دستگاه ساکشن

دستگاه ساكشن (Suction) يا وكيوم پمپ (Vacuum Pump) دستگاهي است كه توسط پمپ مكش و با ايجاد خلاء باعث ايجاد فشار منفي شده و هوا و مايعات را به دورن مي‌كشد. از اين وسيله براي خارج كردن مايعات مترشحه از شكاف ايجاد شده براي جراحي ها و نيز هر جا كه حجم مايعات خارج شده از بدن بيمار بالا باشد استفاده مي شود. به همين دليل اين وسيله از آلوده ترين تجهيزات مورد استفاده در مراكز درماني است.

دستگاه ساكشن يكي از وسايل ضروري اتاق عمل بوده و در هر اتاق عمل حداقل بايد 2 منبع ساكشن، يكي براي بيهوشي و ديگري براي عمل جراحي وجود داشته باشد. تركيب جاري دو يا چند منبع ساكشن براي استفاده توسط دو تيم جراحي مناسب است. اين دستگاه لازم است كه علاوه بر اتاق عمل در اتاق بيهوشي، اتاق بهبودي، بخش مراقبت هاي ويژه و ساير بخش ها نيز وجود داشته باشد.
تكنيك هاي مختلفي براي انجام عمل ساكشن وجود دارد از جمله عمل جاروب كردن هوا (سيستم مكانيكي )، يونيزه كردن (سيستم الكترومغناطيسي )، استفاده از ليزر و … . ساكشن‌هاي مختلف با توجه به تكنولوژي متفاوت و بسته به نوع كارآيي درجهان توليد مي شود. يكي از انواع ساكشن‌ها، ساكشن‌هاي پزشكي است.

موارد استفاده از ساكشن
-برداشتن سريع محلول هاي شستشو از ناحيه زخم
-خالي كردن حفرات آبسه
-گرفتن تومور در طول برداشتن آن
-تميز و خشك نگه داشتن زخم براي مشخص شدن محل خونريزي
-مكيدن بافت هاي نكروتيك و صدمه ديده مغزي يا تومورهاي نرم مغزي
-تخليه كردن مايع مغزي نخاعي از بطن يا فضاي زير سخت شامه
-كمپرس كردن رگ خونريزي دهنده
-انتقال جرقه الكتروكوتر به ناحيه خونريزي  و كشيدن دودهاي حاصل از كوتريزاسيون

تقسيم بندي ساكشن‌هاي پزشكي از نظر ميزان خلاء نسبي (فشار منفي )
‌خلاء بالا  ((P>60Kpa (High Vacuum) ‌استفاده دربخش هاي متفاوت مراكز درماني وابسته
‌خلاء متوسط  (20<p) استفاده=”” در=”” مطب‌هاي=”” پزشكي =”” <br=””> ‌خلاء پايين  ((P<20kpa (Low Vacuum) ‌استفاده در بخش‌هاي نوزادان و اطفال
مزايا و معايب دستگاه‌هاي ساكشن مختلف 
‌ساكشن دوار روغني به دليل ايجاد بخارات روغني در فضاي بيمارستان از نظر پزشكي منسوخ اعلام شده است .
‌ساكشن ديافراگمي (نوساني:) در چرخه توليد هستند اما به دليل سرعت و ظرفيت مكش پايين در عمل‌هاي جراحي حساس و سنگين به كار نمي‌رود.
‌ساكشن‌هاي سيلندر و پيستوني: در دو نوع دور بالا و پايين توليد مي شود كه بهترين و مدرن‌ترين نوع ساكشن‌هاي توليدي كشورهاي پيشرفته هستند و معروف‌ به ساكشن‌هاي خشك است.
عوارض جانبي انجام ساكشن
(complication of suctioning)
-هايپوكسي
-آريتمي
-افت BP
-آتلكتازي
عفونت ( در بيمار و پرستار) كه در ساكشن تراكئوستومي علاوه بر عوارض فوق اين عوارض نيز غيرقابل ذكر است.
-صدمه به مخاط تراشه
-خونريزي
-تحريك عصب واك
-سرفه حمله اي
-ايست قلبي و حتي مرگ
نكات مهم براي انجام ساكشن
1- به‌كار بردن روش استريل
2- اندازه سايز كاتتر كه كمتر از نصف ETT را اشغال كند (بسته به نوع ترشحات بيمار و بر اساس تشخيص پرستار) مي توان از كاتتر سايز بزرگ براي خارج كردن ترشحات غليظ استفاده كرد.
3-هر بار ساكشن نبايد بيش از 15 ثانيه بطول بيانجامد و درصورت نياز به ساكشن مجدد فاصله هربار ساكشن كردن مابين 30- 20 ثانيه باشد.
4-در مجموع كل مدت ساكشن كردن كمتر از 5 دقيقه نشود.
5-قبل از انجام ساكشن حتما بايد فشار ساكشن را تنظيم كرد. در مورد ساكشن ديواري و پرتابل به شرح زير است:</p)>

6-ميزان  N/S موردنياز هر دوره ساكشن: بزرگسالان cc‌3-5، كودكان و نوجوانان 1-3 cc، نوزادان كمتر يا مساوي cc 5/0
7-وضعيت مناسب لوله دستگاه پيچ نخورده باشد، سوراخ نداشته باشد، مسير داخلي آن كاملا تميز و فاقد گرفتگي باشد)
8- شستشوي كامل درب شيشه اي دستگاه و لوله هاي متصل به آن با محلول ضد عفوني پس از خاتمه كار با دستگاه
مراحل ساكشن
1-بررسي ضرورت نياز بيمار به ساكشن
2-آماده كردن تجهيزات موردنياز (بررسي سالم بودن دستگاه ساكشن و …)
3-براي پيشگيري از انتقال عفونت از بيمار به پرستار و بالعكس دست‌ها شسته شود
4-توضيح دادن پروسيجر براي بيمار درصورت هوشيار بودن
5-پوزيشن بيمار (در بيمار هوشيار سر در زاويه 45 درجه و در بيمار غير هوشيار: درازكش يك طرفه)
انواع ساكشن
1-نوع ثابت يا سانترال: در دو نوع داراي مخزن يك‌بار مصرف و مخزن چند بار مصرف
2-پرتابل ( قابل جابجايي: ) لوله هاي رابط و كاتتر‌ها و مخزن آن يك‌بار مصرفند.
اجزاء تشكيل دهنده دستگاه
موتور الكتريكي
مولد فشار منفي
مخزن جمع آوري مايعات
فيلترهاي تصفيه
مانومتر
اتصالات انتقال دهنده مايعات و فشار منفي
قسمت هاي مختلف ساكشن پرتابل 
‌موتور
‌گيج وكيوم(نمايش ميزان فشار دستگاه ) و پمپ وكيوم
‌شيشه هاي ساكشن (مخازن) و لوله هاي رابط
‌پيچ هاي تنظيم كننده ساكشن (تنظيم ميزان مكش)
عيوب و رفع عيب
1-دستگاه روشن نمي شود:
اطمينان از سالم بودن پريز و برق دار بودن آن، بررسي كليد دستگاه، اطمينان از سالم بودن فيوز دستگاه
2-دستگاه مكش مناسبي ندارد:
بررسي درب مخازن جمع آوري مايعات (اين درپوش ها گاهي در جاي خود محكم نمي شوند و  با ايجاد نشتي مانع از ايجاد فشار منفي مناسب در مخزن و مكش مناسب مي شود)، احتمال شكستگي محل اتصال لوله هاي رابط به درپوش ساكشن، بررسي سطح روغن ( در ساكشن هاي روغني )، كنترل اتصالات ساكشن
3-صداي ساكشن زياد و غير عادي است كه در اين صورت حتما موتور ساكشن نياز به سرويس دارد.
سر ساكشن Suction Tip
سر ساكشن را به لوله هاي استريلي كه يك‌بار مصرف هستند وصل مي كنند آنگاه دستگاه ساكشن را روشن مي كنند تا خون و مايعات ساكشن شوند. مي توان بر اساس محل جراحي و سليقه جراح از سر ساكشن هاي مختلفي استفاده نمود.
انواع سر ساكشن
-Adson : ‌براي تخليه كردن محل جراحي از خون و مايعات و جلوگيري از تجمع آنها در جراحي هاي كرانيوتومي
-Frazier: ‌براي جمع آوري مقادير كم مايعات تجمع يافته مورد استفاده قرار مي گيرد مانند جراحي هاي پلاستيك يا جراحي هاي عروق محيطي. در انواع مستقيم يا داراي انحنا، كوتاه يا بلند و فلزي يا يك‌بار مصرف موجود ند.
-Poole: براي جمع آوري آسيت يا مايعات شستشو دهنده از داخل حفره شكم يا قفسه سينه مورد استفاده قرار مي گيرد. در انواع مستقيم يا داراي انحنا، فلزي يا يك‌بار مصرف موجودند.
-Yankauer: ‌براي مكش مايعات در جراحي‌هاي دهاني، شكمي و قفسه سينه مورد استفاده قرار مي گيرد. در انواع فلزي يا يك‌بار مصرف، با سوپاپ يا بدون سوپاپ كنترل مكش و در سايزهاي اطفال و بزرگسالان موجود  است.

منابع
1-مراقبت‌هاي پرستاري ويژه در بخش‌هاي  CCU و ICUو دياليز، محمدرضا عسگري، محسن سليماني
2-آشنايي باابزارهاي جراحي، رقيه صادقي، 1389
3-آشنايي با لوازم و تجهيزات اتاق عمل، فاطمه قارداشي، معصومه سبزواري، 1389
4-وبسايت تخصصي مهندسي پزشكي ايران
5-www.iran-eng.com

پارامترهاي فني مهم در خريد ساكشن هاي پزشكي 

– ظرفيت مكش ( ليتر بردقيقه (L/min)) و كيفيت موتور و مكش بالا- فشار منفي ماكسيمم خلاء نسبي (بار، ميلي متر جيوه، كيلو پاسكال يا سانتيمتر آب )

– دارا بودن تاييديه ها (مثل FDA ) يا نشان‌ها (مثل CE ‌) يا استانداردهاي لازم
– ‌ظرفيت و  توان خروجي بالا
– ‌بدون صدا و لرزش بودن
– ‌هزينه پايين تعمير و نگهداري
– ‌سيستم ( Irrigation دارا بودن يا به صورت آپشن)
– بالا بودن قابليت استريل بدنه
– ‌حجم پذيري زياد مخازن ساكشن
– ‌مدت زمان و نحوه خدمات پس از فروش و گارانتي
– ‌متناسب بودن قيمت با كارايي دستگاه
-‌ جنس لوله دستگاه (ضدجرقه و از موادي باشد كه بر روي هم تا نشده و پس از مدتي كار كردن ايجاد گرفتگي ننمايد.)