مهندسي پزشکي معجون دلچسبي از علم، نبوغ، خلاقيت و قدرت مديريت

نویسنده: سيده مينا مجابي

مهندس مهديه سلطاني متولد سال 1359مهمان بخش چهره به چهره دي ماه ماهنامه است. وي در دوران نوجواني هميشه شاگرد اول و ممتاز منطقه دو تهران بود، در نتيجه با رتبه 1400 در کنکور سراسري سال 1377 به دانشگاه وارد شد و به خاطر علا قه اي که به رشته ي مهندسي پزشکي داشت، به تحصيل در همين رشته در دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات پرداخت. وي در دوران تحصيل در مقطع کارشناسي ازدواج و به شهر مقدس مشهد نقل مکان کرد. مصاحبه مارا با خانم مهندس سلطاني مي خوانيد:

من در سال 1384 استخدام يکي از بيمارستان هاي نيمه خصوصي مشهد شدم و در سمت مسئول تجهيزات پزشکي بيمارستان شروع به فعاليت کردم. علي رغم اين که در حال حاضر بسياري از فارغ التحصيلان هم دوره ي من در کشورهاي آمريکا، انگلستان، استراليا و کشورهاي اروپايي مشغول به کار هستند و به موفقيت هاي شغلي و پيشرفت هاي مالي قابل توجهي دست يافته اند، ليكن وابستگي بسيار من به وطن و همچنين خدمت در مملکتم باعث شد حتي فکر رفتن از خاک ايران را در ذهن خود نپرورانم و مشغول به فعاليت در عرصه مهندسي پزشکي کشور شوم. هم اكنون نيز در يک بيمارستان نيمه خصوصي 100 تخت خوابه، به صورت رسمي مشغول خدمت هستم. سمت من مسئول تجهيزات پزشکي و روابط ارزشيابي واحد دارو و تجهيزات پزشکي است.
بيمارستان ما شامل بخش هاي ويژه اورژانس، CCU، قلب، ICU، NICU، 5 اتاق عمل و 6 ريکاوري، سي تي اسکن، راديولوژي، 14 يونيت دندانپزشکي، فيزيوتراپي، آزمايشگاه شبانه روزي و مجهز، داروخانه شبانه روزي، زايشگاه و بخش هاي جنرال زنان و مردان است. بيمارستان ما جزء طرح تحول سلامت نيز است و همه گونه خدمت باليني به بيماران عرضه مي دارد. پرسنل بيمارستان اولويت کاري خود را احترام و خدمت به بيمار و همراه بيمار قرار داده اند.
بيمارستان ايده آل از نظر من به بيمارستاني اطلاق مي شود که تجهيزات آن به روز و پيشرفته و متناسب با ظرفيت بيمارستان باشد و انواع خدمات باليني و تشخيصي و درماني را به بيماران عرضه کند تا بيمار نياز به مراجعه به مرکز ديگر نداشته باشد. ازسوي ديگر پرسنل کافي داشته باشد تا خستگي و شيفت هاي زياد و سنگين کار بر ارائه خدمات آنها به بيمار تأثير منفي نگذارد. بيمارستان به سمت و سوي هوشمند شدن پيش رفته باشد تا حتي المقدور خطاي انساني و اتلاف وقت کمتر و دقت بيشتري صورت گيرد. بناي ساختمان و فضاي بخش هاي مختلف بايستي از معماري مستحکم، استاندارد و ايمني برخوردار باشد و فضا زيبا و نشاط آور باشد تا براي بيمار و همراه آن تسکيني بر آلامشان باشد و در نهايت تاسيساتي مثل آب و برق و اکسيژن به صورت کاملاً استاندارد و داراي بک آپ در مواقع بحراني طراحي شده باشد.
وي افزود: علاقه من به اين رشته نوپا در سال 1377 بر اساس شناختي بود که يکي از آشنايان که از اساتيد برتر دانشگاه بود به من داد و پس از تحقيق و نيز مشاوره گرفتن از مراکز آموزشي تصميم خود را به صورت قاطع گرفتم و به جامعه مهندسان پزشکي پيوستم زيرا اين رشته را کاملاً مطابق خصوصيات اخلاقي و توانايي هاي فني ام مي دانستم.
از نظر وي وجه تمايز رشته مهندسي پزشکي با ساير رشته هاي مهندسي و پزشکي اين است كه رشته مهندسي پزشکي تلفيقي از علوم فني و مهندسي است که با علم پزشکي اجماع بدن انسان و مدارات الکترونيکي خلاقيت و ابتکاري قابل توجه مي طلبد، اين خلاقيت از شاخص هاي بارز يک مهندس پزشکي فعال و موفق نيز است. همچنين شيريني اين رشته به خاطر تماس فراوان آن با بدن انسان است و سختي اش به دليل اهميت و دقت بالايي است که مي بايست در طراحي، توليد و به کارگيري تجهيزات پزشکي و آزمايشگاهي داشت و اين ظرافت مهم ترين تفاوت آن با ساير رشته هاي مهندسي و فني است.
وي در پاسخ به سوال ماهنامه در خصوص آثار و جوايز و افتخارات خود اظهار داشت: به دليل مشغله کاري فراوان، متأسفانه تاکنون در کارهاي پژوهشي فعاليت کمي داشته ام وليکن در طول مدت خدمت بارها از سازمان هاي مختلف و نيز رياست بيمارستان و مديريت دارو و تجهيزات مورد تشويق هاي متعددي قرار گرفته ام. حتي به عنوان يکي از 3 مهندس پزشکي نمونه سازمان خدمتي ام در سراسر کشور انتخاب شدم. همچنين در سال1391 به عنوان پرسنل نمونه در بيمارستان برگزيده شدم.
او همچنين در باره علايق و تفريحات شخصي خود اظهار داشت: من و همسرم هر دو به مسافرت و طبيعت گردي و کوهنوردي بسيار علاقه منديم. همچنين دوچرخه سواري و رفتن به سينما يکي از تفريحات خانواده سه نفري ما است. پسرم زمان زيادي از تفريحات ما را به خود اختصاص مي دهد، من به همه پيشنهاد مي کنم کافي شاپ رفتن به همراه همسرتان را حتي پس از سال ها زندگي با همان اشتياق تجربه کنيد زيرا بسيار لذت بخش و آرامش دهنده است. ضمناً من به تماشاي مسابقات ورزشي بالاخص فوتبال علاقه فراواني دارم و از همين جا با افتخار اعلام مي کنم که يک استقلالي تمام عيار هستم!
سلطاني در بخش ديگري از اين گفتگو در خصوص اولويت بندي هدف ها و برنامه آتي زندگي اش خاطرنشان ساخت: هدف من در زندگي اين است که به تحقيق و پژوهش زمان بيشتري اختصاص دهم و در کنار کارهاي اجرايي به مقاله نويسي نيز بپردازم. احساس مي کنم پس از چند سال کار، نوشتن مقاله و انجام پژوهش بيش از هر چيز براي گردآوري تجربيات علمي و فني من مفيد است و اگر بتوانم با آن مسيري را براي همکاران عزيزم و جوانان اين عرصه روشن کنم، به رضايت کامل دست يافته ام.
وي درباره ارتباط علم و صنعت نيز اظهار داشت: به نظر من نمي توان منکر وابستگي ذاتي صنعت به علم بود. براي مثال دستگاه MRI پس از کشف رابطه ميدان الکترومغناطيسي توسط دانشمندان، ساخته شد و به توليد انبوه رسيد. وليکن علم در صنعت از جايگاه قابل توجهي برخوردار نيست و هر چه کشور از نظر اقتصادي و صنعتي و توليد در سطح پايين تري باشد، قطعا اين ارتباط ضعيف تر و گاهي در حد صفر است. وي تاكيد كرد: متاسفانه سال هاي متمادي است که فاصله معنا داري را ميان علم و صنعت در کشور عزيزمان شاهد هستيم و اقتصاد کشور از اين مساله به شدت رنج مي برد. اين مساله در شاخه مهندسي به ويژه مهندسي پزشکي بسيار بحراني تر است.

از طرفي آنچه تاکنون در دانشگاه ها شاهد بوديم متمايز با نيازهاي صنعت و جامعه بوده است. دانشجويان حتي در طول تحصيل دستگاه هاي مهم را از نزديک نمي بينند چه برسد به طراحي آن ها، لازم به ذکر است که در مقاطع بالاتر انفصال و فاصله فزوني يافته است. همان طور که اشاره شد دليل اين نارسايي، اهداف متمايز دانشگاه در ارتباط با صنعت است. امروزه در اغلب دانشگاه ها توليد علم و فعاليت هاي پژوهشي منجر به توليد مقالات علمي بسياري مي شود و اغلب پايان نامه ها و رساله ها در زمينه هاي داغ علمي و توليد علم مطرح مي شود. دستاورد اين رويکرد ارتقاي درجه علمي دانشگاه هاي کشور بوده است که بسيار ارزشمند است، اما نبايد فراموش کرد که سال هاست که توليدفن آوري در درجه دوم اهميت قرار گرفته است.
مهندس سلطاني درخصوص قدرت مهندسي پزشکي نيز گفت: رشته مهندسي پزشکي توانايي هاي بسيار بالقوه اي در جهت بومي سازي بسياري از فن آوري هاي روز را دارد و با صرف هزينه اي کمتر نسبت به ساير شاخه هاي مهندسي، تجاري سازي اين فناوري ميسر است. وي درباره راه کار پيشنهادي جهت بهبود تجاري سازي مهندسي پزشکي نيز گفت: اگر در دانشگاه ها چند واحد به صورت خاص در مورد شناخت تجهيزات مختلف و کاربرد و نيز اصول طراحي آن ها باشد و مانند مدار و الکترونيک، آزمايشگاه هايي مخصوص کار با تجهيزات پزشکي گذرانده شود، دانشجويان قبل از ورود به بازار حداقل آشنايي اوليه را با برخي دستگاه هاي پزشکي وآزمايشگاهي خواهند داشت. اين اولين گام براي آشتي علم و صنعت در کشور است، چرا که عدم شناخت فارغ التحصيلان حتي با نام و کاربرد و شکل تجهيزات پزشکي باعث شده مردان عرصه صنعت آنان را قبول نداشته باشند و نظريات تئوري را ازآنان نپذيرند.
خوشبختانه در طي دو سال اخير دولت اهميت ويژه اي به توليد فناوري و تجاري سازي آن ها داده است و حمايت هاي متعددي در قالب شرکت هاي دانش بنيان، پارک هاي علم و فناوري و مراکز رشد دانشگاهي براي اعضا فراهم آورده است. تمام اين مشوق ها در کنار کميته هاي علمي که توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي تدوين شده است بدون شک قادر است تحولي در ارتقاي ارتباط علم با صنعت ايجاد کند، همانطور که بسياري ازدانشگاه ها و اساتيد برتر در اين زمينه گام برداشته اند.
او همچنين درخصوص زمينه هاي کاري مهندسي پزشکي در کشور ما و ديگر کشورها تاكيد كرد: برخلاف اينکه عموما از يک کارشناس مهندسي پزشکي، وظيفه تعمير دستگاه هاي پزشکي را تصور دارند، حوزه فعاليت هاي وي بسيار گسترده تر و متفاوت تر است. اين تصور مشابه اين است که از يک مهندس الکترونيک توقع تعمير راديو و اتو را داشته باشيم. البته اين به اين معني نيست که مهندس پزشکي قادر به تعمير دستگاه هاي پزشکي نيست. بلکه در کشورهاي پيشرفته از مهندس پزشکي در کلاسه هاي مختلف در مراکز درماني و شرکت ها نهايت بهره برداري مي شود و تعميرات صرفا بر عهده تکنسين ها است. اين در حالي است که در کشور ما اغلب فارغ التحصيلان حتي روياي تعميرات را دارند و کار آنها صرفا فروش است، در صورتي که يک کارشناس مهندسي پزشکي با توجه به موقعيت کاري خود توانايي هاي بسيار بيشتر و برتري را کسب کرده است که مي تواند در مراکز بيمارستاني و … به کار گيرد. مثل مشاوره، نظارت و مديريت در زمينه استانداردهاي WHO.
او به دانشجويان و فارغ التحصيلان مهندسي پزشکي توصيه كرد: رشته مهندسي پزشکي در عين سخت بودنش علاقه و تلاش فراواني را مي طلبد. من به عنوان يک عضو از اين جامعه ي بزرگ مهندسان پزشکي دقت در درک دروس اصلي و پايه اي مثل: مدارها، الکترونيک ها، سيگنال و کنترل (که نمي شود از آن به سادگي گذشت)، و در کنار آنها دروسي مثل آناتومي، فيزيولوژي و فيزيک پزشکي که به ظاهر ارتباط چنداني با مهندسي ندارند و در تحليل دستگاه ها، کاربري آن و از همه مهمتر قدرت برقراري ارتباط بين يک مهندس پزشکي و مخاطب اصلي او که پزشک و کادر درمان است را توصيه مي کنم.
همچنين با توجه به اينکه تمامي زمينه هاي کاري مهندسي پزشکي نيازمند مجموعه اي از توانايي هاي اکتسابي است، عامل تجربه و خلاقيت بسيار مهم است. يکي از موثرترين و مفيد ترين راهکارها، فعاليت هر چند کوتاه مدت در يکي از زمينه هاي کاري در دسترس است. مثل گذراندن طرح در بيمارستان ها، کار در شرکت ها و …. که اين امر باعث مي شود پس از فارغ التحصيل شدن با فضاي کاري پيش رو آشنا باشند. من در اين زمينه براي خدمت به اين قشر تحصيلکرده در حد توان خود اقدامات قابل توجهي انجام داده ام . همچنين به نظر من گذراندن دوره هاي مختلف آموزشي و فني که مثل سرمايه اي گران در آينده به کارشان خواهد آمد مفيد است.
در پايان جا دارد فرصت را غنيمت شمارم و از خانواده ي عزيزم به خاطر تمامي تشويق ها و حمايت هاي بي دريغشان سپاسگزاري كنم و براي تمامي همکاران عزيزم آرزوي سلامتي و موفقيت روزافزون را دارم. همچنين لازم مي دانم کمال تشکر و قدرداني را از خانم مهندس سارا بهنود داشته باشم که دوست و الگويي بزرگ در مسير شيرين مهندسي پزشکي براي من بوده و زحمات زيادي را بابت معرفي دوستان مهندسي پزشکي از شهر مشهد متحمل شده است. به اميد حضور تمامي مهندسان پزشکي از شهرهاي مختلف کشور در بخش چهره به چهره ي اولين و فعال ترين ماهنامه مهندسي پزشکي کشور.