌گفته وی، یکی دیگر از مشکلات این است که اداره کل تجهیزات پزشکی برای کیت‌های مولکولی بسیار سخت مجوز می‌دهد؛ درنتیجه تمام کیت‌های موجود وارداتی هستند و تولیدکنندگان ایرانی نیز دیگر به‌دنبال گرفتن مجوز نیستند.
مدیرعامل شرکت شمس آزما پیشرو طب، مسئله مجوز را یکی دیگر از چالش‌ها دانست و گفت: «مجوزها گریدبندی A،B و C دارد؛ گریدهای A وB در اختیار استان‌ها و گرید C در حوزه تهران است؛ مشکلی که شرکت‌های شهرستانی دارند این است کا کارشناسان اداره تجهیزات در بحث آزمایشگاهی تخصص ندارند.»
به‌گفته گلمکانی، کم بودن تعداد کارشناسان اداره تجهیزات پزشکی را یکی دیگر از مشکلات است که خروجی آن تاخیر دیرهنگام در صدور مجوزها می‌شود؛ کارشناسان اداره کل نه‌تنها به مراجعان حضوری بلکه به تلفن‌ها نیز پاسخ نمی‌دهند و شرکت‌های شهرستانی بیشتر با این چالش دست‌به گریبان هستند.
دیدگاه ها