علم فرایندی پویا و زنده است. در این فرایند، پژوهش موتور محرک دستیابی به دانش جدید، پیشرفت و توسعه پایدار به شمار می‌رود. در حوزه مهندسی پزشکی به عنوان علمی که همواره به دنبال رفع نیازهای گوناگون پزشکی است؛ پژوهش نقشی بسیار تعیین کننده و پیش برنده دارد. امروزه فناوری جایگاهی بسیار اساسی در بهبود زندگی مردم به ویژه در بُعد سلامت و پزشکی ایفا می‌کند. دستیابی به یافته‌های جدید در راستای بومی‌سازی تجهیزات پزشکی و تقویت چرخه تولید این محصولات و تکنولوژی‌های نوین، در گرو انجام پژوهش و همچنین مدیریت فرایند تولید، انتقال و توسعه علم است. این روند در نهایت منجر به پیشرفت و تولید محصولات پزشکی و چه بسا خودکفایی در تولید این محصولات خواهد شد. اما حرکت به سوی توسعه زمانی تحقق می‌یابد که زیرساخت‌های علمی و عملی آن فراهم شده باشد. آنگونه که از شواهد بر می‌آید؛ تلاش‌های بسیاری در حوزه پژوهش و تولید علم در حوزه مهندسی پزشکی در ایران انجام می‌شود. با این وجود حرکتی نظام‌مند و متعهدانه برای مدیریت، ایجاد ساختارها و شرایط عملیاتی مؤثر، ترویج راهبردها و اختصاص منابع، امکانات و اعتبارات مناسب و کافی دیده نمی‌شود. در این زمینه با دکتر «اصغر صادق آبادی» گفت‌وگو کردیم که مدرک دکتری تخصصی مهندسی پزشکی در بیومتریال و تخصص بیومکانیک دارد. وی با ۱۱ سال سابقه در مهندسی پزشکی، هم اکنون به عنوان پژوهشگر مهندسی پزشکی دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی واحد علوم و تحقیقات تهران فعالیت می‌کند. صادق آبادی همچنین سابقه‌ای ۲۲ ساله در صنعت نفت را در رزومه کاری خود دارد و سرپرست اداره مطالعات و بررسی فنی پژوهش، فناوری و مهندسی ساخت است.
بدون پژوهش، مهندسی پزشکی وجود خارجی نخواهد داشت
دکتر صادق آبادی تاکنون موفق شده است چندین طرح پژوهشی را به سرانجام برساند. تهیه دانش فنی استنت‌های جذب شونده کرونری قلب بر پایه منیزیم با قابلیت رهایش داروی Everolimus، بروزرسانی فنی بیومتریال‌های مورد استفاده در پروتز هیپ، تهیه دانش فنی چسب‌های پیشرفته جراحی، بررسی زیست سازگاری استنت‌های قلبی موجود و طراحی نخ بخیه با قابلیت رهایش مرحله‌ای مسکن، دارو و فاکتور رشد برخی از این پژوهش‌ها هستند که به نتیجه رسیده‌اند.
همچنین تهیه دانش فنی استخراج آتروپین, کلاژن و پاکلی تاکسول به‌صورت تجاری، طراحی پد بهداشتی بانوان با قابلیت رهایش دارو و مواد بیولوژیکی ضد التهاب، طرح استفاده تلفیقی از لارو درمانی و مهندسی بافت برای درمان زخم‌های سخت دیابتی، زخم بستر، سوختگی و زخم‌های سرطانی، تهیه دانش فنی سوزن‌های جراحی جدید، بررسی دریچه‌های مکانیکی قلب ساخته شده از بیومتریال کربنی، تهیه دانش فنی پیچ ارتوپدی قابل جذب با قابلیت رهایش فاکتور رشد استخوان و استفاده از پوشش نانو نیترید تیتانیوم در مهندسی پزشکی از دیگر پژوهش‌های این مهندس پزشک به شمار می‌روند که با کمک و تحت نظر اساتید این حوزه به سرانجام رسیده‌اند.
دکتر صادق آبادی به عنوان یک پژوهشگر فعال در عرصه مهندسی پزشکی درباره اهمیت پژوهش در رشته مهندسی پزشکی، با اظهار اینکه مهندسی پزشکی چکیده و عصاره همه علوم مرتبط است؛ گفت: «بیشتر پژوهش‌های انجام شده در این حوزه، لبه برش فناوری و بسیار مهم هستند؛ به طوری که می‌توان گفت بدون پژوهش؛ مهندسی پزشکی وجود خارجی نخواهد داشت.»
وی با اظهار تأسف از اینکه در ایران هنوز اهمیت پژوهش در رشته مهندسی پزشکی درک نشده؛ تصریح کرد: «رشته مهندسی پزشکی بسیار جدید و هزینه بر است؛ همچنین به دلیل اینکه ارتباط کمی با دنیا داریم هنوز پیشرفت کافی نداشته‌ایم.»
هیچ سرمایه‌گذاری در ایران حاضر به صرف سرمایه در طرح‌های پژوهشی مهندسی پزشکی نیست
صادق آبادی با بیان اینکه دانش‌آموختگان رشته مهندسی پزشکی باید ذهنی باز و انعطاف‌پذیری بالایی داشته باشند، اظهار داشت: «این دانش میان‌رشته‌ای است و مرتبط کردن علوم با یکدیگر دشوار است؛ در کل می‌توان گفت به دلیل مشکلات فراوان از جمله، سودآور بودن واردات و دلالی تجهیزات پزشکی، وجود مافیا و زحمت و ریسک فراوان طراحی و ساخت، پژوهش در این رشته علیرغم نیاز و وجود علاقه و انگیزه، پیشرفت نداشته است.»
پژوهشگر مهندسی پزشکی دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی واحد علوم و تحقیقات تهران هر چند انگیزه و علاقه اساتید و دانشجویان این رشته را بسیار بالا دانست، اما تاکید کرد: «پژوهش‌ها باید هدایت شده و با حمایت کافی انجام شوند؛ به طوری که مشکلات اصلی کشور در زمینه مهندسی پزشکی حل شوند. متاسفانه هم‌اکنون بیشتر تمرکز دانشگاه‌ها بر مقالات است که بیشتر آن‌ها هم مشکلی را از کشور حل نمی‌کنند.»
وی همچنین نبود تجهیزات لازم، مواد، سرمایه‌گذار، استاد و برخوردار نبودن از حمایت‌های دولت را از جمله مهم‌ترین چالش‌ها و مشکلات پژوهش در علم مهندسی پزشکی دانست و گفت: «تجهیزات و مواد طراحی شده در این حوزه باید آزمایش‌های زیادی را بگذرانند که برای این پروسه با وجود منطقی بودن، زمان و هزینه زیادی باید صرف شود.»
صادق آبادی با اظهار تأسف از اینکه هیچ سرمایه‌گذاری در ایران حاضر نیست سرمایه خود را در طرح‌های پژوهشی مهندسی پزشکی صرف کند، ادامه داد: «سرمایه‌گذاران در ایران ترجیح می‌دهند در بازار املاک و خودرو سرمایه‌گذاری انجام دهند.»
ناممکن یا طاقت‌فرسا بودن دریافت استانداردهای بین‌المللی به دلیل تحریم‌ها
وی حتی نبود سرمایه‌گذار در مرحله عملیاتی کردن طرح‌هایی که منجر به تولید محصولی می‌شوند را یکی دیگر از چالش‌های موجود دانست و گفت: «خرید از طراح و تولیدکننده تضمینی ندارد؛ در صورتی که خریدار نیز پیدا شود، پرداخت به‌موقع نیاز به رانت دارد. گذشته از این؛ دریافت استانداردهای بین‌المللی نیز به‌دلیل تحریم‌ها امکان‌پذیر نبوده یا بسیار طاقت‌فرسا است.»
پژوهشگر مهندسی پزشکی دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی واحد علوم و تحقیقات تهران؛ دلیل اصلی این وضعیت را مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دانست و اظهار داشت: «این مشکلات مختص مهندسی پزشکی نیست و کل سیستم طراحی و ساخت کشور را شامل می‌شود؛ اگر اراده مسئولان بر رفع مشکلات در این حوزه متمرکز شود به‌راحتی قابل حل خواهند بود.»
صادق‌آبادی با اظهار تأسف از اینکه هیچ‌گونه حمایتی از طرح‌های پژوهشی و پژوهشگران حوزه مهندسی پزشکی در کشور نمی‌شود؛ تصریح کرد: «به‌طور کلی سیستمی برای حمایت از طرح‌های پژوهشی و پژوهشگران حوزه مهندسی پزشکی تعریف نشده است؛ به همین دلیل طرح‌های ناب از دست می‌روند.»
به باور وی باید سیستمی ایجاد شود که علاوه بر حمایت اولیه و کمک به پژوهشگر، بتواند محصول را به فروش برساند و ارزش اقتصادی ایجاد کند.
تولید محصول مجموعه‌ای شامل دانش فنی، سرمایه‌گذاری و فروش است
صادق آبادی، تولید محصول را کاری تیمی می‌داند و معتقد است: «کار تیمی تولید محصول، شامل دانش فنی، سرمایه‌گذاری و فروش می‌شود؛ البته در ایران به رانت هم نیاز است وگرنه کار شروع نشده با شکست مواجه خواهد شد.»
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که در ایران برای دسترسی به منابع تحقیقاتی با چالش و محدودیت روبه‌رو هستیم یا خیر؛ توضیح داد: «به صورت نسبی دسترسی به مقالات علمی امکان‌پذیر است، اما کافی نیست؛ زیرا برای بیشتر آن‌ها نه تنها باید هزینه پرداخت شود بلکه نیازمند برقراری رابطه‌ای نزدیک با همه مراکز علمی مهندسی پزشکی و شرکت‌های بزرگ این حوزه با فعالیت جهانی هستیم.»
وی در تکمیل توضیح خود اضافه کرد: «همچنین ضروری است از اساتید و کارآفرین‌های خارجی دعوت کنیم تا ضمن استفاده از تجارب آن‌ها؛ پژوهش‌های مشترک نیز انجام شود.»
صادق آبادی درباره اینکه پژوهش‌های انجام شده در رشته مهندسی پزشکی در ایران چه خروجی دارند و به چه چیزی منتهی می‌شوند نیز اظهار داشت: «در بهترین حالت این پژوهش‌ها منجر به ثبت اختراع می‌شوند که آن هم ارزش چندانی ندارد؛ از آنجا که بیش از ۹۰ درصد شرکت‌های مهندسی پزشکی دلال هستند؛ سرمایه‌گذاری روی طراحی و ساخت توجیه ندارد.»
به‌گفته وی؛ در این میان نقش مافیاهای واردکننده و سود زیاد آن‌ها و همچنین موانع زیاد برای طراح و پژوهشگر را نباید از نظر دور داشت.
پژوهشگر مهندسی پزشکی دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی واحد علوم و تحقیقات تهران در نهایت تاکید کرد: «معضلات و مشکلاتی که به آن‌ها اشاره شد؛ موجب مهاجرت و از دست رفتن استعدادهای توانمند از کشور می‌شوند.»
صادق آبادی با اشاره به اینکه ایران جمعیت زیادی دارد، تصریح کرد: «بنابراین سرمایه‌گذاری روی این دانش توجیه‌پذیر است و چاره‌ای جز ایجاد زیرساخت‌ها برای طراحی و تولید وجود ندارد.»
وی با اظهار اینکه مهندسین پزشکی نیز باید در سیاست‌گذاری‌های کلان حوزه درمان دخالت داشته باشند و از پزشک سالاری دوری شود؛ تاکید کرد: «در ضمن دولت باید سیستمی دقیق پیش بینی کند و کمک کند تا طرح‌ها به نتیجه برسند.»
دیدگاه ها
2 دیدگاه در “پژوهشگر مهندسی پزشکی دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد تهران تاکید کرد: فقدان تجهیزات، سرمایه‌گذار و حمایت دولت مهم‌ترین چالش‌های پژوهش در مهندسی پزشکی”
با عرض سلام وخسته نباشید از تحقیق جامع وکاربردی امیدوارم همیشه موفق باشید مطالب جالب بود دست مریزاد دکتر. با آرزوی موفقیت در تمام سطوح کاری. وزندگی آمين.
با عرض سلام خدمت دوست گرانقدرم
انشالله که هر جا هستی موفق و سلامت باشی .
ونتیجه این تلاشها آسایشی باشه برای مردم عزیزمان