با پیشرفت تکنولوژی و معرفی تجهیزات بروز پزشکی، تمایل پزشکان نیز برای استفاده از این تجهیزات نوین روز به روز بیشتر شده است. ناگفته پیداست که این تجهیزات مدرن تا چه اندازه می‌توانند در مسیر تشخیص بیماری و درمان بیماران کمک کننده باشند. بدون تجهیزات پزشکی کارآمد نمی‌توان از کادر درمان انتظار داشت تا با دست خالی اقدامات درمانی و مراقبتی مناسبی در بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی درمانی و کلینیک‌ها انجام دهند. مدیریت صحیح و اصولی این تجهیزات پزشکی نیز خود فرایندی پیچیده، دقیق و بسیار حساس است. چه بسا کوتاهی در این مورد باعث به خطر افتادن جان بسیاری از بیماران شود.
مدیریت تجهیزات بیمارستان یک چرخه مدیریتی چند وجهی شامل، نیازسنجی، برنامه ریزی، خرید، نصب، راه اندازی، نگهداری، تعمیر، از رده خارج کردن و … است.
اصطلاح تجهیزات بیمارستانی هم، شامل تمامی آن وسایل و لوازمی است که برای اهداف پزشکی، در خدمت پزشک و بیمار هستند. این تجهیزات پزشکی برای داشتن عملکردی بهینه، به یک برنامه تعمیر و نگهداری منظم و مدون نیاز دارند.
خرابی تجهیزات پزشکی بیمارستانی به طور معمول به دلایل زیر اتفاق می‌افتد:
– دانش ناکافی مدیر بیمارستان در مورد اهمیت تعمیر و نگهداری و سرویس دهی معمول تجهیزات بیمارستان
– عدم وجود یا کمبود بودجه برای نگهداری و تعمیر تجهیزات پزشکی
– عدم وجود چارچوبی برای سیستم حسابرسی منظم
– کمبود دانش و روش‌های ابتکاری استفاده از تجهیزات جدید
– تأخیر در گزارش خطا
– مشکل در تهیه قطعات یدکی
– استفاده نادرست از تجهیزات پزشکی
– انبارش و حمل و نقل نامناسب
اگر این موارد به دقت رعایت نشوند، تجهیزات بیمارستانی کاملاً فرسوده و مستهلک می‌شوند. اما با اجرای صحیح یک برنامه نگهداری پیشگیرانه از پیش برنامه ریزی شده، و با اتکا به یک نهاد نظارتی مناسب وهمچنین اختصاص بودجه مالی برای نگهداری و تعمیرات تجهیزات پزشکی و آموزش منظم به کاربران، می‌توان بر همه این چالش‌ها فائق آمد.
تجهیزات پزشکی از دستگاه‌های کوچک و ساده، مانند فشارسنج گرفته تا دستگاه‌های سرمایه‌ای، پیچیده و بزرگ مانند دستگاه‌های تصویربرداری، همگی نقش مهمی در ارائه خدمات بهداشتی دارند و اهمیت هیچ یک را نباید دست کم گرفت. بنابراین مراکز بهداشتی و درمانی باید از این دارائی‌های خود که البته در ارتباط مستقیم با سلامت بیماران است به دقت مراقبت کرده تا مجبور به پرداخت هزینه‌های سنگین تعمیر و خرید مجدد این تجهیزات نشوند؛ رویکردی که پایبندی به آن، کیفیت ارائه خدمات بهداشتی را تضمین می‌کند.
با افزایش شمار تجهیزات پزشکی، تقاضا برای مدیریت تجهیزات پزشکی به یک اولویت اصلی تبدیل شده است. برای مدیریت دارائی‌های پزشکی، بیمارستان‌ها باید اقدامات از پیش برنامه‌ریزی شده‌ای برای نگهداری، بازرسی و آزمایش تمام تجهیزات پزشکی خود، داشته باشند.
اجرای برنامه‌های نگهداری تجهیزات بیمارستان، یک ضرورت غیر قابل چشم پوشی است. با پیاده سازی این برنامه‌ها، می‌توان با دفع آسیب‌های احتمالی پیش از وقوع، تجهیزات را در شرایط مطلوب نگه داشته و طول عمر آن‌ها را نیز افزایش داد.
با توجه به موارد مطرح شده، برای بررسی هر چه بیشتر مشکلات و چالش‌های مدیریت صحیح تجهیزات پزشکی به سراغ چند تن مسئولین فنی تجهیزات پزشکی و اهل فن رفتیم.
مهندس سپهر گودرزی، مسئول فنی تجهیزات پزشکی بیمارستان آراد در مصاحبه با ماهنامه مهندسی پزشکی و تجهیزات آزمایشگاهی می‌گوید: سرمایه‌های عمده مراکز درمانی به صورت عمده شامل سه بخش ساختمان، نیروی انسانی و تجهیزات آن است. در بیمارستان‌های بزرگ و پیشرفته، بیشترین سرمایه گذاری‌ها بر روی تجهیزات و ملزومات پزشکی انجام می‌شود.
حیطه کاری واحدهای مهندسی پزشکی در مراکز درمانی در بخش مدیریت و رهبری تعریف شده است و این امر به درستی در سنجه‌های اعتبار بخشی نیز ذکر شده است.
در فرایندها و چرخه‌های مدیریتی طبیعتاً چرخه‌های مالی و بودجه‌ای از اهمیت بالایی برخوردار هستند و اگر در چرخه مدیریت مهندسی پزشکی، بحث مالی و بودجه‌ای دیده نشود کارایی و اثربخشی چرخه از کار می‌افتد و آن زمان یک مدیریت ناقص خواهیم داشت.
از آنجا که در مراکز درمانی به طور کلی بیمار، محور همه امور است باید در هر مرحله‌ای، ایمنی و امنیت او را تأمین کرد؛ با واگذار کردن اختیارات مالی و بودجه‌ای به مدیریت واحدهای مهندسی پزشکی می‌توان ایمنی و کارکرد مطلوب تجهیزات پزشکی را با تأمین به موقع قطعات و لوازم، بروزرسانی‌ها و ارتقاهای به موقع دستگاهها، خریدهای به موقع و مناسب و نگهداشت با حداکثر کیفیت حفظ کرد.
همچنین با انجام بودجه‌بندی واحد مهندسی پزشکی برمبنای عملکرد بخش‌ها و واحدهای بیمارستانی هم می‌توان بالاترین ایمنی و امکانات را برای بیماران و کارکنان تأمین کرد؛ این امر باعث کم کردن هزینه‌ها و بالا رفتن بهره وری مراکز درمانی خواهد شد.
مهندس مجتبی اشکانی، مسئول فنی واحد تجهیزات پزشکی یکی از بیمارستان‌های تهران نیز در خصوص فرایند خرید تجهیزات چنین می‌گوید: در مراکز درمانی مختلف با توجه به شرایط اقتصادی بیمارستان و نیز دیگر شرایط، تصمیم‌های متفاوتی اخذ می‌شود. در صورتی که هزینه‌های به دست آمده از طریق بیمارستان به گونه‌ای باشد که توجیه مناسب اقتصادی برای خرید تجهیزات وجود داشته باشد، امکان خرید تجهیزات فراهم می‌شود.
این شرایط در بیمارستان‌های خصوصی به شکل راحت‌تری برای خرید تجهیرات مورد نیاز فراهم می‌شود. برای خرید تجهیزات، ابتدا پزشک درخواست دستگاه یا تجهیزات مد نظر خود را عنوان می‌کند، پس از بررسی توسط کارشناسان مهندسی پزشکی مرکز، این درخواست در صورت نیاز و تأیید این کارشناسان به کمیته فرستاده می‌شود.
گاهی اوقات با توجه به سیاست‌های داخلی بیمارستان، پزشک درخواست‌های خود را عنوان می‌کند و پس از تائید کارشناسان مهندسی پزشکی، درخواست به کمیته ارجاع داده می‌شود، اما در این مواقع با توجه به سمت پزشک و شرایط بیمارستان، تصمیم‌های متفاوتی گرفته می‌شود و امکان رد درخواست پزشک و تأیید نشدن آن هم وجود دارد اما طبق نیازسنجی و در صورت پذیرش توسط کمیته، بودجه مورد نظر برای خرید در اختیار واحد مهندسی پزشکی قرار می‌گیرد.
خانم مهندس مرضیه کریمی، فارغ التحصیل کارشناسی مهندسی پزشکی و مسئول تجهیزات پزشکی بیمارستان شریعتی کرج هم به موضوع بودجه بندی خرید تجهیزات در ابتدای سال اشاره می‌کند و می‌گوید: با توجه به این موضوع که برای خرید تجهیزات پزشکی بودجه مشخصی در سال وجود دارد و در ابتدای سال تفاهم نامه مالی برای هر مرکز دولتی بسته می‌شود، برای بهترین بهره برداری از منابع مالی در خرید تجهیزات پزشکی باید نیازسنجی به موقع از بخش‌های مختلف و پزشکان متخصص انجام شود تا جهت خرید تجهیزات پزشکی برنامه‌ریزی شود. البته بخشی از بودجه خرید تجهیزات پزشکی در طی سال جهت خریدهای فورس ماژور و خرید‌هایی که نیاز ضروری پزشکان هستند باید ذخیره شود تا در صورت نیاز بتوان از آن بودجه‌ها استفاده کرد.
مهندس محمدرضا افشاری صالح، مسئول خرید و راه‌اندازی بیمارستان مهر تهران نیز در خصوص خرید بر اساس اعلام نیاز، می‌گوید:
با توجه به اینکه نیازسنجی سالانه در صورت وصول به موقع بیمه‌ها در بیمارستان‌ها انجام می‌شود، این وصول همیشه برای بیمارستان‌ها به ویژه بیمارستان‌های خصوصی که تأمین مالی آن‌ها به دست بیمه‌ها رقم می‌خورد، مشکل ساز بوده است و در نتیجه مدیران عامل با توجه به دیدگاه خود این موضوع را حل و فصل می‌کنند؛ به این صورت که با توجه به قضیه وصول یا طرح توسعه تجهیز، تصمیم گیری می‌کنند.
طرح توسعه تجهیز نیز در صورت افزایش فشارهای مالی بر روی بیمارستان‌ها به صورت پارت تایم و به صورت مناقصه توسط هیئت مدیره محقق می‌شود. اما با توجه به اینکه هزینه‌ها بسیار بالا می‌رود، تا حد ممکن تلاش می‌شود که از همان تجهیزات قبلی استفاده شود و کمتر اقدام به تعویض آن‌ها می‌شود.
اگر وصولی‌های بیمارستان به موقع انجام شود، خریدها هم در بخش مصرفی و هم سرمایه‌ای بهتر انجام می‌شود. من امیدوارم در حالی که برای اولین بار در چهل سال گذشته، مسئولیت به عهده یک فرد مهندس پزشکی قرار داده می‌شود در این مورد قدرت بیشتری نشان بدهند. احساس من این است که در سال‌های اخیر به دلیل پزشک بودن ریاست مسئول، به بخش تجهیزات پزشکی نسبت به سایر بخش‌های وزارت بهداشت کمتر توجه شده است. امید است که در آینده شاهد حمایت‌های بیشتری از سوی مسئولان باشیم.
مهندس مهدی صفری، مدیر تجهیزات و مهندسی پزشکی بیمارستان بقیه الله (عج) می‌گوید: به طور مشخص هر چیز که پزشک درخواست کند، به نوعی شرط لازم است و شرط کافی نیست؛ به جهت اینکه ما مثال‌های نقض فراوانی داریم که پزشک درخواست کالایی را داشته و برایش تأمین و خریداری شده است اما متاسفانه کارایی مورد نظر را نداشته و آن میزان که انتظار می‌رفته از دستگاه استفاده نشده است.
ما در بیمارستان مدلی را در این خصوص تعریف کرده‌ایم و این مدل دقت بیشتری دارد؛ این مدل همان Business Plan است که تنها بخشی از آن نظر پزشک محترم است. طبیعتاً ما پس از دریافت درخواست پزشک آن را به گروه تخصصی آن ارجاع می‌دهیم سپس باید رئیس گروه (هد علمی گروه) به علاوه بیش از نیمی از آن گروه آن را تأیید کنند.
به جهت اینکه امروزه هزینه‌های تجهیزات بسیار سنگین است، ما تنها به فراخور درخواست یک نفر نمی‌توانیم خریدی انجام دهیم. پس از تأیید، گروه وارد مراحل عملیاتی خود می‌شود و نیازمند تأیید معاونت درمان است. ما بحثی تحت عنوان طرح برنامه داریم که بخش سرمایه و بودجه بررسی می‌کند؛ اینکه بازگشت سرمایه و بحث بیمه آن مورد قبول است یا خیر.
مهندس علی رضا شکوری، کارشناس تجهیزات پزشکی بیمارستان جم هم در خصوص موضوع بحث می‌گوید: واحد تجهیزات پزشکی به صورت سالانه فرم نیازسنجی تشکیل می‌دهد که این فرم با مشورت پزشک، پرستار و نیز اطلاعاتی که در خصوص تجهیزات در اختیار دارد تکمیل می‌شود. فرم نیازسنجی کمک می‌کند پیش از اعلام نیاز پزشک، مهندس پزشک دیدی کلی نسبت به زمینه مورد نیاز داشته باشد.
لازم است مهندسین پزشکی بیمارستان نسبت به هزینه‌های بیمارستان، تشخیص نیازها، استفاده از تجهیزات، کاهش هزینه‌های تعمیرات و نگهداری، بررسی جامعی داشته باشند.
مهندسین پزشکی بیمارستان باید برای سال پیش روی خود، بودجه مورد نیاز را بررسی کنند. این روند می‌تواند با توجه به آزمون کنترل کیفی انجام شده، تجهیزات فرسوده، خرید تجهیزات پزشکی سرمایه‌ای یا دستورات و ابلاغیه‌های ارسال شده از سوی اداره کل تجهیزات پزشکی بابت اسقاط و … انجام شود.
پس از بررسی‌های لازم، تجهیزاتی که از لحاظ هزینه، عملکرد و نیز از لحاظ تشخیصی، عملکرد مطلوب نداشته باشد از چرخه درمان بیمارستان حذف می‌شوند. سپس بر اساس نیاز هر بخش، دستگاه باکیفیتِ مورد نیاز از برند مورد نظر خریداری می‌شود.
مهندسین پزشکی با توجه به تجهیزات پزشکی از لحاظ برند، کیفیت، پشتیبانی پس از خرید، تأمین قطعات یدکی دستگاهی را پیشنهاد می‌دهند ولی با توجه به نظرات مختلف بیمارستان از جمله بودجه پرداختی و نیز سیاست اتخاذ شده، در مورد خرید تجهیزات تصمیم گرفته می‌شود و مهندسین پزشکی با توجه به تصمیم مرکز، برای خرید اقدام می‌کنند.
به صورت کلی مهندسین پزشکی باید برای خرید تجهیرات پزشکی به دو موضوع عمده توجه داشته باشند:
1- ابتدا سطح مالی و درآمدزایی بیمارستان را بررسی کنند.
2- سیاست و نگاه پزشکان و سهامداران بیمارستان نسبت به این مسئله مهم است.
کارشناس تجهیرات پزشکی بیمارستان موظف به آگاه کردن پزشک در خصوص موارد زیر است:
۱- امکانات و توان پرداختی بیمارستان
۲- نحوه خدمات پشتیبانی دستگاه یا تجهیزات پس از خرید از طرف کمپانی مورد نظر
۳- هزینه‌های تعمیرات و نگهداری و کیفیت انجام آن‌ها
۴- خرید برند دستگاه مورد نظر با توجه به بودجه اختصاصی موجود
برای خرید تجهیزات، کمیته‌ای در مرکز تشکیل می‌شود که در آن جلسه، مسئول فنی با توجه مسئولیت خود در بیمارستان، درصدد تغییر زیرساخت‌ها و اصلاح آن‌ها است تا بودجه حمایتی از طرف بیمارستان دریافت و اهمیت بودجه بندی مشخص شود. این موارد باید برای پزشک نیز مشخص شوند.
یک کارشناس تجهیزات پزشکی باید برای پزشک و اعضای کمیته خرید و تخصیص بودجه، این امر مهم را با مدارک و مستندات شفاف سازی کند و آن‌ها را از تبعات خرید اشتباه یا نامناسب به دلیل عدم بودجه کافی آگاه کند تا تصمیمات مهم‌تری در این زمینه از لحاظ زیرساخت‌های مالی گرفته شود. بنابراین از این جهت مسئولیت هر گونه کوتاهی در تأمین تجهیزات پزشکی بر عهده مسئول فنی بیمارستان است.
در ادامه این گزارش ویژه، نظرات مهندس برهان قطبی، مدرس، مشاور و سرممیز سیستم‌های مدیریتی را جویا شدیم.
مهندس قطبی در خصوص سختی کار کارشناسان و مسئولین فنی بیمارستان و مشکلات و مسائلی که با آن‌ها مواجه هستند به موارد زیر اشاره می‌کند:
1- مراوده و ارتباط مستقیم آن‌ها با بخش‌ها از جمله ICU،CCU و … که این موضوع باعث ایجاد مشکلاتی برای آن‌ها می‌شود.
2- نداشتن شرح وظایف دقیق
3- بحث مالی
4- نداشتن اطلاعات فنی کافی از دستگاهها که باعث ایجاد مشکلاتی در کار می‌شود ولی می‌توان با آموزش صحیح، برگزاری ورک شاپ و کسب تجربه این مسائل را برطرف کرد.
5- مطالبات شرکت‌ها از دیگر مسائلی است که کارشناسان با آن مواجه هستند.
6 بحث تحریم‌ها نیز به شکل مستقیم و غیر مستقیم باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود.
وی در ادامه، نظر خود درباره عدم اختصاص بودجه کافی به مسئولین فنی بیمارستان جهت خرید تجهیزات پزشکی مورد نیاز بیمارستان را چنین عنوان می‌کند:
مراکز درمانی بودجه کافی برای ادامه روند کاری ندارند و بودجه کافی هم در اختیار مسئول فنی قرار نمی‌گیرد بنابراین مهندسین پزشکی مجبور به استفاده از دستگاه قدیمی و فرسوده هستند که در پی آن شاهد افت کیفیت یا نبود خدمات خواهیم بود. این مشکل، فشاری بر دوش مسئولین تجهیزات پزشکی مراکز ایجاد می‌کند در حالی که مشکل اصلی، نبود بودجه برای تأمین تجهیزات جدید، انجام تعمیرات و بروز رسانی آن‌ها و سرمایه گذاری برای خرید تجهیزات جدید است.
همچنین در بسیاری از مراکز با نبود شخصی برای انجام کنترل کیفی دستگاهها این وظیفه نیز برعهده کارشناسان مهندسی پزشکی قرار می‌گیرد.
دیدگاه ها