افزایش بهره‌وری تجهیزات پزشکی بیمارستان‌ها، صرفه‌جویی در منابع مالی، هوشمندسازی مصرف اکسیژن با هدف بهینه‌سازی آن، بازچرخانی تجهیزات اسقاط، جابه‌جایی تجهیزات مازاد و غیرفعال بین مراکز و… مهم‌ترین مباحثی هستند که در گفت‌وگو با رئیس اداره تجهیزات پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران به آن پرداختیم. اداره تجهیزات پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران یکی از واحدهای فعال در بین دانشگاه‌ها به‌شمار می‌رود. این اداره در سال جاری برنامه‌هایی را در دست اقدام دارد که برخی از آن‌ها از یکی، دو سال پیش استارت خورده و اکنون درحال رسیدن به سرانجام هستند و برخی دیگر نیز تازه شروع شده‌اند. در گفت‌وگو با مهرنوش لطفی، کارشناس ارشد تجهیزات پزشکی و رئیس اداره تجهیزات پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران سعی کردیم به مهم‌ترین اقدامات و برنامه‌های این اداره در سال جاری بپردازیم و در جریان مهم‌ترین دغدغه‌های آن‌ها قرار بگیریم. البته پیش از شروع پرسش‌ها، او این نکته را نیز یادآور شد که اداره تجهیزات پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران که در معاونت درمان مستقر است، دو بخش دارد که تجهیزات مصرفی را غذا و دارو و تجهیزات سرمایه‌ای را معاونت درمان پیگیری می‌کند.
چون فرایندهای مختلفی را انجام می‌دهیم در هرکدام یکسری مواردی است که نیاز به توجه بیشتری دارد یا دغدغه محسوب می‌شود. به‌تدریج با بهتر شدن شرایط تجهیزات پزشکی، دغدغه‌های ما نیز بسیار عمیق‌تر و ریزتر می‌شود.
برای نمونه شاید سال‌های پیش دغدغه ما این بود که کارهای کالیبراسیون یا برای مثال تعمیرات طبق روال انجام شود و از ورود شرکت‌های غیرمجاز به این مقولات جلوگیری کنیم. اکنون چون فرایند تجهیزات پزشکی و مسیر آن برای مراکز بیشتر جا افتاده و سابقه کارشان نیز بیشتر شده است، مقداری وارد جزئیات شده‌ایم؛ برای نمونه در زمینه بحث بهره‌وری تجهیزات بسیار کار کرده‌ایم.
تجهیزات بسیار گسترده‌ای در دانشگاه علوم پزشکی تهران داریم. مسئله بهره‌وری به‌دلیل پراکندگی تجهیزات و های‌تک بودن آن‌ها اهمیت زیادی برای ما داشت؛ زیرا باید می‌دانستیم که از این تجهیزاتی که هزینه کرده و وارد بیمارستان‌ها کرده‌ایم استفاده می‌شود یا خیر و اگر استفاده می‌شود به چه میزانی است. در راستای تعریف پروژه بهره‌وری، تمام تجهیزات پزشکی را پیگیری کردیم تا آماری از میزان استفاده از دستگاه و آپشن‌های آن را به‌دست آوریم. به‌دنبال این آنالیز، ۲۰ دستگاه سرمایه‌ای مهم را استخراج کردیم و آمار گرفتیم که مثلا در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ چندبار از آن‌ها یا قابلیت‌هایشان استفاده شده است. سپس میانگینی برای دانشگاه در نظر گرفتیم و بهره‌وری هر دستگاه را در بیمارستان با آن میانگین مقایسه کردیم تا مشخص شود آن بیمارستان از نظر استفاده از دستگاه چه جایگاهی نسبت به میانگین مصرف دارد. بدین‌ترتیب متوجه شدیم که چه اقدامات اصلاحی را در راستای بهره‌برداری از حداکثر توان دستگاه‌ها می‌توانیم انجام دهیم. از سویی دیگر گاهی در برخی از بیمارستان‌ها به‌دلایل مختلف دستگاه خراب یا دچار خواب طولانی می‌شد یا پزشک نداشت و… برای خروج از این وضعیت نیز یکسری اقدامات اصلاحی در نظر گرفتیم. برای نمونه نیروی انسانی تزریق و پزشک اعزام کردیم یا دستگاه جدیدی را جایگزین دستگاه خراب کردیم. یکی دیگر از اقداماتی که انجام دادیم، انتقال دستگاه مازاد در یک مرکز درمانی به سایر بیمارستان‌ها بود تا اینگونه بهره‌وری از آن را افزایش دهیم. با انجام این امور بهره‌وری امسال نسبت به سال گذشته بسیار بهتر شده است.
معمولا فرصتی سه یا شش ماهه به بیمارستان می‌دهیم و در کنار آن لیستی از اقدامات اصلاحی که می‌توانند انجام دهند را در اختیارشان می‌گذاریم. در این مدت نیز پیگیر مسئله هستیم و اگر نتوانند به بهره‌وری مدنظر برسند، دستگاه را در صورت داشتن قابلیت جابه‌جایی به مرکزی دیگر که نیاز بیشتری دارد منتقل می‌کنیم. تاکنون چندین مورد جابه‌جایی دستگاه پس از این روال داشته‌ایم. یکی دیگر از اقداماتی که در چنین شرایطی انجام می‌دهیم این است که بیماران را به بیمارستانی ارجاع می‌دهیم که دستگاه در آن قرار دارد، اما بهره‌وری لازم را ندارد. برای این کار بیمارستان‌های معین تعریف می‌کنیم و بیماران را به سایر بیمارستان‌ها ارجاع می‌دهیم یا تلاش می‌کنیم از بیرون بیمار بیشتری را جذب کنیم تا بهره‌وری دستگاه را افزایش دهیم.
برای هر دستگاهی باید به‌صورت مجزا بررسی کنیم، اما می‌توانم بگویم در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال پیش، ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش بهره‌وری داشته‌ایم که در مجموع عدد بسیار خوب و قابل‌توجهی است.
یکی دیگر از دغدغه‌های موجود، تجهیزات غیرفعال در مراکز هستند. برای نمونه مرکزی در انبار یا بخش خود تجهیزات فراوانی دارد که به‌عنوان تجهیزات مازاد یا غیرفعال هستند. ما پس از شناسایی این تجهیزات، برنامه‌ای برای جابه‌جایی آن‌ها بین مراکز تعریف کردیم. حتی بسیاری از آن‌ها را بین مراکز جابه‌جا کردیم.
همچنین بهینه‌سازی مصرف اکسیژن نیز یکی دیگر از دغدغه‌ها به‌شمار می‌رود که به‌ویژه در دوران همه‌گیری کرونا بسیار درگیر آن بودیم. در دوران کرونا اکسیژن را به‌نحوی نگهداری کردیم تا آسیبی از این نظر به بیماران و روند درمان آن‌ها وارد نشود. پس از آن متوجه شدیم که می‌توانیم اکسیژن را بسیار بهینه‌تر و با هزینه‌های کمتری استفاده کنیم؛ برای رسیدن به این هدف، سیستم هوشمندی را در همه مراکز راه‌اندازی کردیم که اکنون درحال انجام است تا اکسیژن نیز به‌درستی ساماندهی شود.
اکنون مانیتورینگ هوشمند در تمام بیمارستان‌ها درحال انجام است، اما مدیریت کاهش مصرف اکسیژن را به‌صورت پایلوت در دو بیمارستان سینا و فارابی انجام داده‌ایم. اجرای پایلوت این طرح نتیجه بسیار خوبی داشته است. پس از آن نیز برنامه داریم تا پایان سال همه بیمارستان‌ها را از نظر اکسیژن هوشمند کنیم.
یکی از دغدغه‌های واحد تجهیزات پزشکی دانشگاه‌ها، بحث صرفه‌جویی در منابع مالی است؛ برای این مقوله امسال چه رویکردی دارید؟
همه این مواردی که گفتم به‌نوعی به صرفه‌جویی در منابع بازمی‌گردد؛ برای نمونه افزایش بهره‌وری، صرفه‌جویی در منابع مالی را نیز به‌دنبال خواهد داشت. زیرا وقتی بدانیم یک دستگاهی پتانسیل این را دارد که استفاده بیشتری از آن شود و بتوانیم بهره‌وری آن را افزایش دهیم دیگر دستگاه جدیدی نمی‌خریم. همچنین بحث بازچرخانی نیز منجر به صرفه‌جویی در منابع می‌شود؛ بدین‌ترتیب که لیست تجهیزات اسقاط را در حوزه‌های مختلف تهیه کردیم. سپس با شرکت‌هایی که دارای مجوز بازچرخانی هستند وارد قرارداد شدیم که این تجهیزات را وارد چرخه مصرف کنند. همچنین فرایند خرید را ساماندهی کرده‌ایم. فرم‌های نیازسنجی مختلفی را طراحی و روی اقتصادسنجی نیز بسیار کار کرده‌ایم؛ به‌ویژه درباره نقطه بازگشت سرمایه و مواردی که به خرید تجهیزات پزشکی با بحث اقتصادسنجی ارتباط داشت کار کرده و فرم‌ها را به‌روزرسانی و فرم‌های خرید، تامین، تعمیرات و کالیبراسیون را در همه بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی یکسان‌سازی کردیم. بدین‌ترتیب نه‌تنها نیروها برای اعتباربخشی راحت‌تر می‌شوند بلکه همه استانداردها را در فرم‌ها در نظر گرفته‌ایم.
بله دقیقا؛ فرض کنید زمانی چهار، پنج دستگاه ونتیلاتور اسقاطی داریم که از بین آن‌ها می‌توان یک دستگاه سالم را با دو تا یکی کردن و جابه‌جایی قطعات درآورد. این کار تاکنون بسیار به ما برای صرفه اقتصادی کمک کرده است. به‌خصوص در شرایط کنونی که مشکلات ارزی وجود دارد، روی بحث نگهداشت تمرکز کرده‌ایم. قراردادهای نگهداشت را جدی‌تر پیگیر هستیم و تاکید کرده‌ایم مراکز حتما داشته باشند و خودمان نیز نظارت می‌کنیم که از هزینه‌های تعمیر کاسته شود. لیست دستگاه‌هایی که می‌توانیم با مراکز قرارداد ببنیدم مانند دستگاه‌های سنگین سرمایه‌ای را تهیه کرده‌ایم. بیمارستان‌ها را نیز ملزم کرده‌ایم که حتما برای آن‌ها قرارداد نگهداشت داشته باشند و خودمان نیز بر روال کار نظارت می‌کنیم.
بسیاری از خریدهای ما از طریق هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران است و مباحث مالی را نیز همین هیئت انجام می‌دهد. بااین‌حال هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران پیش از این به دانشگاه‌های علوم پزشکی ارز دولتی می‌داد که بسیار به نفع ما بود. متاسفانه گویا در تخصیص ارز دولتی با مشکل روبه‌رو شدند و به‌جای آن ارز نیمایی تخصیص می‌دهند. از سوی دیگر قیمت دستگاه‌ها به‌شدت افزایش یافته است. شاید یک دستگاه سونوگرافی را که پیگیری کرده‌ایم، قیمتش چندین برابر گذشته شده است که به ضرر دانشگاه علوم پزشکی است؛ زیرا همکاری ما با هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران بر این مبنا بود که ارز دولتی داشته باشند تا از نظر هزینه به نفع دانشگاه‌های علوم پزشکی باشد. از سوی دیگر مجبوریم از شرکت‌ها به‌صورت مستقیم کالاهایی را که در سبد هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی قرار ندارد خریداری کنیم که اینجا نیز بحث ارز ترجیحی و دولتی برایمان بسیار مهم است. ارز نیمایی به بیمارستان‌ها و شرکت‌ها تعلق می‌گیرد که اکنون قیمت آن با ارز آزاد یکی است.
محصولات وارداتی هستند. البته هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران تا حدی تجهیزات خارج از تولید داخل را نیز خریداری می‌کند؛ البته اگر محصولی نمونه تولید داخل داشته باشد، همان محصول ایرانی را خریداری کرده و به دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌دهد. بااین‌حال داستان اصلی، محدود بودن سبد کالایی هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران است؛ یعنی شاید به‌صورت پیش‌فرض مثلا ۱۰۰ دستگاه داشته باشند، اما عملا تعداد دستگاه‌هایی که می‌توانند در اختیار ما بگذارند کم است. این مورد مشکل‌ساز شده است؛ بنابراین اگر بتوانند سبد محصولات خود را گسترده‌تر کنند بسیار به نفع دانشگاه‌های علوم پزشکی خواهد بود. بدین‌ترتیب خرید مستقیم دانشگاه‌ها از شرکت‌ها کاهش خواهد یافت. در مجموع یکی از پیشنهادات ما برای هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی این است که سبد محصولات خود را گسترش بدهد و متنوع‌تر کنند، مناقصات بیشتری برگزار کند تا دانشگاه‌های علوم پزشکی بتوانند تجهیزات پزشکی بیشتری تامین کنند.
دیدگاه ها