دستگاه هاي يو وي تراپي

تاريخچه نوردرماني
پزشک فاروئي، نيلز فينسن که پدر فتوتراپي مدرن شناخته ميشود اولين منبع نور مصنوعي را براي اين منظور ساخت و از اختراع خود براي درمان لوپوس ولگاريس استفاده کرد. فينسن جايزه نوبل در فيزيولوژي يا پزشکي را در سال 1903 دريافت کرد.

امواج ماورا بنفش (UV)
امواج ماورا بنفش (UV) طيفي از نور شامل طول موج هاي 100 تا 400 نانومتر هستند که بر اساس ويژگي و اثرات به چهار بخش تقسيم ميشوند که در شکل 3 نمايش داده شده اند و در زير به توضيح کامل هريک پرداخته ميشود.
1- Vacuum UV: اين امواج شامل طيف طول موج 100 تا 200 نانومتر هستند که فقط در محيط خلا قابل بهره برداري هستند. اين طيف طول موج توسط هوا جذب ميشود و در نوردرماني غيرقابل استفاده است.
2- UVC: اين امواج که به امواج کوتاه معروف است، شامل طيف طول موج 200 تا 290 نانومتر است. اين امواج از لايه اوزون عبور نميکنند و به زمين نميرسند. اثر اصلي اين طيف طول موج ميکروبکشي است که به همين جهت در تجهيزات استريليزاسيون محيطي استفاده ميشود.
3- UVB: اين امواج که به امواج مياني معروف هستند، شامل طيف طول موج 290 تا 320 نانومتر ميشوند. بيشترين اثرات UV بر روي پوست متعلق به همين محدوده است. UV به علت داشتن طول موج کوتاه تر تا پوست مياني نفوذ ميکند. اين امواج به دو صورت امواج Narrow Band و  Broad Band  موجود هستند. امواج Broad Band شامل کل طيف UVB از 290 تا 320 نانومتر ميباشند و امواج Narrow Band شامل طيف محدود 310 تا 314 نانومتر از طيف UVB است که در شکل 1 نمايش داده شده است.

شکل ۱ – نمودار طول موج UVB

4- UVA: اين امواج بلند شامل طيف طول موجهاي 320 الي 400 نانومتر هستند. اين طيف از امواج هم خاصيت درماني و هم خاصيت تشخيصي دارند. از طيف 365 نانومتر براي تشخيص بيماري هاي پوستي عفوني و … که به موج Wood light  معروفند، استفاده ميشود. اين طول موج UV به علت داشتن طول موج بلند تا لايه هاي عميقتر پوست نيز نفوذ ميکند. اين امواج به دو صورت UVA2  و UVA1 موجودند. امواج UVA1 شامل طيف 340 تا 400 نانومتر و UVA2  شامل طيف 320 تا 340 نانومتر هستند.
تذکر: در شکل 2 تفاوت در ميزان نفوذپذيري طيفهاي مختلف UV نمايش داده شده است.

شکل ۲ – میزان نفوذپذیری اشعه UV

شکل ۳ – طول موج‌های UV

دامنه استفاده دستگاه
در درمان بيماري هاي پسوريازيس، ويتيليگو، اتوپيک درماتيتيس و … .بايد توجه داشت که برحسب نفوذپذيري هريک از امواج UV و نوع بيماري، پزشک متخصص استفاده از يکي از دستگاه ها را مجاز ميداند.
انواع دستگاه هاي نوردرماني
انواع دستگاه هاي نوردرماني به دو دسته کلي تقسيم ميشوند.
1- دستگاه هاي لوکال

شکل ۴ – دستگاه لوکال نوردرمانی

2-کابين نوردرماني (دستگاه هايي براي کل بدن)

شکل 5 – کابین نوردرمانی

هر کدام از اين دستگاه هاي نيز شامل 4 دسته کلي ميشوند که عبارتاند از:
1- PUVA: در اين نوع، پيش از استفاده از دستگاه که شامل لامپ هاي UVA است، بايد از داروهاي جاذب نور بنا به تجويز پزشک استفاده شود.
2- UVA1: فقط از دستگاه شامل لامپ هاي طيف UVA1 استفاده ميشود.
3- BBUVB: فقط از دستگاهي که شامل لامپ هاي طيف کامل UVB است استفاده ميشود که به Broad Band UVB معروف است.
4- NBUVB: فقط از دستگاهي که شامل لامپ هاي طيف محدود UVB (طيف 310 تا 314 نانومتر) است استفاده ميشود که به Narrow Band UVB معروف هستند.

لامپ هاي دستگاه
تنها وسيله مصرفي در اين دستگاه ها، لامپ ها و استارترهاي آنها هستند. اين لامپ ها براساس نوع دستگاه داراي طول، توان و نوع UV مشخصي هستند. مثلا در دستگاه کابين NBUVB از لامپ  Narrow Band UVB که داراي طول 175 سانتيمتر و توان 100 وات است، استفاده ميشود. در شکل 6 نمونه اي از سوکت سر لامپ نشان داده شده است.
نکته: تعداد لامپ هاي مصرفي هر دستگاه بستگي به برند و مدل دستگاه دارد. که عموما دستگاه ها داراي 25 يا 40 لامپ هستند.

شکل ۶ – سوکت سر لامپ UVA/UVB

پروتکل هاي استفاده از دستگاه
1- پروتکل درمان با استفاده از زمان
2- پروتکل درمان با استفاده از انرژي ( برحسب ژول-ثانيه)
باتوجه به اينکه از هرکدام از دو پروتکل استفاده ميشود، زمان، انرژي و طول موج مورد استفاده در درمان بايد در پرونده بيمار درج شود.

نکات ايمني
1- يکي از مهمترين نکات ايمني که در هر دستگاه کابين فتوتراپي بايد رعايت شود اين است که دستگاه تنها بعد از بسته شدن درب روشن شود.
2- هر دستگاه بايد در داخل يک اتاق مخصوص قرار گيرد تا حتي در صورت نشتي دستگاه کابين يا استفاده از دستگاه لوکال يه هيچکس آسيبي نرسد.
3- پزشک بايد به بيمار متذکر شود که روز درمان از آفتاب اجتناب کند.
نکات ايمني براي اين دستگاه ها، شامل دو قسمت کاربر و بيمار است، که در مورد هرکدام به طور جداگانه در اين بخش توضيح داده خواهد شد.
نکات ايمني که بيمار بايد رعايت کند:
1- استفاده از عينک محافظ UV مخصوص بيمار در زمان استفاده از دستگاه ضروري است.
2- پوشاندن ناحيه ژنيتال حتي در صورت وجود عارضه در آن ناحيه ضروري است.
3- پوشاندن قسمت هايي از بدن بيمار که نيازي به دريافت UV ندارد.
4- بيمار بايد از تماس با لامپ ها بپرهيزد.
نکات ايمني که کاربر بايد رعايت کند:
1- استفاده از عينک محافظ UV مخصوص کاربر در روشن بودن دستگاه ضروري است.
2- دوز تنظيم شده توسط کاربر نبايد بيشتر از دوز تجويز شده توسط پزشک باشد زيرا ممکن است موجب سوختگي و آسيب بيمار شود.
3- کاربر و پزشک متخصص بايد توجه داشته باشد که بيمار تا حد مشخصي ميتواند اشعه  UV دريافت کند و بيشتر از آن مقدار ديگر خاصيت درماني ندارد. پس مقدار دوز دريافتي بايد در پرونده بيمار ثبت شود.

نکات لازم جهت خريد دستگاه
1- باتوجه تنوع دستگاه هاي UV تراپي، نوع دستگاه را مشخص کنيد. (دستگاه براي کل بدن يا براي بيماران داراي زائده هاي جزيي خريداري شود که خود داراي تنوع زيادي است.)
2- نوع لامپ درماني آن مشخص شود. (PUVA/UVA1/NBUVB/BBUVB)
3- اگر دستگاه به صورت کابين يعني براي کل بدن خريداري ميشود، تعداد لامپ ها نيز در خريد دستگاه تعيين شود. (البته مارک و مدل دستگاه تعيين کننده تعداد لامپ ها است.)
4- بقيه موارد در خريد دستگاه به صورت آپشن هايي است که برند آن دستگاه طراحي ميکند. به طور مثال در کابين هاي نوردرماني، داشتن پلت فرمي که بيمار روي آن قرار گيرد

نحوه نگهداري از دستگاه
1- دستگاه نبايد با استفاده از ضدعفوني کننده هايي الکل-پايه تميز شود، زيرا اين مواد آسيب جدي به دستگاه مخصوصا پوشش محافظ لامپ وارد ميکنند. دستگاه بايد با استفاده از دستمال نمدار با آب مقطر تميز شود.
2- در حين تميزکردن دستگاه از خيس کردن دستگاه بپرهيزيد.
3- به علت اينکه اين دستگاه در اثر استفاده گرم ميشود (نور موجب ايجاد گرما ميشود.) اولا بايد تهويه محيط مناسب باشد و ثانيا به هيچ عنوان نبايد فن دستگاه پوشانده شود زيرا آسيب جدي به قطعات داخلي دستگاه وارد ميشود.
4- حتما به دوزيمتري داخل دستگاه توجه شود. پس از به پايان رسيدن مدت زمان معين دوزيمتري هر لامپ که 1000 ساعت است، لامپ ها تعويض شوند زيرا لامپ ها بيشتر از اين مقدار ساعت تاثير درماني ندارند.

منابع
[1] http://www.hayatandishan.ir
[2] راهنماي کاربري استفاده از دستگاه هاي کابين نوردماني Waldman
[3] Dogra, S. and Kanwar, A.J., 2004. Narrow band UVB phototherapy in dermatology. Indian Journal of Dermatology, Venereology, and Leprology, 70(4), p.205
[4] Mysore, V., 2009. Targeted phototherapy. Indian Journal of Dermatology, Venereology, and Leprology, 75(2), p.119.