بخش صنعت و شرکت‌های تجهیزات پزشکی یکی از حوزه‌های اصلی بازار کار مهندسی پزشکی به‌شمار می‌رود. حوزه‌ای که علاوه بر دانش تئوری به‌شدت نیازمند توانایی‌های فنی و عملی مهندسان پزشک است. بنابراین تلاش کردیم تا نقطه نظرات فعالان این حوزه درخصوص آموزش‌های ارائه شده به دانشجویان مهندسی پزشکی را نیز جویا شویم. در این رابطه با دکتر «محمدجعفر حسینی شیرازی» مدیرعامل شرکت نیامش و دارنده نشان ارسطو از اتحادیه اروپا و همچنین مهندس «علی مدنی» مدیرعامل شرکت نوآوری پزشکی آرتیمان گفت‌وگو کردیم.
دانش‌آموختگان مهندسی پزشکی توانمندی لازم را برای ورود به بازار کار ندارند
دکتر محمدجعفر حسینی شیرازی با بیان اینکه آموزش‌های ارائه شده در دانشگاه‌های ایران معمولاً غیرکابردی هستند، گفت: «بااین‌حال دانشگاه‌های مختلف همیشه در تلاش برای یافتن تعادل کامل کلاس‌ها هستند تا دانشجویان را در معرض طیف وسیع و گسترده‌ای از موضوعات پزشکی و مهندسی قرار دهند.»
وی با یادآوری اینکه بسیاری از دانشگاه‌های معتبر بر روی ارائه راه‌های تحقیق برای دانشجویان در مقطع کارشناسی متمرکز هستند، افزود: «این امر موجب برانگیخته شدن علاقه به تحقیقات و پیشرفت در سطح تحصیلات تکمیلی شده است.»
مدیرعامل شرکت نیامش با اشاره به وجود دیدگاه‌های مختلف در مورد بهترین استراتژی در این زمینه تصریح کرد: «هرکدام از این دیدگاه‌ها مزیت خاص خود را دارند، اما برخی از برنامه‌ها به دوره‌های کارآموزی بیشتری نیاز دارند که نه‌تنها دانشجویان را قادر می‌سازد فرهنگ سازمانی را تجربه کنند، بلکه می‌توانند آن‌ها را برای مشاغل تمام‌وقت آماده کنند.»
دکتر حسینی شیرازی که بر این باور است که به‌طورکلی دانش‌آموختگان مهندسی پزشکی توانمندی لازم را برای ورود به بازار کار ندارند، تاکید کرد: «بلوغ واقعی رشته مهندسی پزشکی در ایران نیازمند تبلیغات، تلاش و هم‌گرایی متخصصان این رشته خواهد بود؛ هرچند آمار فرصت‌های شغلی در مهندسی پزشکی نسبت به دیگر رشته‌های تخصصی بسیار دلگرم‌کننده است، اما معتقدم با هماهنگی دانشگاه‌های مختلف، باید برنامه مدونی برای بهبود آینده دانش‌آموختگان در این رشته تدوین شود.»
ضرورت اصلاح روند آموزش در رشته مهندسی پزشکی
وی به‌طورکلی روند کنونی آموزش در دانشگاهها را دارای اشکالات فراوانی دانست و گفت: «این روند باید اصلاح شود؛ گنجاندن نوآوری و کارآفرینی در طراحی برنامه درسی و ایجاد مدل‌هایی با نوآوری و کارآفرینی پیشرفته بنا به تأمین نیازهای تحقیق، در دانشگاهها اهمیت دارد.»
به‌گفته دکتر حسینی شیرازی، هرچند نوآوری و خلاقیت می‌تواند دانشجویان را به‌سمت شرایطی نسبتاً مناسب هدایت کند، اما همیشه ابزار و تجهیزات بهتر می‌تواند آن‌ها را به هدف منسجم‌تر و قوی‌تر برساند.
این مخترع با تاکید بر اینکه امکانات کامل در یادگیری دروس عملی، شوق رسیدن به هدف را بیشتر و ابعاد همه‌جانبه یک صنعت را برای یادگیرنده بهتر فراهم می‌کند، افزود: «ارتباطات مؤثر دانشگاهها با مراکز نوآوری در مهندسی پزشکی راه‌حل‌های عملی‌تری پیش‌روی دانشجو قرار می‌دهد؛ به بیانی بهتر ارتباط سیستم دولتی با دانشگاهها می‌تواند به رفع مشکلات دولت و پرورش کارآفرینان موفق کمک کند.»
دکتر حسینی شیرازی با اشاره به اینکه دانشگاهها می‌توانند نیازهای فناورانه نظام دولتی در اداره مشکلات کشور را کمتر کنند، توضیح داد: «اگر نیاز جامعه از طریق دولت به بخش علمی کشور اعلام شود، رسیدن به هدف ایجاد یک فناوری و تشکیل ثروت عمومی بیشتر فراهم خواهد شد، اما در مقاطع فوق‌لیسانس و دکتری تخصصی رشته مهندسی پزشکی، جای برنامه‌های کاربردی‌تر خالی است.»
انعقاد تفاهم‌نامه‌های بین دانشگاه‌های ایران و خارج، گزینه‌ای مؤثر برای ارتقاء آموزش
این فعال حوزه تجیهزات پزشکی که سابقه احداث بیش از یکصد کارخانه تولید تجهیزات پزشکی را در کارنامه دارد، تاکید کرد: «باید مبنا و پایه‌های دروس در دوره‌های تکمیلی عملی‌تر و با اندیشه هدفمندتر گنجانده شود؛ در این راستا ارائه گواهینامه‌های رسمی در ارتباط با آموزش استاندارد از طریق تفاهم‌نامه‌های رسمی دانشگاه‌های ایران با دانشگاه‌های خارج می‌تواند به ارتباط مؤثر و بهبود یادگیری، بسیار سودمند باشد.»
وی با اظهار اینکه فرصت‌های شغلی فوق‌العاده‌ای برای دانش‌آموختگان مهندسی پزشکی علاقه‌مند به کارآفرینی وجود دارد، گفت: «بااین‌حال، کارآفرینانی که قصد اختراع دستگاه‌ها و محصولات ایمن و اثرگذار را دارند با چالش‌های زیادی روبرو خواهند شد؛ بنابراین باید مطالعه فرایند پیشگیری، پذیرش بیمار، تشخیص و درمان در مراکز بهداشت و درمان، درمانگاه‌ها و بیمارستان‌های دولتی و خصوصی به طور دقیق بررسی شود.»
دکتر حسینی شیرازی با بیان اینکه استفاده از آمار بیماری‌ها، تعداد عمل‌ها، تعداد مراکز درمانی، تعداد پزشکان و… می‌تواند فرمتی خام از تقاضا و نیاز کشور را برای محققان مشخص کند، افزود: «اگر بدانیم که کدام بیماری‌ها در ایران روند رو به رشدی دارند، بهتر می‌توانیم روی آن تمرکز و مطالعه کرده و راه‌حلی مبتکرانه، علمی و منطقی بیابیم.»
وی با بیان اینکه تمامی این فرایند بر مبنای تقاضا، نیاز و رفع نیاز فناوانه است، توضیح داد: «البته هر ساله از طرف وزارتخانه‌های صنعت معدن تجارت، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم، تحقیقات و فناوری فهرستی از نیازهای کشور و همچنین نیازهای فناورانه در حوزه مهندسی پزشکی منتشر می‌شود که با رفع هرکدام از آن‌ها می‌توان به یک کارآفرین تبدیل شد.»
بازار کار نیازمند نیروی خلاق و آشنا به اکوسیستم نوآوری است
مدیرعامل شرکت نیامش در تشریح مهم‌ترین چالش بخش صنعت در ارتباط با دانش‌آموختگان مهندسی پزشکی نیز اظهار داشت: «بسیاری از مشاغل موجود حوزه مهندسی پزشکی علاوه‌بر داشتن مدارک تحصیلات تکمیلی، نیازمند نیروی خلاق و آشنا به اکوسیستم نوآوری هستند؛ امری که در ایران کمتر به آن پرداخته‌ایم.»
وی با بیان اینکه بسیاری از دانشجویان حتی تا زمان انجام پروژه‌های ارشد، در معرض اکوسیستم نوآوری نبوده‌اند، تصریح کرد: «آن‌ها از بازار کار بی‌اطلاع هستند و از ایده‌هایی مانند شناسایی فرصت و تعامل با مشتری، هیچ نمی‌دانند؛ درنتیجه بسیاری از دانشجویان مهندسی پزشکی در نهایت پس از اتمام تحصیلات، از پشتکار، اطمینان و ایمان کافی به توانایی خود برای پرورش ایده‌های نوآورانه برخوردار نیستند.»
به باور این مخترع و کارآفرین، این درحالی است که عرضه نوآوری‌های جهشی، ارائه مزیت رقابتی و خلق ارزش پایدار در صنعت پزشکی یک استراتژی است که با شراکت مشتریان انجام می‌شود.»
کارآفرینی در دوره مهندسی پزشکی عملی‌تر معرفی شود
دکتر حسینی شیرازی با تاکید بر اینکه برای قرارگیری دانش‌آموختگان مهندسی پزشکی در روند کنونی نوآوری و خلاقیت همچون اروپا و آمریکا، آن‌ها باید مهارت‌های اصلی کارآفرینی را توسعه دهند، گفت: «در حقیقت استادان باید این نکته را در دانشجویان درونی کنند که داشتن ذهنیت کارآفرینانه، خلاق و نوآورانه، نیاز شرکت‌ها، سازمان‌ها و بخش دولتی در حوزه صنعت بهداشت و درمان است.»
وی با اظهار اینکه برنامه درسی رشته مهندسی پزشکی با خلاء پرداخت به نیازهای نوآورانه بهویژه در زمینه کارآفرینی مواجه است، تصریح کرد: «بهتر است کارآفرینی در مقادیر کم در کل دوره مهندسی پزشکی به‌صورت عملی‌تر معرفی شود تا ایده‌ها ریشه‌دار شوند؛ باید به تربیت بهتر و باکیفیت‌تر اعضای هیئت علمی پرداخت تا در آینده با آموزش دانشجویان، آن‌ها را برای تربیت نسل بعدی رهبران خلاق، نوآوران و کارآفرینان برتر پرورش دهیم.»
دکتر حسینی شیرازی معتقد است در بسیاری از دانشگاه‌های ایران، با درک نیاز و اهمیت مهارت‌های کارآفرینی، تلاش‌هایی در حال انجام است تا به دانشجو فرصت داده شود در روند نوآوری شرکت کند.
دانشجویان تا پایان دانش‌آموختگی در بیمارستان‌ها و شرکت‌ها فعالیتی ندارند
همچنین مهندس علی مدنی، مدیرعامل شرکت نوآوری پزشکی آرتیمان نیز وضعیت کنونی رشته مهندسی پزشکی را بسیار خوب ارزیابی کرد و گفت: «گرایش بیوالکتریک در ایران فعال‌تر است اما در گرایش‌های بیو‌متریال و بیومکانیک فعالیت زیادی در کشور نمی‌شود.»
وی، از مهندسی پزشکی به‌عنوان یکی از کاربردی‌ترین رشته‌ها نام برد و افزود: «تنها مشکل و نقطه ضعف بزرگ این است که مانند سایر رشته‌های پزشکی و صنعتی، ارتباطی میان دانشگاه و مراکزی که دانشجویان و دانش‌آموختگان باید در آینده با آن‌ها کار کنند، وجود ندارد.»
مهندس مدنی با اظهار تأسف از اینکه دانشجویان تا پایان دانش‌آموختگی در بیمارستان‌ها و شرکت‌ها فعالیتی ندارند، تصریح کرد: «یکی از ایراد‌ها این است که دانش‌آموختگان بیوالکتریک ضعف زیادی در حوزه الکترونیک دارند. مصاحبه‌هایی که در شرکت با این دانش‌آموختگان می‌شود بیانگر دانش بسیار کم آن‌ها در زمینه مهندسی برق، الکترونیک و مدارها است.»
از نظر وی، مهندس پزشکی که این موارد را بلد نباشد هیچ فرقی با فرد فاقد تحصیلات دانشگاهی ندارد.
دانشجویان در آزمایشگاه‌ها کار عملی انجام نمی‌دهند
مدیرعامل شرکت نوآوری پزشکی آرتیمان با بیان اینکه باید توانایی بالقوه دانش‌آموختگان مهندسی پزشکی، بالفعل شود، گفت: «به‌دلیل سطح بسیار پایین دانش و کار عملی، زمان زیادی می‌برد تا یک نیروی دانش‌آموخته در شرکت و بیمارستان کار مفیدی انجام دهد. دانشگاهها آموزش لازم را با سطوح علمی مختلف به دانشجویان ارائه می‌دهد، اما مشکل اینجا است که دانشجویان یاد نگرفته‌اند درس بخوانند و در آزمایشگاه‌ها کار عملی را درست انجام دهند.»
مهندس مدنی با اظهار اینکه بیشتر دانشجویان حتی پروژه‌ها و پایان‌نامه خود را به‌صورت تئوری انجام می‌دهند یا آن را خریداری می‌کنند، ادامه داد: «انجام نشدن کار عملی توسط دانشجویان بسیار مشهود است؛ بهویژه از نظر سواد و دانش عملی الکترونیک بسیار ضعیف هستند که گپ بزرگی است؛ اما در مجموع باتوجه به بازار کار بسیار خوب حوزه مهندسی پزشکی، دانش‌آموختگان می‌توانند به‌سرعت و با شرایط مناسب جذب بازار کار شوند.»
وی با بیان اینکه بخش بازار کار و صنعت از دانشجویان توقع دارد که در رشته خود توان علمی بالایی داشته باشند، تصریح کرد: «بیشتر دانش‌آموختگان توانایی تحلیل یک مدار ساده را ندارند درصورتی‌که دروس الکترونیک یک و دو را پاس کرده‌اند؛ ضعف بزرگ‌تر این است که کامپوننت‌های الکترونیک را اصلاً نمی‌شناسند؛ یعنی دانش‌آموختگان فقط شَمایی از مهندسی پزشکی دیده‌اند اما سواد و دانش کافی برای کار را ندارد.»
مهندس مدنی با تاکید بر اینکه هر نیروی مهندسی پزشکی در هر حوزه‌ای که قصد کار داشته باشد، باید سواد و دانش الکترونیک خوبی داشته باشد، گفت: «ممکن است در حوزه پزشکی اطلاعات جزئی داشته باشند، اما متاسفانه در الکترونیک چیزی بلد نیستند؛ بنابراین وقتی نتوانیم این دو حوزه را با هم پیوند دهیم عملاً یک دانش‌آموخته بی‌سواد داریم که بسیار زمان می‌برد تا به حوزه کاری خود در محل کارش مسلط شود و در نهایت هم چیزی فراتر از آنچه به او محول شده را نمی‌آموزد.»
مدیرعامل شرکت نوآوری پزشکی آرتیمان با اظهار تأسف از اینکه این رویه در ایران جا افتاده است که همه‌چیز حاضر و آماده در اختیار دانشجویان گذاشته شود، تاکید کرد: «این رویه چیزی نیست که در سیستم دانشگاهی تعریف شده باشد؛ دانشجویان باید بیاموزند که خودشان دنبال یادگیری بروند و به جای کپی کردن یا خرید پروژه، بر اساس سعی و خطا و علمی که دارند، پروژه‌هایشان را پیش ببرند. در این صورت است که یک دانش‌آموخته باسواد داریم.»
وی با یادآوری اینکه هم‌اکنون بخش صنعت و شرکت‌ها مجبورند پس از جذب دانش‌آموختگان، آن‌ها را دوباره آموزش بدهند، افزود: «بخش صنعت هزینه و زمان زیادی صرف می‌کند تا این دسته از دانش‌آموختگان را آموزش دهد، اما متاسفانه پس از یادگیری، قطع همکاری می‌کنند یا درخواست درآمدهای نجومی دارند.»
لزوم انعقاد قرارداد بین وزارتخانه‌های علوم، صمت و کار با هدف آموزش عملی دانشجویان
مهندس مدنی درعین‌حال پیشنهاد کرد: «قراردادی بین وزارتخانه‌های علوم، صمت و کار منعقد شود تا مانند خارج از کشور، دانشجو از سال دوم به بعد مجبور باشد به‌جای سه واحد، واحدهای بیشتری را در بخش صنعت بگذراند.»
همچنین وی برگزار نشدن کارگاه‌های علمی در دانشگاهها را نیز یکی دیگر از مشکلات موجود دانست و گفت: «دانشگاهها از صنعت‌گران موفق دعوت نمی‌کنند که در قالب یک کارگاه و کنفرانس برای دانشجویان صحبت کنند و به آن‌ها خط و خطوط بدهند؛ این درحالی است که بسیاری از دانشجویان در قالب این کارگاه‌ها در حین تحصیل جذب کار می‌شوند و دانش علمی و عملی خود را افزایش می‌دهند.»
مهندس مدنی با انتقاد به وضعیت کنونی، مبنی بر اینکه دانش‌آموختگان ناگزیرند تا با آزمون و خطا مسیرها را طی کنند، تصریح کرد: «متاسفانه دانش بسیاری از اساتید دانشگاهها تئوری است و خودشان را درگیر کارهای عملی در حوزه صنعت نکرده‌اند و پس از گذراندن مدارج علمی، در دانشگاه مشغول به کار شده‌اند. برای همین از این لحاظ شاید نتوانند راهنمایی مطلوبی به دانشجویان بدهند.»
دیدگاه ها