نویسنده: افسانه غفاری
در سومین کنگره بین‌المللی «استانداردهای تجهیزات پزشکی و مواد حوزه کنترل عفونت و استریلیزاسیون عنوان شد:
فقدان نظام ثبت عفونت بیمارستانی بزرگ ترین چالش سلامت است
به همت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و با مشارکت و همکاری معاونت‌های درمان و بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان غذا و دارو، دانشگاه علوم پزشکی تهران، مرکز تحقیقات بیماری‌های عفونی و گرمسیری، مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی، مرکز سلامت محیط و کار، مرکز نظارت و اعتباربخشی امور درمان، مرکز مدیریت بیماری‌ها، اداره کل تجهیزات پزشکی، اداره کل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان تهران، پژوهشگاه استاندارد، شرکت مادر تخصصی دارویی و تجهیزات پزشکی کشور، سازمان تامین اجتماعی، سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری تهران، سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، آزمایشگاه مرجع سلامت، انجمن کنترل عفونت و انجمن متخصصین تجهیزات پزشکی کشورسومین کنگره بین‌المللی «استانداردهای تجهیزات پزشکی و مواد حوزه کنترل عفونت و استریلیزاسیون»، 17 و 18 آذر ماه جاری به همراه جشنواره انتخاب آثار و تحقیقات برتر حوزه کنترل عفونت با هدف تبادل نظر و هماهنگی تمامی نهادهای فعال حوزه کنترل عفونت در مرکز همایش‌های بین‌المللی رازی برگزار شد.
استانداردها و راهبردهای اجرائی مرتبط با مواد و تجهیزات پزشکی حوزه کنترل عفونت و استریلیزاسیون، تبيين نحوه همكاري و هماهنگي نهادها و ارگان هاي فعال در حوزه كنترل عفونت و استريليزاسيون، نقش تجهیزات پزشكي و مواد حوزه کنترل عفونت در اعتباربخشی بیمارستان ها،نقش تجهيزات پزشكي و مواد حوزه كنترل عفونت در حاكميت باليني و ايمني بيمار، عفونت هاي بيمارستاني و اقتصاد سلامت – اثرات ارزيابي فناوري سلامت در استفاده از روش هاي تجهيزات پزشكي حوزه كنترل عفونت و استريليزاسيون، اهميت نظام مراقبت بيمارستاني در كنترل عفونت ها، معیارها و استـانداردهای CSSD در محـورهای تجهیزات پزشکی، پایش و کنترل کیفی، فضای فیزیکی، فرایندها و تاثیر آنها در کنترل عفونت ها، بررسی استانداردهاي مواد و محلول هاي ضد عفوني كننده و روش هاي ضد عفوني، شستشو و استریلیزاسیون ، مزایا و محدودیت ها، روش های بی خطر سازی پسماندهای عفونی (امحاء زباله)،
چالش ها و راهکارها و استانداردهاي مرتبط، معرفی دست آوردهای جدید در زمینه مواد و تجهیزات پزشکی حوزه کنترل عفونت، نقش بهداشت محيط در كنترل عفونت هاي بيمارستاني و اعتبار بخشي، نقش آموزش همگاني در كنترل عفونت، چالش ها و راهكارها، روش هاي استانداردسازي(تدوين استاندارد)، لوازم، تجهیزات و البسه یکبار مصرف و کاهش عفونت های بیمارستانی، سیستم های تصفیه و ضد عفونی هوا و نقش هوای مدیکال در کنترل عفونت ها، سیستم های تولید و توزیع گازهای طبی و نقش انها در کنترل عفونت هاو مقاومت هاي ميكروبي ناشي از عدم استفاده صحيح از مواد و تجهيزات پزشكي حوزه كنترل عفونت از جمله محورهای عمده سومین کنگره بین‌المللی «استانداردهای تجهیزات پزشکی و مواد حوزه کنترل عفونت و استریلیزاسیون» بود. همچنین در این کنگره تخصصی تمام تجهیزات و مواد حوزه کنترل عفونت و استریلیزاسیون از جمله سیستم های استریل کننده و شوینده و ضدعفونی کننده در بخش های استریلیزاسیون مرکزی، اتاق های عمل، آزمایشگاه، دندانپزشکی، بخش های ویژه، آندوسکوپی، سیستم های مرتبط با بی خطرسازی پسماندهای عفونی در بیمارستان ها ، محلول ها و مواد ضد عفونی کننده، سیستم های تصفیه و ضد عفونی هوا، سیستم های تولید و انتقال گازهای طبی بویژه هوای مدیکال، البسه و تجهیزات یک بار مصرف سیستم های موجود در لنژی، بخش تصفیه فاضلاب و … مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
بیمارستان‌های برتر در حوزه کنترل عفونت و استریلیزاسیون معرفی و تقدیر می‌شوند
مهندس محمد طهماسبی، عضو هیات مدیره انجمن کنترل عفونت و دبیر اجرایی این کنگره با اشاره به تشکیل هشت کمیته تخصصی استانداردهای تجهیزات پزشکی، مواد ضدعفونی کننده، اعتباربخشی، نظام مراقبت عفونت‌های بیمارستانی، آموزش، بهداشت محیط، اقتصاد سلامت و ایمنی و حاکمیت بالینی در این کنگره اظهار داشت: «همزمان با کنگره، جشنواره تقدیر از آثار و تحقیقات برتر حوزه کنترل عفونت با حضور معاونان وزیر بهداشت برگزار شد.علاوه براین جهت ترغیب بیمارستان‌ها به توجه بیش از پیش به بحث کنترل عفونت و استفاده از تجهیزات و مواد استاندارد، طرح معرفی بیمارستان‌های برتر در این حوزه در کنگره امسال اعلام و از سال آینده در کنگره‌های سالانه استانداردهای تجهیزات پزشکی و مواد حوزه کنترل عفونت و استریلیزاسیون اجرا می شود.»
مدیرکل تجهیزات پزشکی بر کوتاه شدن زمان اشغال تخت بیمارستان تاکید کرد
دکتر حسین کیوان در سومین کنگره تخصصی استانداردهای تجهیزات پزشکی، ضریب اشغال تخت های بیمارستانی را یکی از ضرایب نمره دهی به بیمارستان ها عنوان کرد و گفت: «متاسفانه به همین علت روسای بیمارستان ها به اشغال تخت های بیمارستان تاکید دارند. این در حالی است که اگر زمان اشغال تخت را کوتاه نکنیم امکان عفونت بیمارستانی نیز بیشتر می شود.»
مدیر کل تجهیزات پزشکی تاکید کرد: «اگر سیاستگذاران یکی از موارد مبنایی نمره دهی به بیمارستان ها را ضریب اشغال تخت قرار دهند در زمینه کنترل عفونت بیمارستانی هم ضعیف عمل کرده اند.»وی با بیان اینکه تجهیزات پزشکی هنوز هم یک معضل عفونت بیمارستانی به شمار می آید ، اظهار داشت: «تخت های بیمارستانی نیز شامل تجهیزات پزشکی می شود.»
پرستاران دارای بیمار مستعد عفونت به هر بخشی از بیمارستان نروند
کیوان افزود: «پرستارانی که دارای بیماران مستعد ابتلا به عفونت هستند از ورود به سایر بخش های بیمارستان خودداری کنند و به هر بخشی از بیمارستان نروند.»
این مقام وزارت بهداشت ادامه داد: این پرستاران به علت اینکه با این قبیل بیماران در ارتباط هستند عاملی برای گسترش عفونت های بیمارستانی در سایر بخش ها می شوند و نباید به هر بخشی از بیمارستان بروند.
عفونت های بیمارستانی فقط برای بیمار نیست
دکتر رضا شاه قدمی دبیر علمی کنگره هم گفت: «عفونت های بیمارستانی فقط به بیمار اختصاص ندارد بلکه مواردی از جمله تجهیزات پزشکی، تمام کادر درمانی و همچنین کسانی که از بیمار ملاقات می کنند نیز در حیطه کنترل عفونت قرار دارند.»
وی افزود :« پسماندهای بیمارستانی، هر نوع تبادل بین محیط بیمارستان و اطراف آن از طریق هوا، پسماند و فاضلاب، در معرض کنترل عفونت است.»
15 درصد بيماران، عفونت بيمارستان مي گيرند
دکتر علی‌اصغر پیوندی در سومین کنگره تخصصی استانداردهای تجهیزات پزشکی و مواد حوزه کنترل عفونت و استرلیزاسیون گفت:
« عفونت‌های بیمارستانی موضوعی قدیمی است که 10 تا 15 درصد بیمارانی را که در بیمارستان بستری می‌شوند درگیر می‌کند و این به دلیل وجود بیمارستان‌های متعدد، بیماری‌های نوپدید و مقاومت در مقابل آنتی‌بیوتیک‌هاست که روز به روز افزایش پیدا می‌کند. وی ادامه داد: وقتی به هر دلیل عفونت بیمارستانی دربیماران افزایش پیدا می‌کند بار سنگینی به نظام سلامت وارد می‌شود و هزینه‌های ناشی از آن شامل هزینه‌های درمان و دارو نیز افزایش پیدا می‌کند که نظام سلامت خانواده، خانواده‌ها را دچار مشکل می‌کند. همچنین بستری طولانی مدت افراد فعال جامعه باعث کاهش خدمات او و زیان در جامعه می‌شود. رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه موضوع کنترل عفونت در تمام مراکز درمانی باید گسترش پیدا کند، اظهار کرد: بسیاری از افراد تصور می‌کنند برای ایجاد تحول باید کارهای بزرگی انجام دهند در حالی که کنترل عفونتی که توسط کادر درمانی به بیماران منتقل می‌شود کمک شایانی به نظام سلامت خواهد کرد.»
اتوکلاوهای غیراستاندارد و عدم ضدعفونی تجهیزات آندوسکوپی، منشا بروزعفونت‌های مرگبار در کشور
مهندس محمد طهماسبی عضو هیات مدیره انجمن کنترل عفونت با هشدار دادن نسبت به تبعات کم توجهی برخی مراکز درمانی به استریلیزاسیون اصولی تجهیزات آندوسکوپی و استفاده از اتوکلاوها و روش‌های غیراستاندارد کنترل عفونت در برخی مطب‌های دندانپزشکی و مراکز بیمارستانی تاکید کرد: «اگر دستگاه‌های آندوسکوپی یا تجهیزات دندانپزشکی درست استریل نشوند، می‌توانند به راحتی باعث انتقال بیماری‌های خطرناکی مثل ایدز و هپاتیت از بیماران به مراجعان بعدی شوند.»
وی آمار خیره کننده مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها را از عواقب عدم کنترل عفونت‌ها در کشور عنوان کرد و گفت: «طبق آمار رسمی سازمان غذا و دارو، میزان مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها از شش هزار و 500 میلیارد ریال در سال 90 به هشت هزار میلیارد ریال در سال 91 افزایش یافته است. حجم بالای آنتی‌بیوتیک مصرفی در ایران که معادل کل آنتی‌بیوتیک مصرفی در تمام اروپاست، زمینه‌ساز نگرانی جدی وزارت بهداشت و متخصصان عفونی کشور از پیدا شدن بیماری‌هایی است که به هیچ آنتی‌بیوتیکی پاسخ ندهد.»
طهماسبی همچنین با تاکید بر نقش موثر این تجهیزات در بروز عفونت‌ها اظهار داشت:
« استفاده از تجهیزات پزشکی استاندارد در تمامی بخش‌های استریلیزاسیون و کنترل عفونت اعم از دستگاه‌های شست‌وشو در رختشوی خانه بیمارستان‌ها تا تجهیزات پیشرفته استریلیزاسیون و حتی سیستم‌های تصفیه هوا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. استفاده از یک تجهیز استریل کننده غیر استاندارد یا نامناسب در استریلیزاسیون ملزومات اتاق عمل مانند این است که جراحی با دستان ضد عفونی نشده و آلوده اقدام به جراحی کند.»
چرا آندوسکوپی، جزو عوامل خطر در مراکز انتقال خون شناخته می‌شود؟
این متخصص تجهیزات پزشکی در ادامه با بیان این که علی‌رغم اقدامات و اطلاع‌رسانی‌های موثری که در این حوزه صورت گرفته همچنان نقاط ضعف‌هایی در این بخش مشاهده می‌شود، گفت: «به دلیل کم توجهی برخی مراکز درمانی به کنترل جدی عفونت‌ها و استریلیزاسیون تجهیزات، انجام آندوسکوپی جزو عوامل خطر در مراکز انتقال خون شناخته می‌شود در حالی که باید تمام دستگاه‌های آندوسکوپی به آندوسکوپ‌شوی خودکار مجهز باشند که این الزام در وزارت بهداشت در حال پیگیری است.»
استفاده از اتوکلاوهای غیراستاندارد در برخی مطب‌های دندانپزشکی خطرناک است
نایب رییس هیات مدیره انجمن متخصصین تجهیزات پزشکی کشور در ادامه با اشاره به ضرورت تجهیز مطب‌های دندانپزشکی به اتوکلاوهای کلاس B اظهار داشت: «با وجود این الزام هنوز در برخی مطب‌ها از اتوکلاوهای کلاس N که تنها در ضد عفونی کردن وسایل فلزی غیر توخالی کاربرد دارند استفاده می‌شود. علاوه بر این در 30 درصد بخش‌های استریل مرکزی بیمارستان‌ها از اتوکلاوهای گرویتی استفاده می‌شود که فقط قادر به استریل لوازم فلزی بدون پوشش هستند و اساسا استفاده از آنها در بخش‌های استریل مرکزی مجاز نیست.» وی همچنین به خطرات استفاده از اتوکلاوهای اتیلن اکساید غیر استاندارد در برخی مراکز درمانی اشاره کرد که با توجه به آثار کارسینوژنی تجمعی مواد به کار رفته در آنها کاربردشان در بسیاری از کشورها ممنوع یا مشمول استانداردهای بسیار سختگیرانه شده است.»
عضو هیات مدیره انجمن کنترل عفونت در ادامه عدم رعایت بهداشت محیط و سهل‌انگاری کادر درمان را از دیگر عوامل بروز عفونت های بیمارستانی عنوان کرد و گفت: «شست‌و شوی دست‌ها از ابتدایی‌ترین ضرورت‌های قابل توجه کادر درمان است به طوری که در یک بخش ویژه، پزشکان و دیگر عوامل درمان باید پس از مراجعه به یک بیمار برای سر زدن به بیمار بعدی حتما دست خود را با وسایل شوینده استاندارد ضد عفونی کنند که سهل‌انگاری نسبت به این مساله در برخی مراکز و از سوی برخی پزشکان می‌تواند زمینه‌ساز بروز عفونت‌های بیمارستانی باشد.»
ضرورت استفاده از باند و گازهای استاندارد و تمیز
طهماسبی همچنین با اشاره به این که بحث کنترل عفونت و استریلیزاسیون مختص تجهیزات پزشکی خاص نبوده و وسایل یک بار مصرف مورد استفاده در جراحی و درمان از قبیل باند و گاز نیز باید کاملا مشمول استانداردهای مرتبط با کنترل عفونت باشند، گفت:
« بحث تمیز بودن و پایین بودن بار آلودگی این قبیل ملزومات درمانی قبل از مرحله استریلیزاسیون مساله‌ای مهم است که در زمینه محصولاتی مثل گاز و باند وجود دارد. برخی تولیدکنندگان و مصرف کنندگان با این استدلال که این قبیل محصولات پیش از استفاده در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی استریل شده و میکروب‌های آنها کاملا نابود می‌شوند به ضرورت استاندارد و تمیز بودن آنها در حین تولید و انتقال و نگهداری در بیمارستان بی‌توجهند در حالی که باید توجه داشت با وجود از بین رفتن قریب به اتفاق میکروارگانیسم‌های یک وسیله طی فرآیند استریلیزاسیون، اجساد و بقایای باکتری‌های کشته شده می‌توانند باعث بروز واکنش‌ها و التهابات شدید در بیمار شوند لذا ضرورت دارد بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در تهیه این قبیل محصولات دقت کافی داشته و حتما از محصولات استاندارد و مطمئن که بار آلودگی آنها به حداقل رسیده استفاده کنند.»
۶۰ هزار نفر بر اثر عفونت بیمارستانی در ایران فوت می‌کنند
محمد طهماسبی با تاکید بر اینکه آمار دقیق و مستندی از عفونت‌های بیماری در ایران وجود ندارد، اعلام کرد: «بیمارستان‌ها اغلب از ارائه آمار دقیق خودداری می‌کنند و در حالیکه متوسط بروز عفونت‌های بیمارستانی در کشورهای پیشرفته ۵ درصد است اغلب بیمارستان‌های کشور میزان عفونت‌های بیمارستانی را یک یا دو درصد اعلام می‌کنند.»
به گفته عضو هیات مدیره انجمن کنترل عفونت، عفونت بیمارستانی عفونتی است که ۴۸ یا ۷۲ ساعت بعد از پذیرش بیمار در بیمارستان یا طی دوره‌ای مشخص (۱۰ تا ۳۰ روز) پس از ترخیص بیمار ایجاد می‌شود و در زمان پذیرش بیمار وجود نداشته است.در صورتی که به دنبال جراحی در بدن بیمار جسم خارجی (ایمپلنت) کار گذاشته شود، عفونت بیمارستانی می‌تواند تا یک سال پس از این گونه جراحی‌ها نیز اتفاق بیفتد. عفونت‌های بیمارستانی می‌توانند علاوه بر بیماران، کارکنان و عیادت‌کنندگان را نیز مبتلا کنند.طهماسبی در خصوص انواع عفونت‌های بیمارستانی و شایع‌ترین آنها نیز گفت: «عفونت دستگاه ادراری با ۴۲ درصد، عفونت ریوی (پنومونی) با ۱۱ تا ۲۰ درصد، عفونت زخم جراحی با ۲۴ درصد و عفونت دستگاه گردش خون با ۵ تا ۱۰ درصد از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. طبق بررسی‌های انجام شده عفونت ادراری شایع‌ترین و عفونت ریوی، کشنده‌ترین عفونت‌های بیمارستانی محسوب می‌شوند. اگر چه در برخی از مراکز، عفونت بیمارستانی دستگاه گردش خون، علت اصلی مرگ بیماران است.»
براساس آمار منتشر شده در سال ۱۳۸۴ نزدیک به ۸۵۰ مورد عفونت بیمارستانی در ایران گزارش شده که درصد بالایی از آنها به دلیل باکتری های شدیدا مقاوم به آنتی بیوتیک ها بوده است.
عفونت های بیمارستانی، چالش بزرگ نظام سلامت امروز است
معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مراسم افتتاحیه سومین کنگره بین‌المللی استانداردهای تجهیزات پزشکی و مواد حوزه کنترل عفونت و استریلیزاسیون گفت: «متاسفانه عفونت بیمارستانی به رغم پیشرفت آنتی بیوتیک ها و دستگاه های ضدعفونی کننده، همچنان یکی از معضلات مهم اداره بیمارستان ها و ازمشکلات نظام های سلامت در دنیا به شمار می آید.»
وی تصریح کرد:« در بخش سوختگی میزان عفونت بیمارستانی 60درصد و در بخش مغز و اعصاب نیز دو درصد گزارش شده است. متاسفانه به رغم توسعه مجموعه های بیمارستانی در کشور همچنان با چالش های متعدد در عفونت های بیمارستانی مواجه هستیم که در این راستا مهم ترین مشکل ما ثبت عفونت است.»
وی تاکید کرد:« تا نظام ثبت عفونت بیمارستانی نداشته باشیم مداخله برای کنترل آن نیز وجود نخواهد داشت.»
معاون وزیر بهداشت با اشاره به گزارش عفونت های بیمارستانی توسط نرم افزار ثبت عفونت اظهار داشت:« این نرم افزار، عفونت بیمارستانی را در بیمارستان حدود یک درصد نشان می دهد این در حالی است که عفونت های بیمارستانی بیشتر از میزان گزارش نرم افزار یاد شده است.»
آقاجانی با اشاره به آمار 5 تا ده درصدی جهانی میزان عفونت بیمارستانی با ذکر این سوال که آیا وضعیت بهداشتی بیمارستان های کشور از مراکز پیشرفته دنیا بهتر است؟،گفت:«اصلااین گونه نیست . نظام ثبت دقیق عفونت های بیمارستانی حلقه گمشده نظام سلامت است و ما به نظام جامع مراقبت و پیشگیری از عفونت های بیمارستانی نیازداریم تا راهنماهای بالینی برای برخورد با این نوع عفونت ها را داشته باشیم.»
*****
طی دو روز برگزاری این کنگره نمایشگاهی جانبی از آخرین تجهیزات پزشکی و مواد استاندارد حوزه کنترل عفونت و استریلیزاسیون در محل برگزاری کنگره بر پا بود.
این کنگره دارای شش امتیاز بازآموزی برای پزشکان عمومی، داروسازان، دندانپزشکان متخصصان عفونی و آزمایشگاه، کارشناسان مدیریت بیمارستانی و بهداشت محیط و حرفه‌ای، تجهیزات پزشکی، اقتصاد سلامت، کارشناسان اتاق عمل و بخش‌های استریلیزاسیون، کارشناسان پرستاری و مامایی و به طور کلی اعضای کمیته‌های کنترل عفونت در مراکز بهداشتی درمانی بود.
***
ماهنامه مهندسی پزشکی نیز به همین منظور ویژه نامه ای تحت عنوان کنترل عفونت شامل گزارش ویژه و مطالبی به روز در این زمینه چاپ و در کنگره در اختیار همه حضار قرارداد.
این ویژه نامه به بیمارستان ها و مراکز مهم سراسر کشور نیز برای توجه به این امر مهم و ارتقا و تقویت بستر فرهنگی لازم ارسال شد.
دیدگاه ها