دستگاه فشرده سازی IPC) DVT)

ترومبوز
خون انسان ترکیبی است از تعدادی سلول گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها که در مایعی به نام پلاسما در جریان هستند. پلاکت‌ها ذرات کوچکی هستند که در حالت عادی در خون کاری انجام نمی‌دهند ولی به محض ایجاد هرگونه بریدگی یا خونریزی در رگ‌های بدن، سریعاً در محل آسیب جمع شده و آنزیم‌هایی از خود آزاد می‌کنند که پروتئین‌های انعقادی پلاسما (در حالت طبیعی در پلاسما محلول هستند) را از حالت محلول به حالت جامد و فیبرینی تبدیل می‌کنند. این پروتئین‌های جامد که مانند رشته‌های فیبرینی سفت هستند، پلاکت‌ها را در بر گرفته و باهم تبدیل به توده‌های سفتی می‌شوند که لخته خون نام دارد. تولید لخته خون یک فرایند حیاتی برای جلوگیری از خونریزی‌های شدید داخلی و خارجی بدن است. ترومبوز یا بیماری ناشی از لخته خون زمانی ایجاد می‌شود که این فرایند در یک سیستم سالم و بدون بریدگی و خونریزی در یکی از وریدها یا شریان‌های عمقی اتفاق بیفتد. این بیماری اگر درمان نشود، ممکن است فرد را دچار آمبولی ریوی کشنده یا غیرکشنده کند.
درمان کلی برای پیشگیری از این بیماری شامل دستگاه فشرده سازی DVT یا در اصطلاح IPC و جوراب‌های فشاری مخصوص است که در اینجا به طور مفصل در مورد دستگاه IPC صحبت خواهد شد.

شکل 1 – گردش خون طبیعی، حالت ترومبوز و آمبولی

علائم ترومبوز
. تغییر رنگ در پاها یا بازو
. تورم
. درد
. گرما

شکل 2 – علائم خارجی ترومبوز

دستگاه فشرده سازی DVT
رگ‌ها خون کم اکسیژن را به بدن می‌رسانند و ضایعات را به قلب باز می‌گردانند. رگ‌های پاها دارای دریچه‌هایی هستند که به حرکت مجدد خون به سمت قلب کمک می‌کند. اما DVT ممکن است به یک یا چند دریچه آسیب برساند. این آسیب باعث تجمع خون در پاها می‌شود.DVT ممکن است در اثر عدم تحرک طولانی افراد رخ دهد. جنبش عضلات ساق پا به وسیله انقباض ماهیچه‌ها به خون کمک می‌کند تا از وریدها عبور کند. هنگامی که خون به دلیل کم تحرکی آرام درون رگ‌ها جریان دارد، خطر چسبندگی سلول‌های خون به یکدیگر و تشکیل لخته افزایش می‌یابد.
دستگاه فشرده سازی پنوماتیکی، گردش خون را به صورت غیر تهاجمی افزایش می‌دهد و با بهبود گردش خون از تجمع پلاکت‌ های خون جلوگیری کرده و به پیشگیری از ترومبوز کمک می‌کند. این دستگاه جایگزین بهتری نسبت به پیشگیری با داروی شیمیایی است.

شکل ۳ – دستگاه فشرده سازی DVT

مزایای استفاده از دستگاه فشرده سازی DVT
. افزایش جریان خون
. جلوگیری از لخته شدن خون یا DVT
. بیماری‌ها و زخم‌های وریدی را درمان می‌کند.
. درمان واریس
. درمان سندرم پس از ترومبوز
. عدم وجود عوارض داروهای رقیق کننده خون
. از بی حسی وریدی جلوگیری می‌کند
. بدون درد

معایب استفاده از دستگاه فشرده سازی DVT
. نیاز به برنامه استفاده صحیح توسط کاربر
. با توجه به محدود بودن کاف‌ها، امکان استفاده از آن محدود ‌می‌شود.
. گرمای بیش از حد و عرق کردن زیر کاف
. به ندرت باعث آسیب عصبی یا آسیب فشاری می‌شوند.

نحوه انتخاب بهترین DVT
دستگاه فشرده سازی DVT بسیار سبک و قابل حمل است. این دستگاه قابلیت استفاده در هر مکانی را دارد و حتی قابل نصب بر روی تخت بیمار (دارای هولدر مناسب نصب تخت) است.

شکل 4 – شکل سمت راست قابل حمل بودن دستگاه و شکل سمت چپ قابلیت اتصال دستگاه به تخت را نشان می‌دهد.

این دستگاه دارای ۳ قسمت است، قسمت اصلی دستگاه یا پمپ دستگاه که شامل انواع کاف‌ها (دست، ساق پا و پا) و قسمت دیگر رابط بین کاف و پمپ است.

شکل ۵ – قسمت‌های مختلف دستگاه

هر دستگاه ممکن است دارای چند مود مختلف برای تنظیم نوع فشار (فشار پیوسته، متوالی، چرخشی و …) باشد که اصولاً با انتخاب دکمه یا کلید روتاری فعال می‌شوند یا ممکن است مانند شکل ۶ هر دستگاه دارای فقط یک مود باشد.
انتخاب دستگاه یا مود دستگاه براساس نظر پزشک صورت می‌گیرد. میزان فشار نیز توسط کاربر قابل تنظیم است.

شکل ۶ – دستگاه‌های مختلف DVT

نحوه استفاده از دستگاه
ابتدا باید پمپ به کاف مناسب برای فشرده سازی DVT متصل شود و سپس کاف را به تن (دست یا پا) کرده و در پایان نوع مود فشاری و میزان فشار را تنظیم می‌کنیم. پمپ‌های فشرده سازی کالیبره شده، فشارهای تعیین شده جداگانه را به هر بخش پوشاک وارد می‌کند.

شکل ۷ – نحوه اتصال و استفاده دستگاه (از سمت راست: ابتدا اتصال کاف، بستن کاف، و در پایان تنظیم دستگاه و شروع به کار)

شکل ۸ – نمونه اتصال کامل دستگاه

انواع پمپ‌های فشرده سازی DVT
در این بخش به بررسی انواع پمپ‌ها از نظر نوع فشار می‌پردازیم.
دستگاه با مدل فشاری متوالی، آستین‌ها را یک به یک با هوا باد می‌کند؛ به این صورت که ابتدا حلقه‌های ابتدایی اولیه سپس حلقه‌های میانی و در پایان حلقه‌ آخر و به علت اینکه با باد متوالی میزان راه رفتن را تقلید می‌کند، میزان ترومبولی و آمبولی کاهش می‌یابد.

شکل ۹ – نحوه انتقال فشار در مود متوالی

دستگاه مدل فشاری گرادیانت از طریق فشرده سازی تدریجی برای بازگشت مجدد گردش خون وریدی کار می‌کند. در این روش، فشار تدریجی و از دیستال به سمت پروگزیمال است؛ به عبارت دیگر در دیستال فشار بیشتر و در پروگزیمال به تدریج کاهش می‌یابد. به طور مثال اگر کاف در پا باشد، فشار در کف پا بیشتر و به تدریج که به ساق پا نزدیک‌تر می‌شود، کمتر می‌شود. این فشار زیاد دیستال تا پروگزیمال پایین، به افزایش جریان خون به سمت بالا در بدن کمک می‌کند. فشرده سازی گرادیان زمان می‌برد.

شکل ۱۰ – نحوه انتقال فشار در مود گرادیانت

دستگاه با مدل فشاری پیوسته دارای روش ترکیب فشرده سازی و سرمادرمانی است و از کاف فشاری استفاده می‌کند که دارای آب سرد یخ است و برای جلوگیری و کاهش تورم است. آب سرد همچنین دارای اثر ضد درد ملایمی است. این روش اغلب برای جراحی پس از عمل مفصل ران و زانو استفاده می‌شود. این درمان تورم را سرکوب می‌کند و خطر تشکیل لخته خون را کاهش می‌دهد.
تذکر: بیماران در معرض خطر DVT باید تحت نظر پزشک در حالی که در رختخواب هستند یا روی صندلی نشسته‌اند تحت درمان فشرده سازی قرار گیرند.
دستگاه با مدل فشاری متناوب همه کاف‌ها را باد کرده و سپس به آرامی خالی می‌شود. این چرخه باد کردن بارها و بارها رخ می‌دهد تا به حرکت خون در وریدها کمک کند. در این روش با آزاد شدن طبیعی مواد در جریان خون به جلوگیری از لخته شدن کمک می‌شود. در طول چرخه، خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی هستند و در اندام تحت درمان جریان می‌یابند.
دستگاه با مدل فشاری Gradient Sequential باعث افزایش جریان خون و ترشح مایع خارج سلولی می‌شود. این دستگاه فشار را به صورت درجه بندی و چرخه‌ای از دیستال به سمت پروگزیمال ایجاد می‌کند تا زمانی که تمام قسمت‌ها را به طور کامل باد کند. سپس همه بخش‌ها به طور همزمان تخلیه می‌شوند.

انواع لباس‌ها (کاف‌ها) فشرده سازی
– کاف‌های چند حفره یا تک حفره
چند تکه یا چند حفره‌ای بودن کاف‌ها باعث می‌شود اتاق‌های هوا به ترتیب متورم و باد شوند تا خون و مایعات را به سمت اندام برسانند. کاف‌های چند محفظه و پمپ‌های مربوط به آن‌ها مزایای بیشتری نسبت به نسخه تک محفظه دارند. کاف‌های چند محفظه دارای سه تا هشت محفظه هستند.

کاف‌ها مختلف اندام‌ها
براساس نوع اندام یک نوع کاف را انتخاب می‌کنیم. براساس سایز شخص سایز کاف نیز متفاوت است. در زیر به تعدادی از کاف‌ها و اندازه‌ها اشاره می‌شود.
تذکر: کاف‌های بلند برای ترمبوز وریدی عمیق مناسب هستند.

شکل ۱۱ – شکل سمت راست: کاف چندحفره
شکل سمت چپ: کاف تک حفره

شکل۱۲ – انواع کاف‌های پا

شکل ۱۳ – سایز و اندازه برخی کاف‌ها

انواع پمپ‌های فشرده سازی
در این بخش انواع پمپ‌ها از نگاهی دیگر مورد بررسی قرار می‌گیرند.
طول و تعداد چرخه تکرار پمپ‌ها باید براساس ناحیه مورد نظر تنظیم شوند به این ترتیب بیشترین کنترل بر روی درمان بیمار به علت شبیه سازی عملکرد طبیعی سیستم گردش خون انجام شده است. به این پمپ‌ها، پمپ‌های قابل برنامه ریزی می‌گویند. برخی از دستگاه‌های DVT چرخه‌های فشرده سازی را به طور خودکار برای هر بیمار تنظیم می‌کنند.
پمپ‌های غیر کالیبره، یک فشار ثابت ارائه می‌کنند که به این پمپ‌ها نیز پمپ‌های غیر قابل برنامه ریزی می‌گویند.

شکل ۱۴ – نمونه‌ای از سیگنال داده شده به اندام

انواع دستگاه‌های فشرده سازی DVT
فشرده سازی غیرفعال
این نوع فشرده سازی به دو دسته تقسیم می‌شود؛ دسته اول شامل لباس‌هایی با فشار یکنواخت و مداوم و دسته دوم شامل لباس‌هایی با فشار قوی در دیستال و فشار کم در پروگزیمال هستند.
فشرده سازی فعال
این نوع فشرده سازی شامل پمپ‌های DVT است.
پمپ فشاری پرتابل DVT
این دستگاه‌ها قابلیت استفاده در هر مکانی از جمله خانه، بیمارستان، محل کار حتی در حال مسافرت را دارند. این دستگاه‌های پیشگیری از DVT، گردش خون را در پاها تحریک می‌کنند تا از لخته شدن خون جلوگیری شود. این پمپ لباسی است که دور ساق پیچیده و با بسته شدن قلاب و حلقه محکم می‌شود. نحوه عملکرد این پمپ براساس انقباض ماهیچه‌های بدن برای افزایش جریان خون وریدی است. پرفروش‌ترین مدل‌های آن شامل
IC-1200 VascuEase Bio Compression, DJO VenaPro, Devon Cirona 6300 و Cirona 400 است. از مزایای این دستگاه می‌توان به استفاده آسان و مکرر از آن اشاره کرد و مهمترین عیب آن نیز عمر کوتاه آن نسبت به مدل‌های دیگر است.

شکل ۱۵- نمونه‌ای از دستگاه پرتابل DVT

شکل ۱۶ – نحوه استفاده از دستگاه پرتابل

موارد مصرف دستگاه فشرده سازی DVT
. بیماران بی‌حرکت
. بیماران با سابقه DVT/PE
. بیماران وخیم بستری در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU)
. سکته مغزی با فلج اندام تحتانی
. نارسایی پیشرفته قلب (CHF)
. سرطان فعال
. نارسایی حاد تنفسی
. ترومبوفیلی
. جراحی یا ضربه اخیر
. چاقی
. درمان هورمونی مداوم

منابع

1-James Beckerman,MD, WebMD Medical Refrence, agugust24,2020
2- Lippi G, Favaloro EJ, Cervellin G. Prevention of venous thromboembolism: focus on mechanical prophylaxis. Semin Thromb Hemost. 2011 Apr;37(3):237-51. doi: 10.1055/s-0031-1273088. Epub 2011 Mar 31. PMID: 21455858.

3- کاتالوگ دستگاه Synchro
4- کاتالوگ دستگاه Flowtron