مهرنوش احمدی، کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک از دانشگاه صنعتی همدان است. او که اکنون به‌عنوان مسئول واحد مهندسی پزشکی بیمارستان مشغول به‌کار است، همزمان در حوزه آموزش و همچنین مشاوره تجهیز مراکز درمانی، کلینیک‌ها، درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها نیز فعالیت دارد. با احمدی درباره مسیری که پیموده، مشکلات و چالش‌هایی که به‌عنوان مهندس پزشک داشته و همچنین وضعیت کنونی رشته و بازار کار مهندسی پزشکی گفت‌وگو کردیم.
دلیل علاقه‌مندی و هدف شما از انتخاب این رشته چه بود؟
غالبا اینگونه است که دانشجویانی که از رشته تجربی وارد مهندسی پزشکی شده‌اند در بیشتر موارد علاقه‌ای به آن ندارند. در مقابل، دانش آموختگان رشته ریاضی، فیزیک با علاقه قلبی مهندسی پزشکی را انتخاب کرده‌اند. زیرا آن زمان، مهندسی پزشکی ویژه رشته ریاضی فیزیک بود؛ بنابراین آن‌هایی که قصد تحصیل در مهندسی پزشکی داشتند، رشته ریاضی فیزیک را در دبیرستان انتخاب می‌کردند. منتها برخی نیز از رشته تجربی باتوجه‌به سوابق تحصیلی یا از طریق دانشگاه آزاد رشته مهندسی پزشکی را انتخاب کنند. البته صد در صد نمی‌گویم که بدون علاقه بوده، اما در بیشتر مواقع گزینه انتخابی اولشان نبوده است. من به‌شدت به مهندسی پزشکی علاقه‌مند بودم؛ بنابراین در دوران دبیرستان رشته ریاضی، فیزیک را انتخاب کردم و در کنکور نیز مهندسی پزشکی را به‌عنوان اولویت اول انتخاب کردم که در نهایت در این رشته قبول شدم.
از انتخاب رشته مهندسی پزشکی راضی هستید؟
نمی‌گویم خیلی راضی هستم هرچند حرفی از نارضایتی هم نمی‌زنم. رشته‌ام و کار کردن در این حوزه را بسیار دوست دارم، اما مهندسی پزشکی با همه قشنگی‌هایی که برای من دارد، در مواردی بسیار نادیده گرفته شده است. حتی در مواردی نیز اصلا دیده نشده است. شرح وظایف چندان مشخص نیست. حتی با اینکه چندین سال است این رشته وارد ایران شده است و مهندسان پزشک در بیمارستان‌ها حضور دارند، هنوز با پرسنل تاسیسات و قسمت‌های مختلف چالش داریم؛ زیرا یکسری وظایف را می‌خواهند جزو شرح وظایف مهندسان پزشک تعریف کنند درحالی‌که ما باید ناظر بر مسائل باشیم. اگر این رشته بیشتر و بهتر دیده شود بی‌شک رشته بسیار بهتر و جذاب‌تری است.
زمانی که وارد این رشته شدید، آیا از نظر محتوی علمی، مهارتی و مطابقت با خواسته‌های شما و نیاز بازار کار، آن چیزی بود که انتظار داشتید؟ بعدها دچار چالش نشدید؟
بین دانش‌آموختگی و ورود من به بیمارستان، وقفه‌ای دو ساله افتاد تا به‌عنوان نیروی طرحی وارد بیمارستان شدم. چالش‌های بسیار زیادی داشتم. اصولا من و بسیاری از دانش‌آموختگان مهندسی پزشکی، دانشجویان درس‌خوان و پیگیری بوده‌ایم. ما وارد بازار کار می‌شویم با چالش‌های بسیاری روبه‌رو می‌شویم. ما در دانشگاه واحدهای درسی را می‌خوانیم که در محیط کار با هیچ‌کدام از آن‌ها سروکار نداریم. در بیمارستان برای استخدام مهندس پزشک یکی از گرایش‌های بیمارستانی را بیوالکتریک تعیین می‌کنند. درحالی‌که دانشجو واحدهای درسی که می‌گذراند با تمرکز مباحث تئوری است و درواقع در دانشگاه تجهیزات پزشکی به شیوه‌ای که در محیط کار است، آموزش داده نمی‌شود. من به‌عنوان یک دانش‌آموخته وارد محیط کاری بیمارستانی شدم که نه‌تنها هنوز تجهیز نشده بود و وضعیتی زیر صفر داشت بلکه تجهیزات آن را نیز خریداری نکرده بودند. حالا من که در چنین وضعیتی قرار گرفته بودم، متوجه شدم که واقعا هیچ جای کار نیستم. واحدهای درسی که گذراندم فقط یک ذهنیتی به من برای ورود به بازار کار داده است. اگر بگویم که توان علمی خیلی خوبی داشتم و با هیچ چالشی روبه‌رو نبوده‌ام، دروغ است و هر فردی هم که چنین ادعایی داشته باشد را صد در صد تکذیب می‌کنم؛ زیرا بسیار زیاد اذیت شدم و شرایط بسیار دشواری را تجربه کردم تا امروز به‌راحتی به کارم مسلط شوم. بنابراین با این پایه دانشگاهی کنونی، نمی‌توانم بگویم که دانش‌آموختگان بدون چالش وارد بازار کار می‌شوند.
من خیلی سرسخت بودم. هنوز هم با همه این سختی‌ها اگر به عقب باز می‌گشتم، همین مسیر را می‌رفتم، اما خواهشی که دارم این است که ما همه این سختی‌ها را کشیدیم اما مسئولان امیدواریم مسیر را برای دانشجویان و دانش‌آموختگان آینده آسان‌تر کنند.
از چه سالی وارد بازار کار شدید و چگونه و با چه حرفه‌ای شروع کردید؟ چه مشاغل مرتبطی پس از آن داشتید؟
تقریبا از سال ۱۳۹۶ کارم با طرح در بیمارستان به‌صورت رسمی شروع شد؛ هرچند پیش از آن یکسری فعالیت‌ها در برخی از شرکت‌ها داشتم. بیمارستان در حال راه‌اندازی بود و جا انداختن جایگاه مهندس پزشک در بیمارستانی که تاکنون چنین تخصصی نداشته، بسیار دشوار بود. به‌ویژه اینکه تجربه کافی نداشتم و از نظر علمی پایه لازم برای ورود به بازار کار فراهم نشده بود که بدانم الان باید چه کار کنم. در چنین مسیر دشواری همزمان تجهیز و راه‌اندازی بیمارستان را انجام دادم و سپس مهندس پزشک بیمارستان بودم. پس از آن طرحم تمدید شد و استعفا دادم و در مرکز دیگری برای تجهیز بیمارستان مشغول به‌کار شدم. کار را تا زمان، تهیه تجهیزات، راه‌اندازی، تکمیل فضا و بهره‌برداری تجهیزات تا حدود یک سال و نیم ادامه دادم و پس از آن در بیمارستانی دیگر استخدام و مشغول به‌کار شدم.
چه شد که به‌سمت این حوزه کاری گرایش یافتید؟
ازآنجایی‌که مهندسی پزشکی در ایران هنوز رشته جوانی است، دانش‌آموختگان بسته به سالی که وارد باز کار می‌شوند، ناخودآگاه به سمت‌وسوی شغلی خاص در این رشته گرایش می‌یابند. من سال ۹۵ دانش‌آموخته شدم که تا آن زمان بیمارستان‌ها اصلا واحد مهندسی پزشکی نداشتند. بعدها واحد مهندسی پزشکی در چارت بیمارستان‌ها تعریف شد. به‌‌دنبال آن جذب کارشناسان مهندسی پزشکی در بیمارستان‌ها افزایش یافت؛ بنابراین در دوره ما یکسری از دانش‌آموختگان به این سمت که فیلد جذابی هم برای مهندسان پزشک بود، گرایش می‌یافتند. من نیز با علاقه به‌سمت این فیلد آمدم. البته فعالیت در هر فیلد کاری بسیار به ویژگی‌های فردی افراد، تلاش آن‌ها و شرایط زمانی بستگی دارد.
مهم‌ترین موانع و چالش‌های حوزه کاری مهندس پزشک بیمارستان چه چیزهایی است؟
وقتی بازار کار می‌شویم به‌ویژه حوزه بیمارستانی با فیلد گسترده‌ای از تجهیزات روبه‌رو می‌شویم. نام و تنوع دستگاه‌ها آنقدر زیاد است که نمی‌توانی حتی ادعا کنی که اسم همه را می‌دانی؛ به‌ویژه اگر در یک بیمارستان تخصصی کار کنی تازه متوجه گستردگی آن می‌شوی و اینکه چقدر باید یک مهندس پزشک اطلاعات داشته باشد تا بتواند کار را مدیریت کند. مهندس پزشک بیمارستان وظایف بسیار زیادی دارد؛ از خرید گرفته تا نگهداشت، اسقاط و تعمیر. در کنار همه این کارها آمارهای وقت و بی‌وقتی است که ستاد از مراکز بیمارستانی می‌خواهد. این بین اینکه باید به همه مباحث اشراف داشته باشی خود مسئله دیگری است. یک کارشناس مهندس پزشک وقتی وارد بیمارستان می‌شود باید به وسعت یک اقیانوس با عمق یک سانتی‌متر شنا کند. سیستم و فشار کاری موجود در واحد تجهیزات پزشکی بیمارستان مشکلات فراوانی را برای مهندسان پزشک ایجاد کرده است. در این بین بزرگ‌ترین چالشی که با آن روبه‌رو هستیم، نبود درک صحیح نسبت به وظایف مهندس پزشک از سوی کادر درمان است؛ در بیمارستان توقع دارند مهندس پزشک هر دستگاهی که خراب می‌شود را به‌سرعت تعمیر کند. به هیچ وجه وظایف مهندس پزشک بیمارستان جا نیفتاده است زیرا یک مهندس پزشک در بهترین حالت شاید بتواند به مرور زمان روی چند دستگاه تسلط بیابد. ضمن اینکه مهندس پزشک آنقدر اجازه ندارد که به هر دستگاهی دست بزند زیرا کارشناس تخصصی آن دستگاه نیست. حتی اگر مهندس پزشک نسبت به دستگاه یا دستگاه‌هایی تسلط کامل پیدا کند، قطعات برای تعمیر در اختیار ندارد؛ زیرا قطعات به‌صورت انحصاری در اختیار شرکت نمایندگی است و در اختیار کارشناس بیمارستان قرار نمی‌‌گیرد. چالش بعدی مشکلات تحریم، گمرک و بودجه است تا قطعات مورد نیاز برای دستگاه‌های معیوب تامین شود و در این فاصله بیمارستان به‌دلیل خرابی دستگاه به مشکل می‌خورد.
کسانی هم که برای حوزه واحد تجهیزات پزشکی بیمارستان‌ها تصمیم می‌گیرند یک روز در بیمارستان کار نکرده و چالش‌ها را از نزدیک لمس نکرده‌اند.
چه پروژه‌های علمی و عملی در دوران دانشجویی و پس از آن داشته‌اید؟
ما یک گروه علمی داشتیم که بسته به نیازمان در مورد فیلدهای مختلف تجهیزات پزشکی کار می‌کردیم. هدفمان این بود که در نهایت یک رفرنس خوبی از تجهیزات مختلف در تخصص‌های گوناگون داشته باشیم. یکی، دو سال روی این پروژه کار کردیم، اما در نهایت نتوانستیم داده‌هایمان را در قالب کتاب منتشر کنیم و در اختیار بقیه بگذاریم. بااین‌حال به دانشجویان پیشنهاد می‌کنم که اگر زمان و توانش را دارند این کار را حتما انجام دهند. علاوه‌بر این پروژه‌های کارشناسی من درباره عمق سطح بیهوشی بود که با استفاده از سیگنال‌هایی که از مغز گرفته می‌شد و تحلیل‌های آن و همچنین صدای حنجره بیمار تحلیلی درباره عمق بیهوشی بیمار انجام دادم. در پروژه ارشد نیز درباره ساخت دست مصنوعی کار کردم.
آیا زمان تحصیل، زمینه‌هایی برای ورود به بازار کار در فضای دانشگاه یا خارج از آن برایتان فراهم شده بود؟
به جز سال آخر دانشگاه که روی پروژه‌ام کار می‌کردم در شرکت استادم که با این پروژه مرتبط بود، مدتی مشغول به‌کار شدم. این تنها کاری بود که در دوران دانشجویی انجام دادم، اما شرایطی از سوی دانشگاه برای ورود به بازار کار فراهم نشد یا حتی کسی نبود که بازار کار این رشته را به دانشجویان توضیح دهد. در کل سال تحصیلی نیز شاید دو استاد مهندس پزشکی داشتیم؛ بیشتر اساتید برق و الکترونیک بودند و بازار کار ما را نمی‌شناختند. بنابراین ما واقعا اطلاعات چندانی نسبت به بازار کار این رشته نداشتیم.
از میان حوزه‌های تولید، فروش و بازرگانی، واردات، آموزش و… در کدام یک تجربه و سابقه فعالیت حرفه‌ای دارید؟ دلیل ورود به آن حوزه‌های کاری را توضیح دهید.
تجربه کاری من بیشتر فیلد آموزش، بیمارستانی و تجهیز مراکز است. ازآنجا که برای ورود به بازار کار سختی‌ها و چالش‌های زیادی را پشت سرگذاشتم، تصمیم گرفتم مطالبی را آموزش بدهم که دانشجویان به آن نیاز دارند. تا دید آن‌ها برای انتخاب مسیر و اطلاع از فیلد کاری و شرح وظایف باز شود. دانشجویان در کل دوران تحصیل حتی یک دستگاه تجهیزات پزشکی را از نزدیک نمی‌بینند و کار با آن، کاربری و عیب‌یابی دستگاه‌ها در دانشگاه‌ها آموزش داده نمی‌شود. درنتیجه دانشجو سردرگم می‌شود، اما متاسفانه ارتباط بین مباحث آموزشی در دانشگاه‌ها گم می‌شود؛ بنابراین سعی کردم در سیستم آموزشی که ارائه می‌کنم پیوستگی بین مباحث ایجاد کنم.
اکنون فضای آماده‌سازی دانشجویان برای ورود به بازار کار در دانشگاه‌ها چگونه است؟
۹۰ درصد دانشجویان به این رشته، بازار کار آن و اینکه چه کارهایی می‌توانند انجام دهند، اشراف ندارند و بی‌اطلاع هستند. البته بسیاری از دانشگاه‌ها وضعیت بهتری پیدا کرده‌اند و با برگزاری سمینارها و همایش‌ها سعی در اطلاع‌رسانی این موارد به دانشجویان دارند، اما در بیشتر دانشگاه‌ها این ناآگاهی و نگرانی را در دانشجویان می‌توان دید.
ارزیابی شما از بازار کار کنونی مهندسی پزشکی در حوزه‌های مختلف و فرصت‌های پیش‌روی دانشجویان و دانش‌آموختگان این رشته چیست؟
مهندسی پزشکی بازار کار بسیار گسترده‌ای دارد. بیشتر بچه‌ها دوست دارند مهندس پزشک بیمارستان باشند درحالی‌که بازار کار مهندسی پزشکی بسیار گسترده است و می‌توانند در فروش، فنی، واردات و بازرگانی و… فعالیت کنند. هنوز بازار این کار اشباع نشده است و این رشته برای افراد پویا، باهوش و توانمند می‌تواند رشته خوب و پرکاری باشد.
باتوجه‌به شرايط کنونی این رشته و بازار کار آن، به ديگران توصيه میکنيد براي ادامه تحصيل به‌سمت اين رشته بروند؟ چرا؟
با همه این گلایه‌هایی که کردم، عاشق مهندسی پزشکی هستم. هر کسی هم که از من مشورت بگیرد نمی‌توانم بگویم وارد این حوزه نشود. رشته ما خیلی جای کار دارد، اما نیاز است بچه‌های با انگیزه‌تر، باهوش‌تر و ایده‌پردازتری وارد مهندسی پزشکی شوند و به این رشته کمک کنند. اکنون تجهیزات پزشکی در داخل تولید می‌شود و این نشان از توانمندی بچه و حوزه R&D این رشته در شرکت‌ها دارد؛ بنابراین به دوستان پیشنهاد می‌کنم که اگر دنبال پویایی هستند حتما مهندسی پزشکی را انتخاب کنند. من اکنون از وضعیت حرفه‌ام رضایت نسبی دارم زیرا در کارم چالش‌ها را پشت‌سر گذاشته‌ام، اما دلم نمی‌آید که یکسری نکات را نگویم و به‌گونه‌ای وانمود کنم که هیچ مشکلی نیست. قرار است در این گفت‌وگو صدای دوستان باشم بنابراین بهتر است درد همه دیده شود تا این رشته به سمت‌وسوی بهتری برود.
اگر شما جای يکی از مسئولان بوديد، چه کاری برای بهبود وضعیت مهندسی پزشکی می‌کردید؟
اگر جای مسئولان بودم و بنا بود در مورد کارشناسان مهندسی پزشکی در بیمارستان تصمیماتی بگیرم حتما به وضعیت مهندسان پزشک در همه موارد و بحران‌های درمانی مانند کرونا توجه می‌کردم. بسیاری از مهندسان پزشک در بحران کرونا فوت کردند. در دوران کرونا هیچ سهمیه‌ای حتی برای در اختیار گذاشتن ماسک N95 و لباس حفاظتی در اختیار مهندسان پزشک بیمارستان‌ها در نظر گرفته نشده بود. هیچ سازمان نظارتی هم برای دفاع از مهندسان پزشک نبود. ما نیز دوست داریم با کادر درمان دیده شویم زیرا کار ما هم مرتبط با درمان است. پس در وهله اول مسئولان فکری به حال نظام مهندسی پزشکی کنند تا نظامی از جنس مهندسان پزشک باشند و شرایط بچه‌ها را لمس کرده باشند. بدانند نیاز مهندسان پزشک چیست و مدافع آن‌ها باشند. حیف است مهندسان پزشکان باسوادی داریم، اما به‌دلیل نبود نظام مهندسی پزشکی حامی، گاهی بچه‌ها بی‌سواد به‌نظر می‌آیند زیرا شرح وظایف آن‌ها مشخص نیست و در محیط‌های کاری مرتبط بین همکاران جا نیفتاده است. علاوه‌بر این مسئله حق فنی مهندسان پزشک مشکل دیگری است. به مهندسان پزشک بیمارستان‌ها که خط مقدم هستند، هیچ حق فنی پرداخت نمی‌شود. نکته دیگر مشکل نداشتن مسئول ملزومات مصرفی در بیمارستان‌هاست. بیمارستان‌ها باید مسئول ملزومات مصرفی داشته باشند اما اصلا هیچ توجهی به این نکته نمی‌شود؛ باید روشن شود که بناست مسئول ملزومات مصرفی بیمارستان داروساز باشد یا مهندس پزشک. کار مسئولیت ملزومات مصرفی بیمارستان بسیار زیاد است و ستاد می‌گوید باید انجام این کار به مهندس پزشک بیمارستان ابلاغ شود. چرا باید چنین باشد؟ اگر بناست مهندس پزشک این مسئولیت را نیز متقبل شود باید حق فنی بابت آن دریافت کند. در صورتی که اگر داروساز این وظیفه را برعهده بگیرد حق فنی می‌گیرد.
امیدوارم روزی اینگونه باشد که در هر استانی کارشناسان مهندسی پزشکی بیمارستان‌ها زیرمجموعه مدیریت تجهیزات پزشکی باشند که به‌صورت ارگانی مجزا فعالیت می‌کند. این مدیریت تجهیزات پزشکی متشکل از کارشناسان مهندسی پزشکی متخصص در تخصص‌های مختلف باشد. مهندسان پزشکی با یک پیوستگی خوب با ستاد می‌توانند خیلی از کارها را راحت‌تر انجام دهند و پشتیبانی برای حمایت مهندسان پزشک بیمارستان‌ها باشند. زیرا بچه‌های بیمارستانی سردرگم هستند بین این همه تخصص و دستگاه با برندهای مختلف که اشراف به تمام آن‌ها بسیار دشوار است.
نکته دیگر بحث تعداد مهندسان پزشک بیمارستان‌هاست. اینکه هر ۱۰۰ تخت بیمارستانی را یک مهندس پزشک پوشش دهد شدنی و استاندارد نیست. بنابراین مدیریت این همه تجهیزات پزشکی با یک نفر به‌ویژه اینکه مسئولیت ملزومات مصرفی را نیز برعهده داشته باشد بسیار دشوار می‌شود. باید رشته مهندسی پزشکی بیشتر از قبل دیده شود و وظایف مهندس پزشک مشخص باشد و اصلاحاتی در دروس آموزشی این رشته انجام شود.
دیدگاه ها