دستگاه‌های تصویربرداری از گذشته دور نقش بسیار مهمی در تشخیص علل بیماری‌ها، شکستگی‌ها واختلالات دستگاه‌های مختلف زیستی داشته اند، در میان تمام ماشین‌ها و دستگاه‌های گران‌قیمت و پیچیده، علم تصویربرداری پزشکی برای بسیاری از افراد ظاهری مبهم دارد. چطور این دستگاه‌ها می‌توانند اشعه ایکس تولید کنند و آنگاه از عضوی از بدن رد شده و بر روی یک فیلم، تصویری از آن عضو بدست می‌آید. چطور دستگاه سونوگرافی با حرکت دادن قسمتی از آن بر روی بدن، حرکت اعضای داخلی جنین و مایعات را به خوبی نشان می‌دهد. بیمار هنگام قرار گرفتن در دستگاه‌های سی‌تی اسکن و ام آر آی با ترس خاصی از اینکه آیا ممکن است تحت خطر باشد، یا بعد از مدتی برای او مشکلی بوجود آید، می‌باشد و یا مجبور است برای تشخیص و درمان بیماری خود، خطر استفاده از این سیستم‌ها را بپذیرد. برای بررسی بیشتر نقش این دستگاه‌ها به سراغ خانم دکتر مهدیه صبوری دکترای بیوالکتریک در دانشگاه بیرجند رفتیم.
دکتر صبوری در ابتدا گفت: به طور کلی تصویربرداری پزشکی بیشتر برای تشخیص بیماری ها طراحی شده است که به چهار دسته تقسیم می شود؛ تجهیزات تصویربرداری که با مکانیزم اشعه ایکس کار می کنند، دسته دوم تجهیزاتی هستند که نوع کار آنها با امواج فراصوت یا اولتراسوند است که این امواج جزو امواج مکانیکی محسوب می‌شوند همانند دستگاه های سونوگرافی و اکوکاردیوگرافی، دسته سوم مربوط می شود به دستگاه ام آر آی که براساس تکنیک تشدید مغناطیسی کار می کند و درواقع یک مفهوم فیزیکی متفاوت با دو مورد قبل دارد. دسته چهارم، تصویربرداری‌های هسته ای است که مرتبط با پزشکی هسته‌ای است؛ این مورد با تزریق داروهای هسته‌ای به ناحیه که مدنظر است که معمولا برای سنجش بیماری های تیروئیدی است و با توجه به نیمه عمر آن داروی هسته ای، یک سری تابش‌هایی در رنج‌های متفاوت از نظر طول موج و فرکانس دارد که به کمک دستگاه گاما کمرا این تشعشعات دریافت می‌شود و قابلیت نمایش تصویر واضحی از تیروئید و یا سایر بافت‌های دیگر که در تشخیص پزشکی مدنظر است، دارد.
ایشان درادامه افزود: دستگاه‌هایی از جمله رادیولوژی‌های ثابت، رادیوگرافی‌های پرتابل، دستگاه های CT SCAN، فلوروسکوپی، آنژیوگرافی و همچنین دستگاه رادیوتراپی که در درمان سرطان‌ها استفاده می شود، شامل تجهیزاتی هستند که کارکرد آن ها با اشعه ایکس است. در طراحی و ساخت دستگاه‌های پیشرفته و جدیدتر، نکته قابل اهمیتی وجود دارد و این نکته این است که دستگاه عوارض کمتری برای شخص بیمار و پرسنلی که در محیط کار با این دستگاه هستند، داشته باشد. اشعه ایکس در واقع یک اشعه الکترومغناطیسی است و با توجه به طول موج و فرکانسی که دارد برهم کنش‌های زیادی با ماده دارد؛ منظور زمانی است که وارد بدن و سپس وارد دتکتور می‌شود که تصویر ظاهر شود، تعاملات مختلفی با بافت‌های مختلف دارد که همان تفاوت‌ها باعث ایجاد تصویر می شود.
صبوری در ادامه اظهار کرد: گاهی جذب اشعه توسط بافت‌های بدن به گونه‌ای اتفاق می‌افتد که تعدادی از این برهم کنش‌ها اجتناب ناپذیر هستند امّا برای اینکه میزان جذب اشعه کمتر شود و تولید اشعه به نحوی باشد که کیفیت تصویر را بالا ببرد و کمترین عارضه را ایجاد کند، روز به روز در طراحی دستگاه‌ها مدنظر گرفته می‌شود.
خانم صبوری در پایان در پاسخ به این سوال که راهکار دولت برای کاهش هزینه‌های تصویربرداری پزشکی برای بیماران چه باید باشد، پاسخ داد: تاجایی که من اطلاعات دارم، میدانم در بیمارستان‌های دولتی خراسان جنوبی دسترسی به تجهیزات سرمایه‌ای که به نسبت گران و هزینه بر هستند در مراکز خصوصی، به راحتی در اختیار بیماران قرار گرفته است مگر آنکه دستگاه، دیگر کار نکند؛ به طور مثال دستگاه سنگ شکن که مهم است و حتی وجود آن استراتژیک هم محسوب می شود، تنها یک دستگاه سنگ شکن در خراسان جنوبی وجود دارد، کافی است دستگاه به مدت چند روز بخوابد و بیماران اورژانسی برای مداوا مجبور شوند به استانی دیگر بروند، به همین جهت مهم است که نگهداری‌های پیشگیرانه درست انجام شود تا خواب دستگاه به حداقل برسد. این موارد به طور معمول رعایت می‌شود و با توجه به طرح تحول دولت، هزینه درمان بیماران کمتر می شود امّا به علت تاخیر در واریز بیمه‌ها و حتی تاخیر درتامین بودجه دولتی برای بیمارستان‌ها، بحث‌های خدمت رسانی به بیماران با تاخیر مواجه می شود و کمرنگ‌تر شده است؛ اما معتقدم گام‌های بزرگی برداشته شده است، مخصوصا در خراسان جنوبی و با وجود ریاست دانشگاه علوم پزشکی، آقای دکتر قائمی که فردی توانمند در دوره طرح تحول سلامت بوده‌اند و توانستند تجهیزات و همچنین تخت‌های بیمارستانی استان را ارتقا دهند و درحال حاضر با وجود بحران کرونا استان از نظر تجهیزات و تخت‌ها با مشکلی مواجه نشد.
دیدگاه ها