مدير آزمايشگاههاي مرجع سلامت وزارت بهداشت مطرح کرد؛ دانشگاه، مشکلات نظام ارائه خدمات را حل کند

جامعه علمي آزمايشگاهيان کشور با برگزاري يازدهمين کنگره آزمايشگاه و بالين درمورد پارهاي از موضوعات و چالش هاي مهم حوزه آزمايشگاهي به بحث و تبادل نظر پرداختند.  اين کنگره که از 26 تا 28 ديماه با حضور جمع کثيري از متخصصان و فعالان حوزه آزمايشگاهي برگزار شد، با سخنراني دکتر سيدجليل حسيني دبير کميسيون انجمن هاي گروه پزشکي وزارت بهداشت و رئيس اين کنگره و همچنين دکتر علي نوبخت حقيقي، نماينده مجلس آغاز شد.
در ادامه اين کنگره پنل آموزش علوم آزمايشگاهي و چالشهاي خدمات آزمايشگاهي برگزار شد. دکتر عباس رضايي، رئيس اين پنل سخنانش را اينگونه آغاز کرد: علوم و خدمات دو کليدواژه در عنوان اين پنل هستند. اگر مفاهيم به درستي دريافت شوند و نگرش ما را تنظيم کنند مشکلات کاهش پيدا ميکند چراکه نگرش، رفتار انسان را تعيين ميکند. آموزش درواقع بايد بيشتر بر محور علم بچرخد تا بر محور خدمت.
او ادامه داد: اگر متخصصان هر شاخه علمي درست آموزش ببينند به درستي خدمت ارائه ميکنند. يکي از مشکلات ما اين است که نگاه اقتصادي و خدمت محور به آزمايشگاه ها داريم و بُعد علمي اين سازمان را فراموش کرده ايم.
رضايي با طرح اين سؤال که امروز آزمايشگاه ها در نظام سلامت چه جايگاهي دارند، ادامه داد: خيلي از پزشکان بدون مشاهده نتيجه آزمايش نميتوانند بيماري را تشخيص دهند بااينحال خيلي از همکاران ما در بخش بالين به آزمايشگاهيان به چشم تکنسين نگاه ميکنند. اين در حالي است که بسياري از کارکنان آزمايشگاه ها از متخصصان هستند. متأسفانه در اين کنگره جاي متخصصان باليني خالي است.
رئيس پنل آموزش علوم آزمايشگاهي و خدمات علوم آزمايشگاهي توضيح داد: آموزش علوم آزمايشگاهي در خيلي از رشته هاي مدعي وجود دارد اما بااينحال تخصصي و کافي نيست.
امروز نميتوان به روش ابن سينا انتظار داشت که هرکس در چند حيطه تخصص داشته باشد. آموزش علوم آزمايشگاهي بايد در شرايط امروزي ارائه شود و در دانشگاه ها جدي گرفته شود.
به گفته او در حال حاضر آموزش در مقاطع کارشناسي و ارشد در رشته هاي پيراپزشکي بسيار قوي است اما متأسفانه در مقطع دکتري آموزش ها ضعيف تر است.

راه را براي تمامي فارغ التحصيلان علوم آزمايشگاهي بازکنيد
دکتر مرتضي حسين زاده، عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشکي ايلام اولين سخنران بود که بعد از رئيس پنل پشت تريبون آمد. او سخنانش را با توضيح درمورد صلاحيت باليني و حرف هاي آغاز کرد: براي تسلط بر شيوه اخذ صلاحيت باليني و حرف هاي بايد به سه مورد يعني استانداردها و قوانين بين المللي، آموزش در مقاطع مختلف و آيين نامه و مستندات داخلي اشاره کرد.
او ادامه داد: براي اينکه بخواهيم فعاليت آموزشي و توليد محصول را از کشورهاي پيشرفته الگوبرداري کنيم بايد به فرآيندهاي مرتبط در آن کشورها توجه کنيم.
حسينزاده با اشاره به اينکه استاندارد ISO 15189 از سوي 212 گروه بين المللي و متخصص تهيه شده است، افزود: شاخص هاي پرسنلي و سطح کيفي تجهيزات استاندارد ازجمله موارد مورد تأکيد در اين گواهي است. همچنين در اين گواهي استاندارد تأکيد شده کساني صلاحيت دريافت گواهي مسئوليت فني دارند که به صورت تخصصي آموزش ديده باشند.
او در ادامه به گواهي CLIA آمريکا اشاره کرد و گفت: براساس اين گواهي تنها تعدادي از ارگانها يا هيئتهاي برد اجازه دارند گواهينامه رياست آزمايشگاه را براي متقاضيان صادر کنند. همچنين کساني ميتوانند به عضويت برد دربيايند که مدرک فارغ التحصيلي از رشته مرتبط را داشته باشند و علاوه بر آن امتحانات مخصوص دريافت اين گواهي را بگذرانند.
حسينزاده در خصوص سطحبندي خدمات آزمايشگاهي گفت: در دنيا خدمات آزمايشگاهي براساس جمعيت منطقه سطح بندي ميشود. اين دسته بندي از خدمات زير 40 هزار نفر، از 40 هزارتا 70 هزار نفر، از 70 تا 110 هزار نفر و بالاي 110 هزار نفر را شامل ميشود.
او افزود: براساس اين سطح بندي آزمايشگاهها در يکي از 4 سطح A تا D قرار ميگيرند. براساس همين رتبهبندي تنوع آزمايشها و سطح تخصص نيروي کار و مسئولان فني اين آزمايشگاه ها نيز مشخص ميشود.
عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشکي ايلام در ادامه درخصوص آييننامه و مستندات داخلي سخن گفت: نگاهي به اين اسناد نشان ميدهد که نه تنها بازنگري در اهداف آموزشي جزو وظايف ماست بلکه براي ارائه خدمات تشخيصي ميتوانيم طيف وسيعي از فارغ التحصيلان 8 رشته گروه علوم آزمايشگاهي را براي آزمايشگاه هاي تشخيص طبي به کار بگيريم. به نحويکه حتي آزمايشگاه ها در مواردي ميتوانند براي دستيابي به نتيجه دقيقتر يک تست از حضور چندين متخصص در حوزه هاي مختلف استفاده کنند.
او بيان کرد: بايد اين واقعيت را بپذيريم که در مواردي سيستم اين توقع را در بسياري از فارغ التحصيلان رشته ها ايجاد ميکند که وارد فعاليت هاي تشخيصي شوند بدون اينکه شرايط ورود به اين عرصه را مشخصاً توضيح دهد. از اين منظر نميتوان گفت که اين افراد نميتوانند مسئول فني باشند و در خدمات تشخيصي نقش ايفا کنند.
حسينزاده در بخش ديگري از سخنانش به تعداد واحدهاي درسي مرتبط با علوم آزمايشگاهي که در رشته هاي اين گروه ارائه ميشود اشاره کرد و گفت: براساس گزارشها، ما به 3300 مسئول فني آزمايشگاه نياز داريم. براي تأمين اين تعداد نيروي انساني با توجه به آمار پذيرش دانشجويان 25 سال زمان لازم است اما اگر از فارغ التحصيلان رشته هاي ديگر با برگزاري آزمون و دوره هاي تکميلي استفاده کنيم ميتوانيم اين نياز را زودتر برطرف کنيم.

چرا کوريکولوم ها محقق نميشود
سيامک سميعي، مدير اداره آزمايشگاههاي مرجع سلامت که در اين پنل حضور داشت، گفت: نقش آزمايشگاهها بيشتر تحت تأثير ارائه خدمات است به همين دليل مشکلاتي بروز کرده که بهسختي ميتوان آن را حل کرد. کساني که درمورد فرآيندهاي مربوط به آزمايشگاه ها نظر ميدهند شناخت درستي از اين موضوع ندارند. ساختار اصلي آزمايشگاه بر پايه پاسخگويي شکل گرفته است.
به گفته او خيلي از راه حلها در کوريکولوم و اسناد داخلي موجود است اما متأسفانه در اين سيستم محقق نميشود. دليل اينکه اين شاخص ها محقق نميشود را بايد پيدا کرد.
سميعي افزود: اقتصادي و استانداردشدن خدمات آزمايشگاه ازجمله مشکلاتي است که در عرصه ارائه خدمات وجود دارد. بهترين شرايطي که ميتوان دانشجويان و فعالان نسل آينده را براي حل اين مشکلات و يافتن پاسخي براي چالش هاي نظام ارائه خدمات پيدا کرد در دانشگاه است.
او در ادامه گفت: سه مورد در جريان آموزش عالي حوزه آزمايشگاهي بايد موردتوجه قرار بگيرد. اولين نکته اينکه اين افراد بايد بتوانند به عنوان يک متخصص حرف هاي در حوزه تشخيص بار بيايند. در درجه دوم بايد در  مديريت غيرفني مهارت داشته باشند. همکاران ما فکر ميکنند سواد و دانش تخصصي نشانه توانمندي در مديريت است درحاليکه اينطور نيست.
درکنار اين موارد فارغ التحصيلان حوزه آزمايشگاهي بايد تلاش کنند که روابط خود با متخصصان باليني را باهدف ارتقاي کيفيت خدمات سلامت و جلوگيري از خدمات غيرضروري و تکراري بهبود ببخشند.
سميعي در پايان از پيشنهاد جذب متخصصان رشته هاي گروه علوم آزمايشگاهي براي حضور در آزمايشگاه ها حمايت کرد و گفت: اگر به سمتي برويم که روال واحدي از سوي بورد تخصصي براي جذب ايجاد شود آنگاه ميتوان بيشترين استفاده را از چندبعدي بودن رشته هاي علوم آزمايشگاهي کرد.