تجهيزات آزمايشگاهي از جمله کالاهايي است که شاهد قاچاق آن هستيم. آماري درباره ميزان و چگونگي قاچاق تجهيزات آزمايشگاهي در دست نيست؛ مگر اينکه مانند دي ماه سال گذشته به دنبال بازرسي از انبارهاي نگهداري کالا، تجهيزات قاچاق کشف شود. البته دست اندرکاران امر بر اين باورند که با توجه به اينکه اکنون به کالاهاي تخصصي ارز دولتي تعلق ميگيرد، امکان قاچاق به معني کلاسيک آن چندان فراهم نيست مگر در مواردي که با کمبود جنس خاصي روبه رو باشيم. نکته ديگري که از اهميت بسزايي برخوردار است، مسئله قاچاق معکوس تجهيزات آزمايشگاهي است که البته تجهيزات مصرفي را در بر مي گيرد.
براي بررسي وضعيت قاچاق و قاچاق معکوس تجهيزات آزمايشگاهي و اقدامات انجام شده براي جلوگيري از اين پديده مخرب، با مهندس «محمد علي حيدري» رئيس اداره تجهيزات و فرآورده هاي آزمايشگاهي اداره کل تجهيزات پزشکي گفتگو کرديم.
مشکل خاصي در زمينه قاچاق تجهيزات آزمايشگاهي نداشته ايم
مهندس حيدري با تاکيد بر اينکه چون با کمبودي در زمينه تجهيزات آزمايشگاهي روبه رو نبودهايم، مشکل خاصي هم در زمينه قاچاق اين اقلام نداشته ايم، گفت: «منتها در برخي مقاطع شايد اجناس برندي خاص کم شده باشد. اما به اين معنا نيست که جنس در بازار وجود نداشته باشد زيرا آن محصول با برند ديگري قابل جايگزيني بوده است.»
وي در تکميل توضيح خود افزود: «در اين مواقع برندهاي ديگر پاسخگوي نياز بوده اند، اما برخي از سيستمها بسته هستند و کيت مخصوص به خود را دارند که گاهي متقاضي براي تهيه آنها با مشکل مواجه ميشود.»
رئيس اداره تجهيزات و فرآورده هاي آزمايشگاهي اداره کل تجهيزات پزشکي البته توضيح داد: «در اين شرايط بيشتر آزمايشگاه ها نمونه را از طريق سيستم ارجاع به آزمايشگاه همکار خود ارجاع ميدهند و از امکانات آن استفاده ميکنند تا زماني که مشکل رفع شود.»
وي بر اين باور است که هرچند جايگزيني سيستم در آزمايشگاه دشوار است، اما مقطعي بوده و بعد از يکي، دو ماه مشکل رفع ميشود.
مهندس حيدري با يادآوري اينکه تاکنون گزارشي از کمبود اقلام تجهيزات آزمايشگاهي نداشته ايم، تصريح کرد: «اين کمبود بيشتر براي کيت هاي تخصصي صدق ميکند؛ زيرا تعداد فرکانس انجام آنها بسيار کم است و جزو موارد خاص به شمار ميرود درنتيجه تعداد محدودي از آنها وجود دارند.»
وي ادامه داد: «بدين ترتيب شايد در شهرستاني اين دسته از کيته ا وجود نداشته باشد که به مرکز استان ارجاع داده ميشود که اين به معناي کمبود اين کيت ها نيست و مشکلي در اين زمينه وجود ندارد.»
ايران امکان توليد کيت هاي جايگزين سيستم بسته را ندارد
مهندس حيدري در توضيح دلايل استفاده از سيستم بسته به جاي سيستم باز در آزمايشگاه ها اظهار داشت: «به دليل دقت و اطمينان خروجي دستگاهها با سيستم بسته، بيشتر آزمايشگاه ها از آن استفاده ميکنند؛ از سوي ديگر اين احتمال وجود دارد که در شرايطي مانند تحريم نتوانند کيت هاي خاص خود را تهيه کنند و جايگزيني هم براي آن وجود ندارد.»
البته وي با اظهار اينکه امکان توليد کيت هاي سيستم بسته را در ايران نداريم، تاکيد کرد: «با اين حال به طورکلي تاکنون در کشور کمبود محسوسي در زمينه کيتهاي سيستم هاي بسته نداشته ايم؛ ضمن اينکه در سيستم باز هم با مشکل کمبود روبه رو نبوده ايم به خصوص اينکه توان توليد کيت هاي جايگزين اين سيستم را در ايران داريم.»
رئيس اداره تجهيزات و فرآورده هاي آزمايشگاهي اداره کل تجهيزات پزشکي ادامه داد: «بسياري از کيت هاي هورموني در داخل کشور توليد ميشوند که قابليت اندازه گيري با هر دو روش سيستم باز و بسته را دارند. همچنين ميتوان روش باز را به عنوان جايگزين روش بسته به کار برد به خصوص اينکه ايران توان توليد کيت هاي سيستم باز را دارد و از سوي ديگر امکان استفاده از سيستم هاي باز وارداتي و برندهاي ديگر نيز فراهم است.»
با اين حال وي تاکيد کرد که همکاران تمام تلاش خود را کرده اند تا سيستمهاي بسته نيز به مشکل برخورد نکنند و بتوان از آنها استفاده کرد.
بايد بيشتر نگران قاچاق معکوس بود تا ورود کالاي قاچاق به کشور
مهندس حيدري با بيان اينکه آمار رسمي از قاچاق تجهيزات آزمايشگاهي وجود ندارد، گفت: «اينکه قاچاق تجهيزات آزمايشگاهي چقدر واقعيت دارد را کسي نتوانسته راستي آزمايي کند؛ ضمن اينکه دليلي هم براي قاچاق کردن وجود ندارد زيرا اجناس با ارز 4200 توماني خريداري ميشوند و ارزانتر از آن است که انجام قاچاق به صرفه باشد.»
وي با اظهار اينکه امکان قاچاق معکوس بيشتر از ورود کالاي قاچاق به داخل کشور است، افزود: «از آنجاکه ايران اجناس تجهيزات آزمايشگاهي را بسيار ارزان تهيه ميکند، بايد بيشتر مراقب اين باشيم که کالاها از داخل کشور به جاي ديگري قاچاق نشوند که نظارت هم بيشتر متمرکز به اين بُعد است.»
ثبت اطلاعات در انبار مجازي، عامل کنترل کننده قاچاق
اما اينکه براي جلوگيري از قاچاق چه نظارتي انجام ميشود، سئوالي است که مهندس حيدري اينگونه به آن پاسخ ميدهد: «انبار مجازي در سايت اداره کل تجهيزات پزشکي تعريف شده است که شرکت ها بايد فاکتورهاي اجناس ترخيصي از گمرک را در آن وارد کنند؛ همچنين فاکتورهايي که براي آزمايشگاهها صادر ميکنند را بايد از انبار مجازي خارج کنند.»
به گفته وي بدين ترتيب با ثبت الکترونيکي همه تراکنش ها در سيستم انبار مجازي سايت اداره کل تجهيزات پزشکي، همه چيز قابل کنترل خواهد بود.
مهندس حيدري با بيان اينکه همچنين امکان اندازه گيري ميزان مصرف در سامانه نيز فراهم است، توضيح داد: «اگر سامانه مصرف کالايي را نسبت به سال هاي گذشته بيشتر و خارج از حالت عادي نشان بدهد، قابل بررسي است و در صورت تاييد حتما در جهت برخورد با آن اقدام ميکنيم.»
رئيس اداره تجهيزات و فرآورده هاي آزمايشگاهي اداره کل تجهيزات پزشکي تصريح کرد: «اگر تخلفي در اين زمينه رخ دهد خارج از کنترل شرکت ها و بدون اطلاع آنها بوده است؛ کم شدن محصول در بازار با توجه به کافي بودن ميزان واردات يا همخوان نبودن موجودي با داده هاي درون سيستم کاملا قابل رصد، پيگيري و شناسايي است.»
وي اظهار داشت: «با توجه به اينکه همه کالاها آيآرسي دارند، به طور دقيق مالک کالا، محل قرارگيري آن، شماره رجيستري، توزيع کننده آن و… مشخص است.»
با اين حال مهندس حيدري يادآور شد: «از آنجاکه از ارز حمايت شده استفاده ميشود، همه اقلام تجهيزات آزمايشگاهي در خطر قاچاق به خارج از کشور هستند، اما به دليل ثبت همه تراکنش ها در انبار مجازي همه چيز روشن و قابل پيگرد است.»
وي با بيان اينکه اين سامانه از سال 95 راه اندازي و اطلاعات در سايت بارگذاري شده است، گفت: «همچنين از سال 96 نيز تبديل به آيآرسي شده است؛ ضمن اينکه اطلاعات اين سامانه مدام بهروز ميشود و نظارت مداوم بر همه چيز از جمله کيفيت اجناس وجود دارد.»
بيش از 98 درصد تجهيزات آزمايشگاهي در آزمايشگاه ها مصرف ميشوند
نکته ديگري که رئيس اداره تجهيزات و فرآورده هاي آزمايشگاهي اداره کل تجهيزات پزشکي به آن اشاره کرد، اين است که بيش از 98 درصد وسايل آزمايشگاهي در خود آزمايشگاه هاي تشخيص پزشکي استفاده ميشوند و متخصصان بر آن نظارت دارند.
مهندس حيدري با بيان اينکه براي اين بخش داده هاي بسيار قوي موجود است، گفت: «براي آزمايشگاه هاي تشخيص پزشکي نام کاربري و رمز عبور تعريف شده است که ميتوانند با ورود به سامانه، به اطلاعات شرکت ها و محصولات آنها دسترسي داشته باشند و به راحتي و با اطمينان کامل خريد کنند.»
وي درباره کالاهاي قاچاق همچون انباري که سال گذشته در استان البرز کشف شد، نيز توضيح داد: «اين کالاها بيشتر در زمينه تست هاي سريع هستند که کاربرد خانگي دارند؛ علي رغم اينکه در بازار تستهاي خانگي توليدِ داخل وجود دارد، عدهاي تمايل به مصرف نوع خارجي آن دارند اما به دليل محدوديت اجناس خارجي، قاچاق اتفاق مي افتد.»
مهندس حيدري درباره قاچاق تجهيزات آزمايشگاهي سرمايه اي نيز گفت: «به تجهيزات سرمايه اي ارز دولتي تعلق نميگيرد و از ارز نيمايي استفاده ميشود؛ بنابراين به دليل اينکه دستگاه ها مقداري گران تمام ميشوند، واردکننده تمايل زيادي به واردات نشان نمي دهد.»
وي ادامه داد: «از سوي ديگر اگر اين تجهيزات بدون ارز نيمايي وارد شوند بسيار گران تمام خواهند شد؛ بنابراين به طور پيشفرض متقاضيان و شرکت ها به دنبال ارز نيمايي ميروند تا ارزانتر تمام شود اما ممکن است با اظهار تعرفه نادرست قاچاق اتفاق افتد.»
البته به گفته مهندس حيدري با وجود سيستم هاي گمرک و سامانه جامع تجارت، احتمال اين تخلف بسيار اندک است چون همه چيز با تعرفه و آيآرسي مشخص شده است.
رسانه ها نقش موثري در اطلاع رساني درباره سامانه جامع اداره کل دارند
رئيس اداره تجهيزات و فرآورده هاي آزمايشگاهي اداره کل تجهيزات پزشکي در پايان خواستار همکاري بيشتر انجمن هاي تخصصي آزمايشگاهي با اين اداره کل شد و گفت: «هرچند که اين انجمن ها تاکنون همکاري بسيار خوبي با ما داشته اند، اما همراهي بيشتر آنها را طلب ميکنيم زيرا اگر تمام ذي نفعان همکاري نکنند، موفقيت حاصل نخواهد شد.»
وي همچنين نقش رسانه ها را در اطلاع رساني درباره اين سامانه جامع اداره کل تجهيزات پزشکي بسيار موثر دانست و تاکيد کرد: «اگر همه آزمايشگاه هاي کشور از اين سايت استفاده و از فهرست محصولات معرفي شده در آن خريد کنند، ديگر زمينه اي براي قاچاق باقي نمي ماند.»
دیدگاه ها