نویسنده: نيلوفر حسن. کارشناس مهندسي پزشکي
گفتگوي اين شماره ي ماهنامه به يکي از اعضاي هيئت علمي سازمان انرژي اتمي، دکتر بهمن آقاهادي اختصاص دارد. براي پرسش و پاسخ به محل دفتر وي واقع در سازمان انرژي اتمي مراجعه کردم. افتخار شاگردي استاد را سال 89-88 در کلاس فيزيک پزشکي داشتم. استاد با رويي گشاده به سوالات ما پاسخ داد که مي خوانيد.
لطفا ابتدا در مورد سوابق علمي و اجرايي خود بفرماييد.
داراي ليسانس فيزيک از دانشگاه اراک، فوق ليسانس بيوفيزيک از دانشگاه تهران با عنوان پايان نامه ي کنترل کيفي دستگاه هاي راديولوژي تشخيصي به منظور کاهش دز جذبي بيماران و دوره ي دکتري در رشته ي بيوفيزيک در دانشگاه هاربين چين هستم.
سوابق اجرايي: از سال 1370 تاکنون در سازمان انرژي اتمي در امور حفاظت در برابر اشعه در سمت هاي زير فعاليت داشته ام.
بازرس سازمان در مراکز پرتو پزشکي و تدوين مقررات و دستورالعمل ها
بازرس سازمان در مراکز آموزشي، پژوهشي و تاسيسات پرتويي
بازرس سازمان در مراکز کاربرد صنعتي، آموزشي و پژوهشي
عضو کميته کنترل کيفي سيستم هاي تصوير برداري
عضو کميته ارتقاء فرهنگي حفاظت در برابر اشعه
دبير بازنگري دستورالعمل احتساب افزايش خدمت کار با اشعه
عضو انجمن فيزيک ايران
عضو انجمن حفاظت در برابر اشعه
مدرس سازمان انرژي اتمي در دوره هاي عمومي و تخصصي امور حفاظت در برابر اشعه
مدرس دانشگاه علوم و تحقيقات – دانشکده مهندسي پزشکي
در حال حاضر نيز عضو هيئت علمي پژوهشگاه علوم و فنون هسته اي سازمان انرژي اتمي.
چگونه شد که وارد حوزه ي انرژي اتمي شديد؟
پس از قبولي در دانشگاه تهران در مقطع کارشناسي ارشد براي گذراندن پايان نامه ي خود به سازمان انرژي اتمي مراجعه و سپس به عنوان بورسيه ي آن سازمان پذيرفته شدم. سپس در ادامه در سال 1383 جهت گذراندن دوره ي دکتري به کشور چين اعزام شده و پايان نامه ي خود را در زمينه ي بررسي تومور هاي سرطاني با استفاده از روش فتوديناميک تراپي انتخاب کرده و پس از اتمام تحقيقات خود در انستيتو تکنولوژي دانشگاه هاربين (HIT) در سال 1387 جهت ادامه ي فعاليت خود مجددأ به سازمان انرژي اتمي مراجعه و تاکنون در اين سازمان مشغول به کار هستم.
در حال حاضر چشم انداز ترسيم شده براي بهره گيري از انرژي اتمي در خصوص تجهيزات پرتو پزشکي در کشور چيست؟
خوشبختانه امور حفاظت در برابر اشعه سازمان انرژي اتمي، در خصوص به روز کردن تجهيزات پرتو پزشکي کشور ديدگاه بسيار مثبتي دارد. به طوري که در اين امور با به کارگيري کارشناسان متخصص در گروه هاي مختلف بازرسي همواره سعي داشته تا به جوانان دانشگاهي و متخصصان کشور کمک کند تا نسبت به بومي سازي برخي از اين گونه تجهيزات اقدام شود. براي مثال مي توان به برخي از شرکت هاي مهندسي پرتو اشاره کرد که با همت والاي خويش نسبت به ساخت و مونتاژ برخي از دستگاه هاي مولد پرتو از قبيل ماموگرافي، راديوگرافي دندان و دستگاه هاي راديولوژي اقدام کردند و هم اکنون برخي از اين شرکت ها مجوز توليد اين گونه دستگاه ها را از سازمان دريافت کرده اند. کارشناسان امور حفاظت در برابر اشعه ضمن نظارت دقيق بر عملکرد اين شرکت ها همواره تست هاي Q.A (اطمينان از کيفيت) وQ.C (کنترل کيفي) آنان را مورد بررسي و ارزيابي قرار مي دهند.
موارد ايمني در خصوص حفاظت کاربران در تجهيزات پرتو پزشکي در برابر اشعه چيست؟
در سال 1368 مجلس شوراي اسلامي طي تصويب قانون حفاظت در برابر اشعه، کليه ي امور مربوط به پرتوها در کشور را به عهده ي سازمان انرژي اتمي قرار داد و امور حفاظت در برابر اشعه سازمان به عنوان دستگاه مجري، نظارت بر حسن اجراي قانون حفاظت در برابر اشعه را عهدار است.
بر اساس قانون فوق با توجه به ماهيت کار با پرتو، کليه ي پرتوکاران به دو گروه الف و ب تقسيم مي شوند. نظر به اينکه ريسک پتانسيل پرتوگيري پرتوکاران الف نسبت به پرتوکاران گروه ب بيشتر است، بنابراين تجهيزات ايمني و حفاظتي که براي اين دسته از پرتوکاران بايستي مورد استفاده قرار گيرد بيشتر از گروه ب است.
در اين راستا کليه ي پرتوکاران، جهت ارزيابي مقادير دز دريافتي، تحت پوشش دزيمتري فردي قرار دارند و يکي از کارهاي بسيار مهمي که امور حفاظت در برابر اشعه انجام مي دهد، نظارت و کنترل بسيار دقيق بر نحوه ي فعاليت پرتوکاران است. اگر پرتوکاري بيش از حد مجاز پرتوگيري نمايد، تا مشخص شدن علت آن و انجام معاينات دقيق پزشکي؛ آن پرتوکار از کار با پرتو منع خواهد شد و در موارد حاد پروانه شرکت و يا مرکز، تعليق و يا لغو خواهد شد.
در حال حاضر تاثير کاستي هاي ناشي از کمبود تجهيزات راديولوژي مدرن در کشور چيست ؟
شايد بتوان در خصوص دستگاه هاي راديولوژي به اين نکته اشاره کرد که بايستي طي يک برنامه ي مدون دستگاه هاي قديمي که به صورت آنالوگ در کشور کار مي کنند با دستگاه راديولوژي ديجيتال تعويض شود. انجام اين عمل از نظر اقتصادي کمک بسيار زيادي در جهت جلوگيري از خروج ارز براي خريد فيلم هاي راديوگرافي به همراه خواهد داشت و همچنين باعث افزايش کيفيت تصاوير راديوگرافي نيز خواهد شد. خوشبختانه در مورد دستگاه هاي تصوير برداري تشخيصي کمبودي در کشور احساس نمي شود فقط نکته اي که وجود دارد اين است که طبق بررسي هاي به عمل آمده ميزان درخواست هاي تصوير برداري بيش از حد نياز است و بعضا غير ضروري. چنانچه اين مطلب توسط پزشکان محترم کشور رعايت شود، قطعأ دستگاه هاي موجود در کشور جواب گوي نياز تصوير برداري بيماران خواهد بود. هرچند، سازمان انرژي اتمي با واردات دستگاه هاي پرتو تشخيصي استاندارد جديد هيچ گونه مخالفتي نداشته و همواره مجوز اين گونه دستگاه ها را به دارندگان پروانه ي واردات اعطا کرده است.
در حال حاضر هزينه ي واردات تجهيزات مجهز تصويربرداري بر عهده ي بخش دولتي است يا خصوصي؟ و چه مشکلاتي در اين خصوص وجود دارد؟
طبق ماده ي 4 قانون حفاظت در برابر اشعه، انجام هر گونه فعاليت در ارتباط با منابع مولد اشعه، کار با اشعه، احداث، تاسيس، راه اندازي، بهره برداري از کاراندازي و تصدي هر واحدي که در آن کار با اشعه انجام مي شود مستلزم اخذ پروانه ي کسب از واحد قانوني سازمان انرژي اتمي (امور حفاظت در برابر اشعه) است. بنابراين واضح است اخذ پروانه مي تواند توسط بخش خصوصي و يا دولتي انجام پذيرد و چنانچه دارنده پروانه موفق به اخذ پروانه شود، مي تواند با توجه به نوع پروانه ي خود نسبت به انجام فعاليت پرتويي اقدام کند. طبيعي است که برخي از شرکت ها فقط شرايط واردات را دارند که به اين ترتيب مي توانند نسبت به واردات دستگاه هاي مورد در خواست خويش اقدام کنند. جهت واگذاري دستگاه ها به مراکز متقاضي؛ شرکت ها بايستي مراحل اخذ مجوز واگذاري را طي کنند. مراحل بعدي شامل مجوز نصب و بهره برداري است که خود فرآيند جداگانه اي را به دنبال خواهد داشت.
در آخرين مرحله پس از اخذ مجوز بهره برداري، بازرسان سازمان انرژي اتمي با توجه به نوع شرکت و يا مرکز پرتو تشخيصي و يا درماني نسبت به بازرسي هاي دوره اي خود اقدام مي کنند و اين روند تا زمان فعاليت دستگاه ها در بازه هاي زماني مختلف تکرار مي شود.
آيا اصلاح تعرفه هاي راديولوژي يا گراني تجهيزات راديولوژي باعث شده بسياري از راديولوژيست هاي جوان نتوانند مطب تاسيس کنند؟
تعرفه هاي راديولوژي توسط وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکي براي بخش هاي دولتي و يا خصوصي تعيين مي شود. و ليکن تجهيزات تصويربرداري عمدتأ وارداتي هستند و بايستي با ارز آزاد و يا رقابتي تهيه شود و در عين اينکه گران قيمتند ولي به طور مستقيم ارتباطي با افزايش تعرفه هاي راديولوژي که به طور ساليانه تعيين مي شود ندارند. در واقع سرمايه گذاري جهت تهيه دستگاه هاي راديولوژي براي تاسيس مطب فقط براي يک بار انجام مي شود.
نظرتان را در ارتباط با رشته هسته اي در دانشگاه هاي کشور بفرماييد.
به نظر بنده صنعت هسته اي کشور، پس از انقلاب اسلامي رشد مناسبي داشته است به طوري که در خيلي از دانشگاه هاي مادر، هم اکنون کليه ي رشته ها و گرايش هاي هسته اي وجود دارد و جوانان علاقه مند به علوم هسته اي مي توانند در اين رشته ها شرکت کنند. با توجه به اين که سازمان انرژي اتمي رويکرد مناسبي در خصوص صنعت هسته اي و بومي سازي اين صنعت دارد، اميد آن مي رود در سال هاي آتي بتوانيم در اين صنعت مستقل شويم.
در پايان ضمن تشکر از دکتر بهمن آقاهادي توفيق روز افزون وي را در عرصه ها ي مختلف علمي و پژوهشي آرزومنديم.
علاقه مندان به فعاليت هاي سازمان انرژي اتمي مي توانند به سايت اين سازمان به نشاني www.aeoi.org.ir مراجعه کنند.
راه ارتباطي با دکتر بهمن آقا هادي: baghahadi@aeoi.org.ir
دیدگاه ها