امروزه با رشد تکنولوژی و توسعه علم رباتيک، ربات‌ها نقش مهمی در دنياي پزشکی ايفا مي‌کنند. از ربات‌ها می‌توان در حوزه‌های جراحی، ربات پرستار و امداد، ربات بيمار، بيومکانيک و نانورباتيک و … استفاده کرد. استفاده از هوش مصنوعی و ساخت رباتهايی به عنوان دستيار پزشک، از ايده‌هايی است که از مدت‌ها پيش ذهن بسياری از محققان حوزه رباتيک و مهندسی پزشکی را به خود مشغول کرده است.
در همين خصوص گفت‌و‌گويي با جناب آقای محمودی نژاد، دانشجوی مقطع دکتری مهندسی پزشکی گرايش رباتيک پزشکی دانشگاه علوم پزشکي تهران ترتيب داده‌ايم. از شما مخاطبين محترم ماهنامه دعوت می‌شود همراه ما باشيد.
لطفاً خودتان را به صورت کامل معرفی کنيد و از سوابق علمی و پژوهشی خود برای ما بگوييد.
سيد عطاءالدين محمودی نژاد متولد شهرستان دزفول هستم. مقطع کارشناسی خود را در گرايش بيوالکتريک در دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول گذراندم و مقطع کارشناسی ارشد را مجدداً در گرايش بيوالکتريک در دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون سپری کردم. مقطع دکتری را هم از سال 98 در گرايش رباتيک پزشکی و در دانشگاه علوم پزشکي تهران آغاز کردم. فعاليت‌های پژوهشی و همچنين مقالاتی در حوزه‌هاي بيوسيگنال، ديتا ماينينگ (درواقع ديتاهاي کلينيکي و باليني) و ديابت دارم. اولين اختراع من در مقطع کارشناسی بود. چند اختراع هم در حوزه تجهيزات پزشکی داشته‌ام مانند توليد محيط‌های کشت آزمايشگاهی در آزمايشگاه‌های پاتولوژی و پزشکی و همچنين رنگ آميزی محيط‌های کشت که همه اين‌ها يک ربات بودند يعنی از سيستم اتوماسيون خودکار در اين سامانه‌ها استفاده شده بود.
جذاب ترين و لذت بخش ترين فعاليت و پژوهش شما در حوزه کاريتان چه بوده است؟
فکر مي‌کنم درس ميکروکنترلر و آزمايشگاه مربوط به آن درس جذاب ترين فعاليتي بود که باعث شد من خيلي به آن تسلط پيدا کنم. اکثر اختراعاتي که انجام دادم بيشتر با استفاده از دانش اين درس و مسلط شدن به برنامه نويسی زبان c براي رباتهايی بود که مجهز به ميکروهاي AVR هستند.
دلايل تأثير گذاري که باعث شد به رشته مهندسی پزشکي گرايش رباتيک پزشکی علاقمند شويد چه بود؟
ماجراي علاقمندي شديد من به رباتيک مربوط به ترم‌های آخر مقطع کارشناسی است. در اين زمان به شدت جذب رباتيک شدم ولی چون اطلاع نداشتم که گرايش رباتيک پزشکي در مقطع کارشناسی ارشد هم ارائه مي‌شود گرايش بيوالکتريک را به دليل نزديکی به آن انتخاب کردم و بعدها در مقطع دکتری وارد گرايش رباتيک پزشکی شدم.
چه تعريفي از علم رباتيک و گرايش رباتيک پزشکي داريد؟
رباتيک پزشکي ترکيبي از رباتيک، بيومکانيک و بيوالکتريک است. رباتيک پزشکي ربات‌ها را براي 2 حوزه اساسي پزشکی و درماني طراحي مي‌کند؛ يعني به سيستم بهداشت و درمان مي‌پردازد که مراحل متعدد پيشگيری، تشخيص، درمان و حتي بعد از درمان يعنی مراقبت‌های بهداشتی حرفه‌ايی (Professional Health Care) را شامل مي‌شود و حوزه بازتوانی و توانبخشی (Rehabilitation) از آن جمله هستند.
براي وارد شدن به گرايش رباتيک پزشکي و در واقع علم رباتيک به چه توانمندي‌ها و مهارت‌هايي نياز است؟
دروس سينماتيک و ديناميک در ربات‌ها از دروس اساسي و اصلي براي ورود به رباتيک پزشکي هستند. علاوه بر آن درسی به نام کنترل سيستم‌هاي عصبی عضلاني پيشرفته داريم که اين درس را دانشجويان در گرايش‌های بيومکانيک و بيوالکتريک در مقطع کارشناسی ارشد سپری مي‌کنند. يکي ديگر از حوزه‌هايی مهم و کاربردی که پيشنهاد می‌شود دانشجويان گرايش رباتيک پزشکی مطالعه کنند، حوزه حسگرها، عملگرها و مبدل‌ها و مکانيسم‌ها است که ديد بسيار خوبی در خصوص انواع موتورها، انواع حسگرها و انواع گيربکس‌ها و… به دانشجويان مي‌دهد.
نقش علم رباتيک و به ويژه گرايش رباتيک پزشکی در علم پزشکی چيست؟ آيا باعث کمک به بهبود عملکرد پزشکان خواهد شد؟
چهار حوزه کلي رباتيک پزشکی عبارتند از:
– حوزه ربات‌های کمک دهنده و کمک رسان (Assist).
به عنوان مثال يک شخص که معلوليت دارد و ربات فقط به شخص کمک مي‌کند. به عنوان مثال، گوگل برای افرادی که دستشان می‌لرزد Google spoon را معرفی کرده است که قاشقی است که غذا را نگه می‌دارد و در واقع ديگرغذای درون قاشق نمی‌ريزد.
– ربات‌هاي ديگر در حوزه مداخلات پزشکی
(Medical Interventions) هستند. مداخلات جراحی يا سيستم‌هاي راهبردی جراحی هم جزو اين حوزه هستند که موضوع مورد مطالعه من در مقطع دکتری، مداخلات پزشکی (تله سرجری بر روی ربات جراح سينا) است.
– حوزه سوم بر روي سيستم‌های تشخيصی – درمانی تمرکز دارد.
– حوزه چهارم نيز مراقبت‌های بهداشتی حرفه ای در منزل
(Professional Health Care) است. حتي برای افرادی هم که بيماری‌های روان پريشي دارند استفاده می‌شود. ما در حال حاضر ربات‌هايي داريم که مجهز به هوش مصنوعی هستند و به مانند عروسک طراحی می‌شوند مانند يک حيوان خانگی. در واقع اين ربات‌ها کمبود روحی – روانی فرد را جبران می‌کنند.
اگر بخواهيم آينده را ترسيم و بررسی کنيم و در اين چهار حوزه مقداری دقيق‌تر شويم مشاهده می‌کنيم که خود Medical Interventions زيرمجموعه‌های فراوانی دارد که دو عنوان از آن‌ها ميکرو سرجری و نانو سرجری هستند که استفاده از ميکروربات‌ها و نانوربات‌ها در اين حوزه مطرح مي‌شوند. ميکروسرجری براي جراحی‌های دقيق‌تر مثل جايی که لرزش دست اهميت بيشتری پيدا مي‌کند استفاده مي‌شود و همچنين نانوربات‌ها به طور کلی برای کاربردهای دارويی به کار برده مي‌شوند.
در پايان توصيه شما به علاقمندان و مهندسان پزشکی چيست؟
رباتيک پزشکي در ايران بسيار جوان است و بستري بسيارمناسب براي حضور دانشجويان وعلاقمندان است تا مهارت‌هاي خود را در اين حوزه به کار بگيرند و رشد کنند. اميدوارم استقبال مناسبی از آن شود کما اينکه در حال حاضر هم جزو 10 کشور برتر در فناوری‌های بيومديکال هستيم و در جهان حرفي براي گفتن داريم و فعاليت‌های خيلي خوبي کرده‌ايم و يک ربات جراح هم ساخته‌ايم که رقيب ربات داوينچی آمريکا است و حتي برتری‌هايی هم نسبت به رقيب آمريکايی خود دارد.
در واقع ما در جاي خوبي ايستاده‌ايم و پيشرفت بسيار خوبي حاصل شده که نتيجه سال‌ها تلاش اساتيد هيئت علمي دانشگاه‌های بزرگ کشور و حتي برخي از عزيزاني است که امروز در ايران نيستند اما در دانشگاه‌های خارج از کشور مشغول تحقيق و بررسی هستند. بنابراين من آينده رباتيک پزشکی را بسيار روشن می‌بينم. در حقيقت جهان آينده، جهان رباتيک است.
در پايان به دانشجويان و علاقمندان توصيه مي‌کنم اگر دوست دارند بيشتر با رباتيک پزشکی آشنا شوند و آن را بهتر درک کنند حتما اين دو مقاله را مطالعه کنند؛ مقاله Review جديد در حوزه تله سرجری و يکي در حوزه ربات‌های کمک رسان و در واقع توانبخشی (Rehabilitation). مطالعه اين مقالات بسيار مفيد خواهد بود و مي‌تواند ديد بسيار خوبی نسبت به رباتيک پزشکی به آن‌ها بدهد.
در پايان از ماهنامه «مهندسی پزشکی و تجهيزات آزمايشگاهی» که اين فرصت را به من داد تشکر مي‌کنم.
دیدگاه ها