نویسنده: مهندس نيلوفر حسن Hassan.niloufar.bme@gmail.com
مدتي بود که برنامه گفتگو با يکي از اساتيد پر مشغله و تحصيل کرده اين رشته را در انديشه داشتيم. سرانجام اين فرصت مهيا شد و توانستيم گفتگويي کوتاه با دکتر فرهاد طباطبائي قمشه، دانشيار گروه مهندسي پزشکي دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقيقات، عضو گروه آموزشي ارگونومي دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي و سرپرست مرکز رشد فناوري تجهيزات پزشکي و توانبخشي داشته باشيم. دکتر فرهاد طباطبائي قمشه دانش آموخته دو رشته‌ي مهندسي مکانيک و مهندسي پزشکي- بيومکانيک از دانشگاه‌هاي فردوسي مشهد و اميرکبير (پلي تکنيک) درمقطع دکتري است و سابقه‌ي تدريس دروسي چون ديناميک، طراحي ارتز و پروتز در توانبخشي، مباني بيومکانيک، مکانيک بافت، بيومکانيک ورزش، مباني مهندسي توانبخشي، بيومکانيک توانبخشي، پروتزهاي نوين، مفاصل هوشمند، سيستم‌هاي کنترل پروتز، قطعات و مدارات پروتزهاي الکترومکانيکي و …. را دارد.
دکتر طباطبائي قمشه علاوه بر تحصيلات در بخش تجهيزات پزشکي در چندين بيمارستان نيز فعاليت داشته است، همچنين در مرکز رشد و بنياد علم ايران هم همکاري‌هاي علمي پژوهشي با اساتيد، محققان و دانشجويان دارد. وي عضو گروه تحقيقاتي پروتز هوشمند زير زانو است. اين پروتز به صورت مکانيکي توسط دو کليد در کف پا (پاشنه و پنجه) ميزان ثابت فنر و ضريب دمپينگ پا را کنترل مي‌کند، توسط سرکار خانم دکتر صفايي‌پور و همکارانشان ساخته و ثبت اختراع شده است.
دکتر طباطبايي در سال 1377 به جمع اساتيد دانشکده مهندسي پزشکي، واحد علوم و تحقيقات دعوت شد. در سال 1380 همکاري‌هاي آموزشي و پژوهشي خود را با دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي آغاز کرد. وي سال‌هاي 1387 تا 1389 نيز به‌عنوان هيأت علمي پيماني با دانشگاه صنعتي اميرکبير همکاري داشت. وي دانشکده مهندسي پزشکي واحد علوم و تحقيقات را بزرگ‌ترين مرکز آموزشي مهندسي پزشکي در کشور دانست که بخش اصلي بار تخصصي مهندسي پزشکي کشور بر دوش فارغ‌التحصيلان آن است و عقيده دارد گرچه دانشجويان دانشگاه‌هاي دولتي امکانات بيشتري دارند و در بخش تحقيقات يا مديريت مراکز تجهيزات پزشکي يا بيمارستان‌هاي دولتي کمک مي‌کنند، با اين حال اين دانشجويان مهندسي پزشکي واحد علوم و تحقيقات هستند که محور توسعه، تجارت و توليد در شرکت‌ها، بيمارستان‌ها، مراکز و بخش‌هاي خصوصي هستند.
استاد در رابطه با ادامه تحصيل و لازمه قبولي در مصاحبه دکتري به اهميت پايان‌نامه کارشناسي ارشد اشاره کرد و توضيح داد علاوه بر اهميت ابعاد تحقيقاتي و مقالات علمي، لازم است ابعاد تجاري و اقتصادي تحقيقات هم درنظر گزفته شود. با توجه به محدود بودن ظرفيت جذب متخصصان در کادر هيئت علمي دانشگاه‌ها، دانشجويان متقاضي ورود به دوره دکتراي اين رشته علاوه بر دانش بايد بينش علمي قابل قبولي نيز داشته باشند، يعني بايد اين قابليت و توانايي را داشته باشند که ابعاد کاربردي موضوع انتخابي خود را تبيين کنند. آنها بايد بتوانند از دانش و تخصص خود در جامعه ثروت و اشتغال توليد کنند. حضور دانشجويان مهندسي پزشکي در بيمارستان‌ها و مراکز درماني و آشنايي با مشکلات پزشکان و بيماران، ايده‌هاي بسيار موثري را در ذهن ايشان ايجاد مي‌کند.
وي در خصوص تفاوت دانشجويان مهندسي پزشکي با ساير دانشجويان از نظر علمي و فني نيز اظهارداشت: «دانشجويان مهندسي پزشکي به علوم کاربردي و عملي نزديک تر هستند. همه نيازمندي‌هاي گستره‌ي علوم پزشکي متکي به فناوري‌ها و دستاوردهاي پيشرفته‌ي مهندسي نيست، بلکه بسياري از اين نيازها با فناوري‌هاي سطوح پايين يا متوسط نيز قابل رفع است. براي حل مسائل در پزشکي همواره نبايد راه حل‌هاي سخت و پيچيده را انتخاب کرد، حتي بسياري از پيشرفت‌ها از توسعه فناوري‌هاي سطوح پايين مهندسي در پزشکي بدست آمده است. حل مسائل با روش‌هاي ساده ارزشمندتر است تا روش‌هاي سخت و پيچيده. براي نمونه در درس مباني بيومکانيک از قوانين نيوتن براي بدست آوردن نيروي گشتاور مفاصل استفاده مي‌شود، در صورتي‌که در مهندسي مکانيک روش‌هاي بسيار دقيق‌تر و پيچيده‌تري مانند روش لاگرانژ نيز وجود دارد، اما براي کاربردهاي بيومکانيک در علوم سلامت، تربيت‌بدني، توانبخشي و پزشکي در همين حد هم کمک شاياني به شناسايي الگوهاي گشتاورها و نيروهاي وارد بر بدن انسان خواهد داشت.»
وي افزود: «در حال حاضر متاسفانه سطح علمي فارغ التحصيلان رشته‌ي مهندسي پزشکي، هم در ايران و هم در سطح بين‌المللي قابل قبول نيست. نياز امروز جوامع ترکيبي از علم و عمل است که متاسفانه چنين رويه‌اي به خوبي در دانشگاه‌ها آموزش داده نمي‌شود. از سوي ديگر تصور اکثر فارغ‌التحصيلان کشور ما تصاحب پست‌هاي اداري است که در اکثر موارد چنين اتفاقي نمي‌افتد.»
دکتر طباطبايي همچنين گفت: «در اين خصوص حضور دانشجويان در واحد‌هاي صنعتي براي دست يابي به ديد فني، تجربي و مهندسي بسيار مفيد وموثر است و توصيه‌ي من به دانشجويان اين است که کارورزي را به علت گران قيمت تر بودن و محدوديت‌هاي موجود در بيمارستان‌هاي خصوصي، در بيمارستان‌هاي دولتي بگذرانند. »
در ادامه اين گفتگو دکتر طباطبايي در خصوص بازار رشته مهندسي پزشکي و آينده شغلي براي فارغ التحصيلان اين رشته اظهارداشت: «در حال حاضر بخش بزرگي از تجهيزات مورد نياز کشور از خارج وارد مي‌شود. البته لزومي ندارد که همه تجهيزات مورد نياز درمان در داخل توليد شود، چرا که گاهي صرف نمي‌کند توان علمي و مهندسي را صرف ساخت تجهيزات يا دستگاه‌هايي نمود که توجيه اقتصادي نداشته باشد، اما هم اکنون متاسفانه شاهديم که برخي از تجهيزات مورد نياز با تکنولوژي پايين يا متوسط از خارج وارد کشور مي‌شود در صورتي که به سادگي مي‌توان آنها را در داخل توليد کرد. از سوي ديگر سرمايه‌هاي بزرگي در بخش‌هاي دولتي و خصوصي بر روي تکنولوژي‌هاي پيچيده صرف مي‌شود.
براي موفقيت در حوزه تجهيزات پزشکي در کشور به مديريت يکپارچه‌تري نياز است، تا از يک سو نيازهاي بخش سلامت جامعه را به دانش، فناوري و تجهيزات شناسايي کند و از سوي ديگر، مراکز آموزشي و پژوهشي کشور را جهت‌دهي کند ونيز فعاليت‌ها و سرمايه‌گذاري‌هاي دولتي و خصوصي را مديريت نمايد. چنين رويکردي در سياستگذاري در سطوح بالاي تصميم‌گيري مانند دفتر توسعه فناوري سلامت با همکاري شوراي فناوري سلامت و انجمن‌هاي علمي و صنفي قابل ايجاد است. اين موارد مقدماتي است که بايد در کشور مهيا شود تا در کشور عزيزمان شاهد تحول مثبت و سازنده‌اي باشيم.»
براي آشنايي بيشتر با فعاليت‌هاي پژوهشي ، تجربيات و علاقه مندي‌هاي اين استاد گرانقدر مي‌توانيد به لينک‌هاي ارتباطي و رزومه استاد در زير مراجعه کنيد:
tabatabadi@aut.ac.ir
http://www.uswr.ac.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=1318&siteid=1
http://webda.uswr.ac.ir/index.aspx?siteid=31&pageid=142&newsview=4874
http://www.uswr.ac.ir/
دیدگاه ها