«قلب و عروق» یکی از فیلدهای بسیار مهم و هایتک در حوزه تجهیزات پزشکی بهشمار میرود. باوجود حساسیت این حوزه و لزوم برخوداری از بهروزترین و باکیفیتترین محصولات، شاهد مشکلاتی در این بخش هستیم. حوزه تجهیزات پزشکی مرتبط با قلب و عروق نیز همچون سایر فیلدهای تجهیزات پزشکی با مشکلات و چالشهایی روبهرو هستند. برگزاری بیستو دومین کنگره بینالمللی و نمایشگاه تازههای قلب و عروق فرصتی شد برای گفتوگو با تعدادی از شرکتهای حاضر در این رویداد؛ شرکتهایی تولیدکننده و واردکننده که تاکنون چالشهای مختلفی را پشتسر گذاشتهاند، اما اکنون شرایط و برخی تصمیمگیریها اوضاع را برایشان بسیار دشوارتر کرده است.
دلیل رشد شرکتهای تولیدکننده ایرانی اعتماد مراکز درمانی به آنهاست
محمدرضا دائمی، مدیر فروش شرکت ارکان آرا تجارت البرز با بیان اینکه این شرکت از سال ۱۳۸۶ فعالیت خود را در حوزه قلب و عروق، زنان و زایمان و تصویربرداری شروع کرده است، گفت: «دستگاههای الکتروکاردیوگراف، تست ورزش و کاردیوگرافی در زمینه قلب و عروق، دستگاههای سونیکید و فتال مانیتورینگ در زمینه محصولات زنان و زایمان و دستگاه سونوگرافی در حوزه تصویربرداری از جمله محصولات شرکت هستند.»
وی با بیان اینکه از کشورهای کره جنوبی، آمریکا، بلژیک و چین واردات انجام میدهند، افزود: «در سال ۱۳۹۳ نیز اقدام به تولید تجهیزات پزشکی و بیمارستانی از جمله دستگاه الکتروکاردیوگراف ۱۲ کاناله بهعنوان نخستین تولیدکننده آن کردیم.»
دائمی با اظهار اینکه در زمینه زنان و زایمان نیز از یک سال پیش اقدام به تولید دستگاه سونیکید کردهاند، تصریح کرد: «هر دوی این محصولات تولید مستقل هستند.»
وی درباره مسائل و وضعیت موجود در حوزه تولید توضیح داد: «اوایل، کار در حوزه تولید بسیار دشوارتر بود؛ زیرا همه تمایل داشتند بهسمت استفاده از دستگاههای خارجی بروند با این تصور که کیفیت آنها بهتر است، اما در دو سال گذشته بهدنبال طرح حمایت از تولید داخل، بسیاری از مراکز خود را ملزم به خرید دستگاه ایرانی کردهاند.»
مدیر فروش شرکت ارکان آرا تجارت البرز، دلیل رشد شرکتهای تولیدکننده در ایران را اعتماد مراکز درمانی به آنها بیان کرد و گفت: «بااینحال یکی از مشکلات اساسی شرکت بهویژه در حوزه واردات مسئله تامین ارز است.»
افزایش قیمت تمام شده محصولات در فروش تاثیر میگذارد
دائمی با اشاره به حذف ارز نیمایی اظهار داشت هر روز مدل جدیدی همچون تالار دوم و سوم را ارائه میدهند، تصریح کرد: «تا این روشها را تجربه نکنیم نمیتوان در مورد آنها بهدرستی قضاوت کرد؛ جز اینکه بگویم هر روز شرایط دشوارتر میشود.»
وی با بیان اینکه بیثباتی ارز، افزایش قیمتها و محدودیت واردکنندگان برای واردات محصولات مشکلاتی را ایجاد کرده است، افزود: «این مسائل باعث افزایش قیمت تمام شده میشود، ضمن اینکه تاثیر خود را بر فروش محصولات نیز میگذارد؛ زیرا دو روز پس از فروش محصول متوجه ضرردهی آن میشویم.»
دائمی با اظهار اینکه بیثباتی بینهایت به همه شرکتها ضرر وارد میکند، تاکید کرد: «قیمت ارز اگر بالا باشد، اما ثبات داشته باشد همه میتوانند بهراحتی کارشان را انجام دهند.»
تولید دانشبنیان هولتر مانیتورینگ فشار و ABI
علی فهادان، مدیر بخش قلب و عضو هیئت مدیره شرکت اندیشگران هیراد طب نیز با اشاره به فعالیت این شرکت در زمینه سیستمهای اکوکاردیوگرافی، تست ورزش، هولتر مانیتورینگ فشار و ریتم و محصولات ABI، گفت: « طبق روال همیشگی و پس از دوره طولانی کرونا در کنگره قلب شرکت کردیم؛ باتوجهبه اینکه جزو کنگرههای پر استقبال بهشمار میرود، سعی کردیم مشارکت فعالی در آن داشته باشیم.»
وی با بیان اینکه تقریبا همه محصولات وارداتی و تولید و مونتاژ از جمله اکوکاردیوگرافی را در این نمایشگاه عرضه کردهاند، افزود: «محصولات تولیدی اصلی شرکت یعنی هیراد ۵۵ و هیراد ۶ از جمله تجهیزاتی هستند که در نمایشگاه عرضه کردهایم که جزو انتخابهای عالی مراکز دولتی بهشمار میروند که بهدنبال تولید داخل هستند.»
فهادان با اظهار اینکه در این نمایشگاه از محصول هیراد ۶ استقبال زیادی شد، تصریح کرد: «در کنار تولیدات خود، محصولات وارداتی وینو را بهعنوان نماینده انحصاری داریم؛ در سیستمهای تست ورزش و هولتر مانیتورینگها، کمپانی کاردیولاین از برندهای شاخص بهشمار میرود که محصولات آن را نیز عرضه کردیم.»
مدیر بخش قلب و عضو هیئت مدیره شرکت اندیشگران هیراد طب با اظهار اینکه تولید دانشبنیان هولتر مانیتورینگ فشار را آغاز کردهاند، گفت: «با عرضه این محصول در نمایشگاه بهدنبال دریافت بازخوردهایی درباره کارایی دستگاه هستیم تا روی آنها کار کنیم.»
وی خبر از تکمیل محصولی دیگر داد و اظهار داشت: «یک محصولات دیگر نیز که در حال تکمیل آن هستیم بحث ABI است که میتواند شاخصههای فشار خون را بهعنوان نشانهای از گرفتگی عروق به پزشکان ارائه دهد؛ این محصول برای جلوگیری از نارساییهای عروق، بحثها و زخمهای دیابتی و نقص عضو بسیار کمککننده است.»
حمایت تعرفهای مهمترین حمایت از تولید داخل است
فهادان مهمترین حمایت از تولید داخل را بحث حمایت تعرفهای دانست و توضیح داد: «اینکه تولیدکننده داخلی حداقل برای واردات قطعات مورد نیاز مشمول تعرفههای بالای واردات نشود نوعی حمایت از تولید بهشمار میرود؛ همچنین ارائه معافیتهایی همچون عوارض گمرکی با هدف ایجاد ارزش افزوده و کاهش قیمت تمام شده محصولات از دیگر حمایتها محسوب میشود.»
وی با اظهار اینکه تا حدودی این کارها شروع شده و در مسیر حمایت از تولید داخل قرار گرفتهایم، گفت: «به فرض وجود محدودیتهای ارزی، میتوان در کنار دارو و غذا از تولید تجهیزات پزشکی نیز حمایت کرد؛ زیرا اگر در قسمتهایی از بحث شاخصهای تعرفه و قیمتهای مناسب ارزهای مختص تجهیزات پزشکی، دارو و غذا استفاده کرد، در نهایت به مراکز درمانی کمک میشود.»
فهادان با تاکید بر اینکه بزرگترین مشکلی که نابسامانی ارزی ایجاد میکند، نامشخص بودن وضعیت است، عنوان کرد: «بیشتر از قیمت ارز، بیثابتی بازار آزاردهنده است؛ زمانی میتوانستیم رقمی ثابت را برای دلار در نظر بگیریم و اطمینان داشته باشیم که چندین سال بههمان منوال خواهد بود و میتوان روی آن حساب کرد، اما اکنون نابسامانیها، تغییرات دو، سه ماه گذشته، انتظار بازار و افزایش قیمتها بسیار نگرانکننده است.»
مدیر بخش قلب و عضو هیئت مدیره شرکت اندیشگران هیراد طب با اظهار اینکه تا پیش از این درحال دویدن روی تردمیل بودیم، اما مدتی است شرایط بهگونهای شده که گویی تردمیل را برعکس میدویم، تصریح کرد: «هر کاری که میکنیم در آینده برای جایگزینی کالا باید هزینههایی بسیار فراتر بکنیم که این مسئله مشکلات بسیاری را ایجاد میکند.»
بهدلیل محدودیت منابع ارزی بانکها تخصیص ارز بسیار زمانبر شده است
شرکت آریا سلامت حیات یکی دیگر از شرکتهای فعال در زمینه قلب و عروق است. سید شایان احمدی، رئیس هیئت مدیره شرکت آریا سلامت حیات با بیان اینکه این شرکت نمایندگی شرکتهایی از آلمان، استونی، ایتالیا و آمریکا است، گفت: «بیشتر در زمینه تستهای ABI برای گرفتگی عروق اندام تحتانی و سایر تستهای مربوط به بخش هولتر، هولتر مانیتورینگهای فشار خون، هولتر مانیتورینگ ECG، تستهای ورزش و سایر موارد مربوط به قلب و عروق فعالیت داریم.»
وی یکی از مشکلات اساسی کنونی را وضعیت بسیار نامساعد ارز بیان کرد و افزود: «وضعیت نابسامان ارز همه شرکتها را دچار چالش کرده است؛ بااینکه اکنون چند تالار وجود دارد، اما باز هم تخصیص ارز بسیار زمانبر است بهویژه اینکه دیگر امکان خرید ارز نیمایی از صرافیها وجود ندارد.»
احمدی با اشاره به اینکه دیگر ارز نیمایی وجود ندارد، تاکید کرد: «فقط میتوان ارز را از بانک خرید که محدود بودن منابع بانک و درنتیجه محدودیت در عرضه، شرایط را بسیار دشوارتر کرده است.»
وی همچنین ممنوعیت خرید تجهیزات خارجی توسط مراکز درمانی دولتی با هدف حمایت از تولید داخل را یکی دیگر از مسائل عنوان کرد و افزود: «این درحالی است که بسیاری از تولیدات داخل واقعا قابل رقابت نیستند، اما مراکز دولتی بهدلیل ممنوعیت خرید اجناس خارجی بهناچار باید تجهیزات مورد نیاز خود را از تولیدات داخلی خریداری کنند.»
احمدی با تاکید بر اینکه محدودیت مراکز دولتی در خرید اجناس تجهیزات پزشکی بهنوعی بازار شرکتهای واردکننده را محدود کرده و تحت تاثیر قرار داده است، تصریح کرد: «از سوی دیگر هزینهها در چند وقت اخیر بسیار سنگین شده است و در سال جدید نیز بیشک افزایش هزینهها، حقوق و… را نیز خواهیم داشت که شرکتها را بسیار تحت فشار قرار میدهد.»
بروز چالش در ارائه خدمات پس از فروش بهدلیل دشواری واردات قطعات
رئیس هیئت مدیره شرکت آریا سلامت حیات با اظهار اینکه بسیاری از شرکتها در چند وقت اخیر ورشکست شدهاند، گفت: «افزایش قیمت ارز، کاهش نقدینگی شرکتها و خرید اقساطی پزشکان و مراکز بر وخیمتر شدن اوضاع افزوده است.»
وی یکی دیگر از مشکلات موجود را تامین قطعات مورد نیاز برای تعمیر دستگاهها دانست و افزود: «وارد کردن قطعات مورد نیاز بسیار زمانبر است و این مسئله ارائه خدمات پس از فروش را با مشکل روبهرو میکند؛ درحالیکه باید واردات قطعات آسانتر شود تا شرکتها بتوانند بر پایه آن به مشتریان خدمات پس از فروش ارائه دهند.»
احمدی با یادآوری اینکه دیر رسیدن قطعات برای ارائه خدمات پس از فروش، منجر به خواب دستگاهها میشود، تصریح کرد: «در بسیاری از موارد شرکت سعی میکند دستگاهی جایگزین در اختیار مشتریان بگذارد تا زمانی که دستگاه آنها درست شود به دستشان برسد، اما این مسئله به ما، پزشکان و مراکز درمانی ضربه میزند.»
مهمترین چالش تولید، تامین قطعات وارداتی با دلار و فروش محصول به ریال است
شرکت مهرکام تجهیز نیز که نمایندگی انحصاری برند Esaote ایتالیا را دارد، فعالیت خود را از سال 1375 در زمینه دستگاههای تصویربرداری، سونوگرافی، MRI و اکوکاردیوگرافی آغاز کرده است. اردلان محمدیان، مدیر فروش شرکت مهرکام تجهیز با یادآوری اینکه این شرکت از سال 1398 وارد فیلد تولید دستگاه رادیولوژی پرتابل شد، گفت: «از سال ۱۴۰۲ نیز محصولات ایتالیا را بهصورت CKD و SKD تولید خواهیم کرد؛ در واقع موفق به تولید مستقل شدهایم زیرا بدنه و نقشههای فیزیکی دستگاه و ژنراتور در ایران تولید میشود که ۵۵ درصد محصول را دربر میگیرد و بقیه قطعات و تجهیزات وارداتی هستند.»
وی مهمترین چالش تولید را تامین قطعات وارداتی با دلار و فروش محصول به ریال بیان کرد و افزود: «قیمتگذاری ریالی محصولات باتوجهبه نوسانات ارز و مشکلاتی همچون تخصیص ارز، واردات قطعات و… چالش بزرگی را برای تولیدکنندگان ایجاد کرده است.»
محمدیان درباره مشکلات حوزه واردات نیز اظهار داشت: «در واقع مشکلات واردات صدچندان است؛ بهگونهای که این مشکلات شامل واردات قطعات، قیمتگذاری، تخصیص ارز، نوسانات ارزی و… میشود.»
وی با اظهار اینکه حمایت از تولید فقط در حرف است، تصریح کرد: «در عمل نهتنها از تولید داخل واقعا حمایت نمیشود بلکه به حوزه واردات نیز ضربه میزند.»
محمدیان به هیئت امنای ارزی ریالی بهعنوان خریدار بزرگ تجهیزات پزشکی اشاره کرد و گفت: «هیئت امنای ارزی تقریبا ۷۰ درصد جامعه را پوشش میداد و همه مراکز درمانی دولتی ملزم به خرید از آن بودند، اما از وقتی که بحث حمایت از تولید داخل مطرح شده، این هیئت موظف است که فقط محصولات تولید داخل را خریداری کند.»
مدیر فروش شرکت مهرکام تجهیز با بیان اینکه حمایت درست از تولید داخل اقدامی بهجاست، تاکید کرد: «اما باید بررسی شود که آیا تولید داخل واقعا کفاف نیاز بازار کشور را میدهد یا خیر؛ وقتی تولید داخلی باشد که نتواند نیاز بخشهای مختلف را پوشش دهد، دستگاهی خواهیم داشت که پزشک با آن کار نمیکند و در نهایت دودش به چشم بیمار و جامعه میرود.»
محصولات وارداتی و تولیدی باید بتوانند در یک رقابت آزاد از نظر کیفیت، قیمت و… رقابت کنند
وی در تکمیل توضیح خود با تاکید بر اینکه الزاما همیشه حمایت از تولید داخل موفقیتآمیز نیست، اضافه کرد: «زمانی حمایت از تولید داخل موفقیتآمیز خواهد بود که محصولات وارداتی و تولیدی بتوانند در یک رقابت آزاد از نظر کیفیت، قیمت و… فعالیت کنند؛ زیرا وقتی شرکتی میبیند که رقیبی در بازار ندارد قیمت محصول خود را هرچقدر که بخواهد افزایش میدهد و مشتریان نیز ناچارند که محصول را با هر کیفیت و قیمتی که عرضه میشود خریداری کنند.»
بهباور محمدیان، حمایت از تولید داخل به شیوه درستی انجام نمیشود و همین مسئله نهتنها به تولید بلکه به واردات نیز ضربه میزند.
وی از قیمتگذاری به عنوان چالشی دیگر نام برد و توضیح داد: «حذف ارز نیمایی و نوسان قیمت ارز، چالشی بهنام قیمتگذاری را ایجاد کرده است؛ زیرا هر روز باید با رقمی جدید اقدام به قیمتگذاری محصولات کنیم که بدینترتیب بیزینس عملا ورشکست خواهد شد و نیروها بیکار میشوند.»
مشکل دیگری که محمدیان به آن اشاره کرد کوچک شدن چشمگیر بازار است؛ بهگفته وی، پزشکان جامعه هدف محصولات هستند که آنها نیز ترجیح میدهند بهجای بهروزرسانی یا تعویض سالانه سیستمها در حوزه دلار و یورو سرمایهگذاری کنند؛ این امر نیز در نهایت به بیمار آسیب میرساند زیرا این اطمینان وجود ندارد که دستگاه مورد استفاده کارایی دارد یا خیر.
تقاضای پایین، دشواری امکان خرید محصول و پیچیدگی امور برای شرکتها نتیجه نابسامانی اقتصادی
شرکت سیتیکو اسکن ایران نیز جزو مجموعههای قدیمی در ایران بهویژه در حوزه تصویربرداری بهشمار میرود و نخستین شرکتی است که اقدام به واردات و نصب دستگاه سیتیاسکن در ایران کرد. علیرضا تعالیمی، مدیرعامل شرکت سیتیکو اسکن ایران نیز با اشاره به اینکه این مجموعه در زمینههای اورولوژی، رادیولوژی، پوست، ارتوپدی و قلب فعالیت دارد، گفت: «در نمایشگاه قلب و عروق نیز بر عرضه دستگاه C-ARM آنژیوگرافی تمرکز کردهایم که باتوجهبه تکنولوژی جدید فلت پنل و اینکه روی این دستگاه حرکتهای موتورایز، هوش مصنوعی و نرمافزارهای پیچیدهای را اعمال کردهاند، این قابلیت را دارد که به جای دستگاه آنژیوگرافی فیکس و با هزینه پایینتری کار کند.»
وی با بیان اینکه تاکنون ۱۵ دستگاه C-ARM آنژیوگرافی در ایران نصب شده است، اظهار داشت: «بااینوجود هنوز استفاده از این دستگاه در کشور جایگاه خود را بهدست نیاورده است.»
تعالیمی درعینحال مشکل روز صنعت تجهیزات پزشکی ایران را نوسانات ارز و بیثباتی قیمتها بیان و تصریح کرد: «در چنین وضعیتی امکان قیمتدهی به مشتریان وجود ندارد؛ ضمن اینکه با مشکل انتقال ارز به خارج از کشور و مشکلات مالی شرکتها روبهرو هستیم.»
بهگفته وی مجموع این مشکلات منجر به تقاضای پایین، دشوار شدن امکان خرید محصول و پیچیده شدن امور برای شرکتها شده است.
مدیرعامل شرکت سیتیکو اسکن ایران با اظهار اینکه نکته مهم نه قیمت ارز در سامانه، که قابل پیشبینی بودن قیمت تمام شده محصول برای مشتری است، توضیح داد: «برای نمونه اگر شرکتی دستگاهی را با قیمت فرضی ۱۰۰ هزار یورو خریداری میکند، در قرارداد با بخش دولتی نمیتواند قیمت ریالی آن را متغییر ببندد.»
وی ادامه داد: «اما اگر قرار باشد مثلا یورو را امسال ۶۰ هزار تومان خریده باشی و سال دیگر ۱۶۰ هزار تومان شده باشد بدین معنی است که مبالغ اقساطی دریافتی، عملا پول ۱۰۰ هزار یوروی خریداری شده هم نمیشود؛ درحالیکه اگر روند منطقی تا یک سال وجود داشته باشد میتوان بر اساس آن محصول را بهدرستی فروخت و حداقل ضرر نکرد.»
شفاف نبودن قیمت تمام شده محصولات در انعقاد قرارداد مشکل ایجاد میکند
به باور تعالیمی، وقتی قیمت تمام شده محصولی شفاف و مشخص نیست در انعقاد قرارداد مشکل ایجاد میکند زیرا در تجهیزات سرمایهای فروش نقدی وجود ندارد. حتی اگر مشتری ۲۰ درصد از مبلغ را ظرف یک سال با ضمانت حسن انجام کار پس بدهد و در این مدت رقمش سه برابر هم شده باشد، در نهایت سود کلی شرکت را تحتتاثیر قرار میدهد.
وی به وجود مشکلات دیگری نیز اشاره کرد و گفت: «اکنون تحریمها مانع از انتقال آسان ارز شده است؛ یعنی امکان بلوکه شدن ارز ارسالی در کشور مقصد وجود دارد.»
تعالیمی باتوجهبه وجود مطالبات معوقه بیمارستانها از یکسو و نابسامانی نرخ ارز از سوی دیگر درباره وضعیت خرید مراکز درمانی دولتی پیشبینی کرد: «ازآنجاییکه خریدهای بیمارستانهای دولتی از طریق هیئت امنای ارزی انجام میشود و سیاست کلی وزارت بهداشت برحسب درآمدها، صورتهای مالی و بودجه تعریف میشود نه لزوما بر اساس نیاز کشور، احتمالا تقاضا کاهش مییابد.»
مدیرعامل شرکت سیتیکو اسکن ایران در تکمیل توضیح خود اضافه کرد: «این روند و کاهش تقاضای خرید، میتواند شرکتها را تحت فشار بگذارد. زیرا شرکتها برای درآمدزایی نیازمند داشتن حداقل فروش هستند؛ بنابراین اگر فروش شرکتها از حداقل در نظر گرفته شده کمتر شود، موجب میشود شرکتها برای ادامه حیات به مشکل بخورند یا مجبور به تعدیل نیروهای خود شوند.»
تامین قطعات و ترخیص دستگاهها و قطعات از گمرک بسیار دشوار و زمانبر شده است
فائزه نوروزی، مدیر فروش منطقهای شرکت نوآوران درمان اطلس نیز با اشاره به فعالیت این شرکت از سال 1384 در زمینه واردات تجهیزات تصویربرداری پزشکی و دندانپزشکی و سایر تجهیزات پزشکی، گفت: «این شرکت نمایندگی کمپانیهای Metaltronica ایتالیا، Genoray کره جنوبی، Alpinion کره جنوبی و Simad ایتالیاست.»
وی با بیان اینکه تحریمها و بیثباتی نرخ ارز مشکلاتی را برای واردات محصولات ایجاد کرده است، افزود: «با ماجرایی که برای ارز نیمایی پیش آمده است بسیاری از شرکتها دچار مشکل شدهاند؛ در یک مقطعی اعلام کردند شاید ارز نیمایی شامل حال فیلد سونوگرافی و اکوکاردیوگرافی نشود.»
نوروزی با اظهار اینکه هرچندوقت یکبار تصمیم جدیدی میگیرند و اعلام میکنند، تصریح کرد: «اکنون نیز باتوجهبه قیمت ارز شرایط بهگونهای شده است که اگر شرکت فروش نداشته باشد بسیار بهتر از این است که بخواهد با این رقم ارز اقدام به خرید کند.»
وی شرایط موجود برای فعالیت شرکتهای واردکننده را بسیار دشوار ارزیابی کرد و اظهار داشت: «در دوران کرونا شرکت ما یکسری از دستگاههای مرتبط را کار میکرد و وزارت بهداشت و اداره کل تجهیزات پزشکی نیز در این زمینه بسیار کمک میکردند اما اکنون آن حمایتی که باید را بهدلیل حمایت از تولید داخل نداریم.»
بهگفته مدیر فروش منطقهای شرکت نوآوران درمان اطلس، اکنون بیشتر از دستگاههای تولید داخل که عمدتا اسمبل شده هستند حمایت میشود.
نوروزی با اظهار تاسف از اینکه در بحث بازرگانی و گمرک دستگاهها نیز دچار مشکلاتی در کشور هستیم، افزود: «در گذشته بسیار راحتتر میتوانستیم دستگاهها و قطعات را وارد و از گمرک ترخیص کنیم، اما هرچند که کمپانی ما تحریم نیست، اما بهدلیل کرهای بودن مقداری اذیت میکنند و گاهی دستگاههای ما در گمرک میخوابد.»
وی همچنین تامین قطعات برای بخش خدمات پس از فروش دستگاهها را نیز دغدغه دیگر شرکتهای واردکننده دانست و توضیح داد: «در گذشته اگر دستگاهی نیاز به تعویض قطعه داشت، سفارش بسیار زودتر به دستمان میرسید، اما اکنون بسیار زمانبر است.»
نوروزی درباره دلیل زمانبر بودن واردات قطعات اظهار داشت: «بهدلیل برخی از مشکلات ناشی از تحریم و همچنین مشکلات گمرک این زمان طولانی شده است؛ برای نمونه در مواردی قطعه یا دستگاه دو ماه در گمرک مانده است.»
دیدگاه ها