در طول تاريخ معاصر، اين نخستين بار است که موضوع سلامت به دليل همه‌گيري کرونا و تأثير شديد آن بر زندگي همه مردم دنيا، چنين برجسته شده است. با اتفاقاتي که در سال گذشته تجربه شد دريافتيم که پاندمي کرونا تأثير بسياري روي موضوع سرمايه‌گذاري داشته است. اين تأثير در حوزه سلامت طور ديگري نمايان شد. در سال 2020، سرمايه‌گذاري در استارتاپ‌ها و فناوري‌هاي حوزه سلامت، رشدي بيش از 20 ميليارد دلار داشت که اين جهش ناشي از وجود فضاهاي کاري بسيار جذاب و نوآور در اين حوزه است.
در گزارش ويژه اين شماره از «ماهنامه مهندسي پزشکي و تجهيزات آزمايشگاهي» نگاهي به سرمايه‌گذاري در حوزه فناوري‌هاي سلامت، خاصه تجهيزات پزشکي داشته‌ايم و فضاهاي سرمايه‌گذاري که از پتانسيل بالايي براي پيشرفت برخوردارند معرفي شده‌اند. همچنين در اين گزارش به طرح ديدگاه‌ها، نيازها، مشکلات و راهکارهاي سرمايه‌گذاران و بنيان‌گذاران استارتاپهاي فعال پرداخته‌ايم و اولويت‌هاي سرمايه‌گذاري حتي در دوران کرونا، پساکرونا و استراتژي‌هاي جذب سرمايه‌گذاران را بررسي کرديم.
اقتصاد سلامت و بخش‌های جذاب آن در سرمايه‌گذاری
پاي صحبت‌هاي آقاي دکتر محمد جعفر حسيني شيرازي که در دو رشته اقتصاد و مهندسي پزشکي داراي مدرک دکتري هستند نشستيم تا نظرات ايشان پيرامون اهميت سرمايه‌گذاري در حوزه فناوري سلامت را جويا شويم.
وي گفت: سرمايه‌گذاري در حوزه سلامت داراي اهميت بالايي در سطح جهان است. مباحث اقتصاد مهندسي پزشکي و به خصوص تجهيزات پزشکي از جمله بخش‌هايي در حوزه سلامت ايران هستند که در سال‌هاي اخير کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. اين در حالي است که کشور ما در يکي از قطب‌هاي مصرف تجهيزات پزشکي جهان قرار دارد. متخصصين رشته مهندسي پزشکي که در کشور ايران نسبتا تازه کار هستند، کمتر به مسايل اقتصادي مورد نظر توجه داشته‌اند. لذا حتي از طرف اين قشر متخصص هم کمتر توجهی به سرمايه‌گذاري در اين بخش شده است.
سازنده بيش از 100 کارخانه توليد تجهيزات پزشکي درباره تفاوت‌هاي سرمايه‌گذاري در حوزه سلامت با حوزه‌هاي ديگر گفت: اگر بخواهيم بررسي دقيقي روي سرمايه‌گذاري‌هاي اقتصادي در صنعت درمان در دنيا داشته باشيم، يکي از بخش‌هاي مورد توجه اتاق‌هاي اقتصاد، اقتصاد سلامت است تا جايي که مطالعات بخش سلامت به موضوع داغ بحث‌هاي اقتصادي در جهان صنعتي تبديل شده است. با تمرکز بيشتر بر اقتصاد سلامت و مطالعه پيرامون آن به بخش‌هاي جذاب در سرمايه‌گذاري مي‌رسيم. يکي از اين بخش‌ها توليد تجهيزات پزشکي است. بازده سرمايه‌گذاري در اين بخش از استانداردهاي جهاني بالاتر است به طوري که امروزه بخش‌هايي از اين شاخه همچون تجهيزات سلامت‌محور طبق آمار در سال 2020 بالغ بر 117 ميليارد دلار گردش مالي به خود اختصاص داده‌اند. جالب است بدانيم ايالات متحده آمريکا بازيگر اول اين بازار است و پس از آن کشور آلمان با 1350 شرکت فعال در بخش تجهيزات پزشکي قرار دارد. با نگاهي به شاخص‌هاي اقتصاد پايدار و توسعه پيوسته در سه کشور آمريکا، آلمان و چين در سي سال گذشته به اهميت بالاي سرمايه‌گذاري در بخش تجهيزات پزشکي پي مي‌بريم.
وي افزود: سرمايه‌گذاري در بخش سلامت معمولاً در بخش‌هاي توليد، توزيع و خدمات بيشتر انجام مي‌گيرد اما ريز شاخه‌هاي اين سه بخش بسيار گسترده هستند. امروزه اين موضوع براي سرمايه‌گذاران از جنبه‌هاي مادي و انساني مورد توجه قرار گرفته است و به داشتن جامعه‌اي سالم و آگاه کمک شاياني کرده است.
کارآفرين برتر صنعت سلامت ايران درباره عوامل تاثيرگذار در سرمايه‌گذاري حوزه سلامت گفت: سرمايه‌گذاري در تمامي بخش‌هاي مختلف حوزه سلامت چه پيشگيري و چه درمان تابع عوامل مختلفي از قبيل: جمعيت، فرهنگ مردم، شرايط اقتصادي و موقعيت اجتماعي است. از اين رو دولت‌ها با تدوين قوانين به روز و ارائه آمار بايد اين عوامل را بررسي کرده و گزارش‌هاي خود را در اختيار مراکز مطالعاتي سرمايه‌گذاري قرار دهند تا شرکت‌هاي مشاور سرمايه‌گذاري بتوانند از اين اطلاعات براي جذب سرمايه‌گذار و تحليل بازار استفاده کنند.
حسيني شيرازي در خصوص مشکلات جذب سرمايه در بازار سلامت ايران گفت: بزرگ‌ترين مانع در مسير بهبود وضعيت صنعت سلامت کشور، وجود تحريم‌ها و مشکلات وارد شده به اقتصاد کلي کشور در سال‌هاي گذشته بوده است. با کاهش توليد ناخالص ملي و افزايش تورم، ميزان هزينه کرد عمومي در همه زمينه‌ها و به دنبال آن در حوزه سلامت، کاهش يافته است. تحريم‌هاي بانکي، مانع نقل و انتقال ارز و خريد دارو و تجهيزات پزشکي شده است و کاهش حجم واردات را نيز به دنبال داشته است. کمبودها در مواردي به افزايش چندين برابري قيمت‌ها منجر شده و موجب شده بيماران ناگزير به بازار آزاد و دلالان روي بياورند.
ريسک‌های سرمايه‌گذاری در حوزه تجهيزات پزشکی هايتک
شرکت دانش‌بنيان پويندگان راه سعادت، صادرکننده تجهيزات پزشکي به 45 کشور دنيا است؛ مجموعه‌اي که موفق به راه‌اندازي خط توليد در آلمان، ترکيه، مالزي، سوئد، بلاروس، عراق و آمريکاي جنوبي شده است. اين شرکت از استراتژي‌هاي اصولي و به روزي براي توسعه صادرات و تجاري‌سازي محصولات دانش‌بنيان خود بهره گرفته است.
آقاي مهندس يعقوب زاده، مديرعامل اين شرکت و رئيس اتحاديه صادركنندگان تجهيزات پزشكي ايران در پاسخ به اين پرسش که کدام يک از بخش‌هاي سلامت‌محور جذابيت بيشتري براي توليد و سرمايه‌گذاري در دوران کرونا و پساکرونا دارند خاطرنشان کرد: محصولاتي که به صورت اورژانسي و ضروري مورد نياز هستند از قبيل دستگاه‌هايي که در بخش‌هاي ICU, CCU اورژانس و اتاق عمل مورد استفاده هستند جذابيت بيشتري در اين بخش دارند. همچنين دستگاه‌هاي تشخيصي، تصويربرداری و انواع لوازم مصرفي پزشکي نيز شامل اين دسته هستند.
وي ريسک‌هاي سرمايه‌گذاري در حوزه تجهيزات پزشکي هايتک را به دو دسته فني و تجاري تقسيم‌بندي کرد و گفت: ريسک‌هاي فني شامل خطاي برآورد هزينه‌هاي تحقيقاتي، خطاي برآورد زمان به ثمر رسيدن پروژه، رعايت الزامات استانداردي و اخذ مجوزها است. ريسک‌هاي تجاري نيز شامل رقابت با محصولات ارزان قيمت چيني، نداشتن شبکه فروش مناسب، واردات دولتي با ارز ترجيحي يارانه‌ای، قاچاق محصولات مشابه خارجي و رقابت سازمان‌هاي دولتي با بخش خصوصي است.
اولويت‌های سرمايه‌گذاری تجهيزات پزشکی در ايران
کارشناس مسئول ترخيص و واردات تجهيزات پزشکي دانشگاه علوم پزشکي ايران در خصوص چالش‌هاي توليد تجهيزات پزشکي به عملکرد ضعيف در جذب سرمايه‌گذاري خارجي يا داخلي اشاره کرد و گفت: اين مشکل اغلب توليدکنندگان با بانک‌ها و سرمايه‌گذاران است و راهکار آن ايجاد کارگروه تسهيل تجارت و تلاش در جهت ايجاد بستري براي جذب سرمايه و انتقال فناوری‌هاي روز دنيا است.
آقاي مهندس علي فرح‌زاد افزود: اين کارگروه بايد بررسي کند که به چه علت سرمايه‌گذار خارجي در حوزه تجهيزات پزشکي به کشور ورود نمي‌کند و اگر هم قصد سرمايه‌گذاري خارجي وجود داشته باشد، اين فرآيند چندين و چند سال به طول مي‌انجامد؟ بايد اين چرايي‌ها سنجيده شود تا بتوانيم در جذب سرمايه‌گذار خارجي موفق باشيم.
وي درباره اولويت‌هاي سرمايه‌گذاري تجهيزات پزشکي در ايران گفت: ICD (دفيبريلاتور قلب و عروقِ کاشتني)، فيلترهاي همودياليز با شار زياد و شار کم، گلوكومتر و نوارهاي تست، AED، ضربان ساز قلب مصنوعي داخلي و خارجي، پمپ قلب بايپس قلب و ريه، دريچه قلب مصنوعي، گايدواير قلب، کاتتر بالون، CVP (کاتتر فشار وريدي مرکزي)، CVC (کـاتتر وريد مرکزي)، کاتتر آنژيوگرافي، استنت‌ها و کاتترهاي اورولوژي و گوارشي در بخش تجهيزات تخصصي قلب و عروق حائز اهميت هستند.
فرح‌زاد افزود: آنالايزر اتوماتيک هماتولوژي، آنالايزر اتوماتيک شيميايي باليني، آنالايزر اتوماتيک الکتروليت و سنجش ايمني در بخش تجهيزات آزمايشگاهي، تيوب و ژنراتور راديولوژي، سونوگرافي تشخيصي و اسکنر اولتراسوند، شتاب دهنده خطي LINAC با قدرت قابل انتخاب براي راديوتراپي در بخش تجهيزات راديولوژي، همچنين پروتزهاي ارتوپدي اعم از پروتز مفصل ران، پروتز زانو، پروتز ستون فقرات، پروتزهاي کاشتني و ابزارهاي پروتزهاي کاشتني و ايمپلنت‌هاي دنداني نيز جزو اولويت‌هاي سرمايه‌گذاري در بخش کاشتني‌ها محسوب مي‌شوند.
وي خاطرنشان کرد: آندوسکوپي (منبع نور، سيستم Irrigation، ساکشن)، دستگاه ونتيلاتور پزشکي، ماشين بيهوشي، اکسيژن ساز پرتابل از ديگر تجهيزاتي هستند که اولويت بالايي براي سرمايه‌گذاري در حوزه تجهيزات پزشکي دارند.
تأثير سرمايه‌گذاری در نوآوری‌های حوزه خدمات شرکت‌های مهندسی پزشکی
بازار فعاليت در حوزه سلامت يکي از پرسودترين و جذاب‌ترين بازارهاي بين‌المللي است. جايي که بحث مارکتينگ و بازار پيش مي‌آيد هميشه بايد يک گام از رقبا پيش بود که يکي از ابزارهاي اين پيش دستي، سرمايه‌گذاري در حوزه «نوآوري» است.
آقاي مهندس رئوف ميلان نوراني، عضو کميته فني اختراعات وزارت بهداشت درباره نقش نوآوري و خلاقيت در شرکت‌هاي سلامت‌محور گفت: زماني که بحث نوآوري در کنار مهندسي پزشکي يا تجهيزات پزشکي قرار مي‌گيرد ناخودآگاه ذهن ما سمت فناوري‌هاي برتر روز دنيا مانند چشم يا قلب مصنوعي، پروتزهاي سه‌بعدي يا ترميم بافت‌هاي استخواني با فناوري‌هاي نانو پرواز مي‌کند. اما واقعيت امر اين است شرکت‌هاي تجهيزات پزشکي آشنايي دقيقي از نوآوري ندارند و تصور آن‌ها اين است که نوآوري يعني «پيشرفت‌هاي بزرگ» آن هم در حوزه فناوري. پرواضح است با اين طرز فکر شرکت‌ها جرئت و جسارت لازم براي ورود به اين مقوله را نخواهند داشت چراکه «سنگ بزرگ نشانه نزدن است» و با اين ديدگاه، متأسفانه نوآوري مقوله‌اي پرهزينه، پيچيده و ترسناک خواهد بود و باعث مي‌شود سرمايه‌گذاري در اين سمت نيز دشوار به نظر بيايد.
وي تصريح کرد: نبايد نوآوري را در اختراع محصولات و مهندسي معکوس فناوري‌هاي پيچيده ديد. نوآوري به معني آوردن چيزي بديع و نو مانند محصول يا روش خدمت‌رساني است و ايده‌اي است که پياده‌سازي و اجرا شده است. نوآوري‌هاي حوزه خدمات در شرکت‌هاي تجهيزات پزشکي بسيار مهم هستند چراکه قسمت کوچکي از اين شرکت‌ها توليدکننده هستند؛ لذا مي‌توانند انواع روش‌هاي جديد مديريت و فروش را در عرصه کاري خود استفاده کنند و حتي متخصصين اين حوزه را به استخدام خود دربياورند تا به سود خالص خود افزوده و از هزينه‌هاي اضافي کم کنند.
وي درباره انواع نوآوري‌ها افزود: نوآوري در خدمات مانند بازارهاي ديجيتال و مجازي خدمات مبتني بر وب، نمونه‌هايي هستند که با کمک اينترنت و هوش مصنوعي اتفاق مي‌افتند. گاهي نوآوري مي‌تواند از موارد بسيار کوچک و حتي بي‌ارزشي ايجاد شود که بيشتر حاوي نکات ريز فني يا خدماتي هستند. براي نمونه يک شرکت، سيستم کنترل کيفي (تست نهايي) محصولات خود را با هزينه‌اي کم، تغيير مي‌دهد تا محصولات معيوب کمتري از خط توليد خارج شوند. از اين رو مشتري به اين درک مي‌رسد که کيفيت محصولات اين شرکت از نظر فني بسيار بالاست درحالي‌که عملاً اين درست نيست و تنها مسير خروج محصولات ايراد دار اصلاح شده است. لذا با يک سرمايه‌گذاري ساده و کم‌هزينه، سازمان موفق به کسب دارايي‌هاي فکري با ارزش (مانند ارتقا ارزش سهام يا اعتبار برند) و افزايش در فروش شده است.
ميلان نوراني درباره راه‌هاي دستيابي به نوآوري‌ها و پيامدهاي عدم استفاده از آن گفت: در شرايط بازار تجهيزات پزشکي حال حاضر، عدم سوق به نوآوري و غافل ماندن از قافله پديده‌هاي نو مي‌تواند به مرور زمان باعث شکست ناگهاني شرکت‌ها، حتي در اوج شود. در دنياي جديد رقابت بايد بدانيم ساير رقبا از چه روش‌هايي نويني براي فروش و خدمت‌رساني به مشتريان استفاده مي‌کنند. بايد دانست مشتريان جديد چه ذائقه‌اي پيدا کردهاند تا مطابق با آن ذائقه حرکت کرد و حتي روي تغيير ذائقه مشتري، متناسب با محصولات خود، سرمايه‌گذاري کرد.
واحدهاي تحقيق و توسعه هر سازمان، قلب فکري آن سازمان هستند و تعيين مي‌کنند چه مدلي از نوآوري و در کدام بازه زماني مناسب آن‌هاست.
عضو کميته فني اختراعات وزارت بهداشت افزود: متأسفانه شرکت‌ها تمايل چنداني به سرمايه‌گذاري روي واحدهاي R&D ندارند و اين موضوع بسيار آن‌ها را آسيب‌پذير مي‌کند. بررسي ايده‌هاي نو بيشتر در سطح دانشگاهي مطرح است که متأسفانه به صورت مقاله و کنفرانس و… رايگان در اختيار شرکت‌هاي سودجوي خارجي قرار مي‌گيرد. ولي شرکت‌ها مي‌توانند با مطرح کردن مشکلات خود با دانشگاه‌ها و خريد تحقيقات آن‌ها (چه در قالب محصول و چه خدمات) از اين دانشگاه‌ها به عنوان واحدهاي R&D اجاره‌اي يا موقت استفاده کنند که متأسفانه اين نگرش هنوز در جامعه تجاري ما جا نيفتاده است.
نقش دولت در کاهش ريسک سرمايه‌گذاری
آقاي دکتر رضا کلانتري نژاد، مديرعامل شرکت هم‌آوا مستقر در کارخانه نوآوري آزادي است؛ مجموعه‌اي که با ادغام چند شتاب‌دهنده و شرکت زيرمجموعه مانند شزان، نوآوا و آواتک شکل گرفته است. مأموريت اين شرکت تمرکز بر مديريت نوآوري، ارائه خدمات نوآوري به کسبوکارهاي نوپا در قالب برنامه شتابدهي و کمک به شرکت‌هاي بزرگ براي پياده‌سازي «نوآوري باز» است. کلانتري نژاد بنيان‌گذار مجموعه شتاب‌دهنده شزان است که در توسعه کسبوکارهاي مبتني بر فناوري‌هاي همگرا فعاليت داشت. در اين مجموعه بر روي کسبوکارهاي متعددي در حوزه‌هاي پزشکي و مهندسي پزشکي سرمايه‌گذاري شده است که از ميان آن‌ها مي‌توان به حسگر تشخيص حمله قلبي، حسگر تشخيص زود‌هنگام سرطان، حسگر تشخيص ديابت، پکيج‌هاي موضعي لاغري با استفاده از مواد گياهي و چسب براي زخم‌هاي ديابتي اشاره کرد.
وي در خصوص برنامه‌هاي اخير شرکت هم‌آوا براي سرمايه‌گذاري در حوزه سلامت گفت: در سال جاري هم‌آوا با همکاري شتاب‌دهنده موفق سيناپس بر روي تعدادي از ايده‌ها و کسبوکارهاي نوپاي در حوزه POCT و کيت تشخيص سرمايه‌گذاري خواهد کرد. همچنين هم‌آوا در همکاري با يکي از مجموعه‌هاي سرمايه‌گذاري خطرپذير امسال بر روي کسبوکارهاي هوش مصنوعي سرمايه‌گذاري خواهد کرد.
کلانتري نژاد در ادامه تصريح کرد: نحوه ورود به بازار کسب‌وکارها و محصولاتي که در حوزه سلامت توسعه پيدا مي‌کنند تا حدودي شناخته شده است و شامل دو روش اصلي است. اگر محصول جديد، ابزار تشخيصي يا درماني است براي اينکه بتوانند وارد بازار شود بايد مراحل قانوني و اخذ مجوزهاي فني را طي کند. بازاريابي اين دسته محصولات که معمولاً توسط کادر درمان استفاده مي‌شوند از نوع بازاريابي B2B است و در حقيقت کسب‌وکارها و مراکزي که ارائه‌دهنده خدمات سلامت هستند، خريدار محصولات اين دسته از کسبوکارهاي نوين حوزه سلامت هستند. در اين نوع از کسب‌وکارها نقش سياست‌گذاري و تنظيم‌کننده دولت بسيار کليدي است و شايد بهترين روش براي ورود به بازار مشارکت با شرکت‌هاي بزرگي باشد که در اين بازار حضور فعال و مؤثر دارند و مي‌توانند محصول يا خدمت جديد را به سبد محصول و خدمات خود اضافه کنند. دسته دوم که اين روزها تاحدودي بيشتر رايج شده، ارائه‌دهنده محصول يا خدماتي هستند که مشتريان آن عموم مردم هستند و بيشتر براي نظارت بر سلامتي، تست‌هاي خانگي يا مکمل‌هاي دارويي متمرکز است و کمتر دربرگيرنده خدمات يا محصولات تشخيصي و درماني است. از آنجا که مشتريان اين دست از کسب‌وکارها عموم مردم هستند، نيازمند روش‌هاي خاص براي ورود به بازار هستند. اکنون عامل محدودکننده اين کسب‌وکارها قوانين است. هرچند گسترش اين کسب‌وکارها و ارائه خدمات بيشتر پزشکي به صورت غيرمتمرکز با رعايت ايمني و کيفيت لازم، يک روند جهاني است.
وي درباره تأثير کرونا بر روي رشد شرکت‌هاي حوزه سلامت گفت: درست است که اين همه‌گيري باعث مشکلات زيادي براي افراد مختلف جامعه، از دست رفتن جان هم‌وطنان و تبعات اقتصادي شد، اما به گمانم باعث رشد مطلوب کسبوکارهاي مجازي تأمين‌کننده خدمات مورد نياز مردم هم شد. در اين دوره علاوه بر کسبوکارهاي تخصصي حوزه پزشکي، سرعت ديجيتالي شدن خدمات و محصولات سرعت گرفت تا امکان فاصله‌گذاري اجتماعي را محقق کند و درنهايت پلتفرم‌هاي خوب داخلي رشد قابل‌توجهي کردند. هم‌آوا نيز از اين قاعده مستثنا نبوده است و در رويکردي نوآورانه تلاش کرده تا کليه خدمات کليدي خود را در قالب يک پلتفرم نوآوري به مشتريان و کارآفرينان جوان ارائه کند.
وي با بيان اينکه ارائه خدمات درماني در ايران به صورت عمده توسط دولت صورت مي‌گيرد، خاطرنشان کرد: دولت در حيطه سرمايه‌گذاري بخش سلامت دو نقش کليدي رگولاتور و مشتري را ايفا مي‌کند. وي تصريح کرد: خود دولت به تنهايي و به صورت مستقيم نمي‌تواند در حوزه سلامت سرمايه‌گذاري کند ولي با توجه به امکاناتي که در اختيار دارد مي‌تواند در کاهش ريسک سرمايه‌گذاري صورت گرفته سهم بسزايي داشته باشد؛ يعني کمک کند تا مراحل اخذ مجوزها، سياست‌گذاري يا قوانين بهره‌برداري که خود متولي آن است با سرعت مناسب‌تري پيش رود. از طرفي شانس ورود محصولات سلامت‌محور به بازار را با پوشش خريد بيمه‌اي، ابداع شيوه درماني جديد و خدمات متداول در کشور افزايش دهد.
کلانتري نژاد درباره نقش دولت در سرمايه‌گذاري بر روي کسبوکارهاي نوپا گفت: به نظرم مهم‌ترين نقش دولت مي‌تواند اين باشد که به جاي سرمايه‌گذاري مستقيم با سرمايه‌گذاري پاياپاي، ريسک بخش خصوصي را در مراحل اوليه توسعه کسب‌وکارها و فناوري‌هاي جديد سلامت‌محور کاهش دهد. به علاوه سرمايه‌گذاري در دانشگاه‌ها براي توسعه فناوري‌هاي جديد و تربيت کارآفرينان از مسئوليت‌هاي اصلي نهادهاي دولتي است. رقابت دولت در شرکت داري با بخش خصوصي نيز از مشکلاتي است که بايد از آن دوري کرد؛ دليل آن هم اين است که احتمال دارد نقش‌هاي سياست‌گذار و خريدار بودن دولت روي هم سايه بيفکند. اين موضوع موجب عدم رشد بخش خصوصي مي‌شود در نتيجه کمتر مي‌توان از ظرفيت‌هاي آزاد بخش خصوصي براي توسعه کشور استفاده کرد.
عوامل تعيين‌کننده ساختار سرمايه
شرکت رايان توسعه پايا جزو اولين شرکت‌هايي است که در حوزه ارزش‌گذاري دارايي‌هاي نامشهود داراي تأييديه از معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري است.
خانم مهندس سوده حيدري نسب، بنيان‌گذار و رئيس هيئت‌مديره شرکت بين‌المللي رايان توسعه پايا در خصوص زمان رجوع استارت‌آپ‌ها و شرکت‌ها به سرمايه‌گذار گفت: اقدام به موقع براي جذب سرمايه، رمز موفقيت هر شرکتي است که تمام فرآيندها و پيش بيني‌هاي مالي و درآمدي را انجام داده و امکان‌سنجي مارکتينگ خود را نيز طراحي کرده است. متأسفانه در بازار حوزه سلامت شاهد کسب‌وکارهايي هستيم که در زمان نزديک به ورشکستگي و در اوج مشکلات مالي، تازه به دنبال جذب سرمايه و ارزش‌گذاري مي‌افتند و با سختي‌هاي فراوان روبه‌رو مي‌شوند.
وي تصريح کرد: پروسه جذب سرمايه‌گذار در حدود 9 تا 18 ماه زمان مي‌برد و علت آن نيز لزوم تکميل مدارک لازم، ارزش‌گذاري، جلسات متعدد با سرمايه‌گذاران احتمالي و نهايي کردن قراردادها است.
حيدري نسب خاطرنشان کرد: هرچه استارتاپ‌ها قوي‌تر باشند و عدد مورد نياز براي جذب سرمايه بالاتر باشد، احتمالاً با سرمايه‌گذار بزرگ‌تر و گاهي سنتي روبرو خواهند شد. اين نکته به آن معني است که ساختار حقوقي و مالي سرمايه‌گذار پيچيده‌تر بوده و شما با آيين‌نامه‌ها و قوانين بيشتري مواجه مي‌شويد تا قرارداد نهايي را امضا کنند. به بيان ديگر در جذب سرمايه، به خصوص در مورد ارقام بالا اگر شما توانسته باشيد مراحل اوليه مصاحبه‌ها و جلسات خود را با سرمايه‌گذار به خوبي طي کنيد، در آستانه مسير پيچيده فرآيند داخلي سرمايه‌گذار قرار گرفته‌ايد.
وي با بيان اينکه زمان مناسب براي جذب سرمايه حداقل يک سال پيش از وقوع شرايط نامناسب کاري است، افزود: جذب سرمايه مستلزم آمادگي کافي استارتاپ‌ها و امتحان مدل تجاري خودشان است. آن‌ها بايد تحليل مناسبي از مسائل مالي خود داشته باشند تا سرمايه‌گذاران را جذب کنند يعني حداقل BP يا امکان‌سنجي را داشته باشند. در واقع سرمايه‌گذاران در مقابل شرکت‌هاي بالغ‌تر پول بيشتري مي‌پردازند و سهام کمتري را خواستار هستند. پيشنهاد ما به صورت کلي اين است که شرکت‌ها هميشه تا 3 سال مالي آتي خود را مدل‌سازي کنند تا از طريق برآورد هزينه‌ها و درآمدها و با پيش‌بيني‌هاي واقع‌بينانه، زمان مناسب رجوع به سرمايه‌گذارشان را بيابند.
بنيان‌گذار شرکت رايان توسعه پايا درباره مشکلاتي که سرمايه‌گذاران در حيطه سلامت با آن دست‌و‌پنجه نرم مي‌کنند گفت: واقعيت اين است که ما از لحاظ قانوني براي جذب سرمايه، ضعف‌ها و مشکلات بسياري داريم. سرمايه‌گذاران نمي‌توانند در جذب سرمايه شرکتي که ثبت نشده يا اموال غيرمنقول دارد ورود پيدا کنند. همچنين بسياري از شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها اشراف کافي در مورد بحث مالکيت فکري محصولات خود ندارند و موجب عدم اطمينان سرمايه‌گذاران مي‌شود.
وي افزود: مسئله چگونگي بازگشت سرمايه نيز يکي ديگر از دغدغه‌هاي سرمايه‌گذاران است. به رغم خبرهاي خوب درباره IPO (عرضه اوليه سهام) در ايران، ولي هنوز اين مسئله تعيين تکليف نشده است. علاوه بر اين M&A يا فروش منجر به خروج سرمايه‌گذار هم بسيار کم ديده شده است. سرمايه‌گذاران با اين نگراني روبرو هستند که علي‌رغم داشتن افزايش ارزش سهام (Capital Gain)، سرمايه و نقدينگي را نمي‌توانند به سرعت خارج کنند.
حيدري نسب درباره اثرات کرونا روي سرمايه‌گذاري در حوزه سلامت و تحولاتي که در رشد آن نقش داشته است، گفت: من فکر مي‌کنم افزايش ضريب نفوذ فناوري‌هاي آنلاين يا به بيان ساده‌تر، آشنايي مردم با تأمين نيازهاي خود از کانال‌هاي فروش آنلاين در آينده، حتي بعد از پايان پاندمي کرونا باعث شود تا گروه‌هاي نوآور و استارتاپ‌ها يا حتي گروه‌هاي صنعتي با تکيه بر کانال‌هاي فروش آنلاين، فروش بيشتري را تجربه کنند.
مسئله شکاف ميان سلامت و مهندسی و راه‌حل آن در سرمايه‌گذاری
فناوري‌هاي سلامت ديجيتال يکي از حوزه‌هاي سرمايه‌گذاري مورد توجه استارت‌آپ‌ها است و ارزش و تعداد سرمايه‌گذاري‌هاي خطرپذير در آن رو به افزايش است.
آقاي مهندس اميرحسين رسولي، مديرعامل شرکت ايرانيان رايانش پزشکي و بنيان‌گذار نخستين سامانه ابري آرشيو و انتقال تصاوير پزشکي در ايران است. وي که سابقه تدريس دانشگاهي در حوزه مديريت استارتاپي صنعت سلامت و تفکر خلاق را دارد گفت: استارتاپ‌هايي که بر پايه خلاقيت و ارائه راه حل در سطح دنيا فعاليت مي‌کنند، در فضاي تهديدآميزي مانند کرونا که حضور مردم را به چالش مي‌کشاند بيشتر رشد مي‌کنند؛ نمونه خارجي آن شرکت ايلان ماسک است.
رسولي درباره بزرگ‌ترين المان‌هاي انتخاب سرمايه‌گذار گفت: چه در شرکت‌هايي که از لحاظ مالي غني هستند و چه شرکت‌هايي که براي ادامه فعاليتشان احتياج بيشتري به منابع مالي دارند، اين بحث جاريست که با جذب سرمايه، امکان پويايي و رشدشان در مسيرهاي مختلف پيش مي‌آيد. در انتخاب سرمايه‌گذار ايده‌آل براي مجموعه استارتاپي دو نکته حائز اهميت است. نکته اول: ميزان و رقم سرمايه جذبي و ارزش معنوي و تخميني آن استارتاپ، به هم نزديک باشند؛ نسل جديد سرمايه‌گذاري بر مبناي تعداد مخاطبان استارتاپ‌ها و پلتفرم‌ها و چشم‌هايي که جذب محتواي آن مي‌شوند، استوار است.
وي افزود: نکته دوم، بحث دخالت مجموعه‌هاي سرمايه‌گذاري در مجموعه‌هاي استارتاپي است. هسته اصلي شرکت، سرمايه اصلي آن است. براي نمونه شرکت معظم مايکروسافت که در مجموعه‌اي سرمايه‌گذاري مي‌کند، فقط 10 درصد از سهام آن استارتاپ را مي‌گيرد، ولي متأسفانه اين فرهنگ در ايران جا نيفتاده است. در واقع وقتي مجموعه‌هاي بزرگ دولتي و نيمه‌دولتي که سرمايه در اختيار آن‌ها است و قدرت بيشتري دارند در کنار استارتاپهاي کوچکتر قرار مي‌گيرند تعامل خوبي در آن‌ها اتفاق نمي‌افتد؛ پس بايد در بحث سرمايه‌گذاري هميشه مراقب اين باشيم که قراردادي محکم داشته باشيم تا سرمايه‌گذار در قسمت‌هاي اجرايي و اداري مجموعه‌هاي استارتاپي وارد نشود. در غير اين صورت گروه‌هاي مديريتي استارتاپ‌ها و منابع انسانيشان از مسير حرکت خود دور مي‌شوند.
مديرعامل شرکت ايرانيان رايانش پزشکي گفت: گله و شکايتي که اکثر استارتاپ‌ها از سرمايه‌گذار دارند اين است که گَپ و شکاف بين مهندسي و سلامت را چگونه مي‌توان پر کرد؟ در پاسخ بايد گفت در هر کدام از حوزه‌هاي تخصصي استارتاپهاي سلامت‌محور، مهندسي پزشکي و انفورماتيک، افرادي را داريم که صاحب سبک هستند ولي ترکيب اين دو يا سه رشته با هم فضايي برزخ گونه است که موفقيت در آن نياز به آمادگي همه آن افراد دارد. به نظرم بايد در چارت دروس دانشگاهي، رشته‌هاي سلامت ديجيتال و بيوانفورماتيک نيز گنجانده شوند. در واقع «لزومي به اختراع مجدد چرخ نيست!» اکنون تنها کاري که مي‌توانيم انجام دهيم اين است که با کساني که اين مسير را رفته‌اند ارتباطاتي برقرار کنيم تا تجربه‌هاي آن‌ها سنگ محک ما باشد.
شاخص‌هاي اقتصاد پايدار از توجه فراوان کشورهاي اروپايي به مسئله سرمايه‌گذاري در حوزه سلامت خبر مي‌دهد. سرمايه‌گذاران بايد به صنعت سلامت، ديدي ترکيبي داشته باشند تا آنچه که به عنوان محصول يا سرويس به جامعه هدف معرفي مي‌کنند حتماً ارزش افزوده‌اي مطلوب داشته باشد و براي مردم قابل لمس و اندازه‌گيري باشد. متأسفانه سرمايه‌گذاران تا زماني که احساس نکنند سلامتي مردم در خطر است کمتر سراغ فناوري سلامت يا به طور کلي بخش سلامت مي‌روند. شيوع کرونا و آسيب‌هايي که بر سلامت جوامع وارد کرده است خود به روشني بستري مناسبي براي ورود سرمايه‌گذاران به اين حوزه فراهم کرده است.
ناگفته پيداست که سرمايه‌گذاران براي کسب نتايج مطلوب همچنان بايد با نخبگاني که پيشتر اين صنعت و بازار را تجربه کردهاند مشورت کنند و نمونه‌هاي موفق در دنيا و بازار هدف را با در نظر گرفتن همه نيازهاي فرهنگي، سطح سلامت و ژنتيک، جمعيت، شرايط اقتصادي و موقعيت اجتماعي سرمشق قرار دهند.
همچنين در بحث نوآوري شرکت‌ها و سازمان‌هايي که اکنون در حوزه سلامت هستند چنين عنوان شد که سازمان‌هايي که نوآوري ندارند محکوم به شکست در سرمايه‌گذاري هستند. اينکه چگونه سازمان‌ها از درون آماده پذيرش نوآوري باشند و چه انتظاراتي از سرمايه‌گذار داشته باشد، نيز پرسشي بود که دست اندرکاران اين حوزه پاسخ‌هايي براي آن داشتند. درخصوص ملاک‌هاي سرمايه‌گذاري دولتي و خصوصي اين بحث مطرح شد که ملاک جذب سرمايه بسياري از شرکت‌ها، ورود به بازار است و بخش بزرگي از بازار سلامت در اختيار دولت است.
به هر ميزان نوآوري و استفاده از فناوري در هر فرآورده سلامت‌محوري مانند دارو و تجهيزات پزشکي بيشتر باشد بر جذابيت محصول افزوده مي‌شود وهزينه‌اي که براي مارکتينگ آن مي‌شود نيز کمتر است. درحقيقت سرمايه‌گذار به دنبال سوژه‌اي مي‌گردد که جذابيت در نوآوري و بازگشت سرمايه بيشتري داشته باشد.
ترندهايي که اکنون در بازار حضور دارند به پزشکي شخصي نزديک‌تر هستند و به نظر مي‌رسد سرمايه‌گذار خصوصي بايد به سراغ مراکز تخصصي مانند شتاب‌دهنده‌ها برود. در آخر هم دوباره بر اين نکته تأکيد مي‌شود که رقابت سازمان‌هاي دولتي با بخش خصوصي يکي از ريسک‌هاي تجاري سرمايه‌گذاري در حوزه تجهيزات سلامت‌محور است که بايد از آن پرهيز کرد.
دیدگاه ها