پزشکی هسته‌ای یکی از روش‌های تصویربرداری و تشخیصی است که در آن از مقادیر کمی ماده رادیو اکتیو برای تشخیص، ارزیابی یا درمان انواع بیماری‌ها مانند سرطان، بیماری‌های قلبی، مشکلات دستگاه گوارش، اختلالات غدد درون ریز و سایر ناهنجاری‌ها استفاده میشود.
با توجه به اینکه این روش می‌تواند فعالیت مولکولی را مشخص کند، بنابراین پتانسیل آن را دارد که بیماری را در مراحل اولیه تشخیص دهد. همچنین می‌تواند نشان دهد که آیا بیمار به درمان پاسخ داده است یا خیر.
اما در ایران استفاده از مواد پرتوزا در پزشکی با سنجش مقدار ید رادیواکتیو در سال ۱۳۳۹ به وسیله یک شمارشگر گایگر در آزمایشگاه پیمان مرکزی دانشکده علوم پزشکی تهران آغاز شد. گفتنی است که یک کارشناس بریتانیایی به نام مالکولم کاسبرت نوکز، سهم بزرگی در پیشرفت کار پزشکی هسته‌ای در ایران داشت. با کمک وی، دکتر نظام مافی برای اولین بار در سال ۱۳۴۰ با یک پویشگر تیروئید، تحقیقاتی را به انجام رساند و پایه‌های پزشکی هسته‌ای را در ایران بنا نهاد. در سال ۱۳۴۶، مرکز پزشکی هسته‌ای و تحقیقات غدد مترشحه داخلی دانشگاه تهران تأسیس شد که در واقع اولین و قدیمی‌ترین مرکز پزشکی هسته‌ای کشور محسوب میشود. امکانات این بخش در آن زمان در حد یک دستگاه دوربین انگر بود که به تدریج مجهزتر شد. در این میان، سازمان انرژی اتمی ایران وظیفه تأمین پرتوداروهای مورد نیاز برای درمان بیماران را بر عهده داشته است.
از آنجا که پزشکی هسته‌ای بسیار برای ما مهم و حیاتی است، همچنین زیرمجموعه بسیار پر اهمیت و پر هزینه‌ای در حوزه تجهیزات پزشکی است، در این راستا گفت‌وگویی با خانم دکتر منیره محسنی، متخصص پزشکی هسته‌ای انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
دکتر محسنی متخصص پزشکی هسته‌ای در ابتدای صحبت‌های خود از نحوه ورود به این رشته و بازار کار آن چنین توضیح داد: «متخصص پزشکی هسته‌ای پس از اتمام دوره چهارساله تخصص در مراکز تصویربرداری هسته‌ای به عنوان مسئول فنی فعالیت می‌کند و پس از گذراندن طرح خود، می‌تواند اقدام به تأسیس مرکز تصویربرداری هسته‌ای کند».
وی افزود: «علاوه بر حضور مسئول فنی در مرکز تصویربرداری هسته‌ای، وجود یک تکنولوژیست پزشکی هسته‌ای نیز ضروری است تا اقداماتی نظیر آماده کردن رادیودارو و تزریق آن به بیمار، تنظیمات دستگاه و کامپیوتر و انجام اسکن هسته‌ای را انجام دهد. تکنولوژیست پزشکی زمانی که در کنکور سراسری شرکت می‌کند و رشته تکنولوژی پزشکی هسته‌ای را انتخاب می‌کند، در مقطع کارشناسی تنها امکان ادامه تحصیل در دو شهر را دارد. تکنولوژیست هسته‌ای همانند مسئول فنی پس از اتمام دوره چهارساله لیسانس خود می‌تواند در مراکز پزشکی هسته‌ای، مراکز تحقیقاتی و مراکز تولید و نمایندگی‌های دستگاه‌های ارائه کننده پزشکی هسته‌ای به عنوان بازاریاب، کارشناس فروش و کارشناس دستگاه مشغول به کار شود.»
دکتر محسنی ادامه می‌دهد: «متخصص پزشکی هسته‌ای پس از گذراندن دوران پزشکی عمومی و پذیرش در رشته تخصصی پزشکی هسته‌ای، این رشته تخصصی را در دوران دانشگاه به مدت چهار سال می‌گذراند. وظیفه این متخصص در مرکز تصویربرداری هسته‌ای، شرح حال گیری و معاینه بیمار، نظارت بر انجام تصویربرداری هسته‌ای و در نهایت گزارش اسکن هسته‌ای برای متخصصی است که آن اسکن را درخواست کرده است».
وی در رابطه با نحوه تزریق رادیو دارو چنین توضیح می‌دهد: «تکنسیم از ژنراتور مولیبدنیوم، به میزان لازم بر اساس واحد میلی کوری استخراج شده و با ماده شیمیایی که مختص تصویربرداری از ارگان مورد نظر است، ترکیب میشود؛ به طور مثال در اسکن استخوان، داروی شیمیایی ما MDP است که به صورت ویال های پودری است و در مراکز تصویربرداری هسته‌ای وجود دارد. تکنسیم مایع به میزان ۲۰ میلی کوری را از ژنراتور استخراج کرده و داخل ویال پودری MDP می‌ریزیم و زمان می‌دهیم تا با هم ترکیب شده و رادیو دارو ساخته شود. پس از طی این مراحل رادیو دارو از طریق رگ به بدن بیمار تزریق میشود».
دکتر محسنی در خصوص عوارض احتمالی این روش برای بیمار می‌گوید: «نقطه ضعفی که وجود دارد این است که بیمار در معرض اشعه قرار می‌گیرد اما نکته جالب این است که اشعه اسکن هسته‌ای چندین برابر کمتر از CT SCAN است و میزان اشعه‌ای که به بیمار داده میشود کاملاً بررسی شده است و در مجموع هیچگونه خطری برای بیمار به وجود نمی‌آورد».
این متخصص پزشکی هسته‌ای در پایان در مورد تفاوت دستگاه‌های تصویربرداری می‌گوید: «تصویربرداری هسته‌ای یک تصویربرداری کامل است؛ به طور مثال اگر بخواهیم در اسکن استخوان CT یا MRI کنیم، نمی‌توانیم یک CT از سر، قفسه سینه، شکم و اندام‌ها بگیریم، به این دلیل که بیمار در معرض اشعه بسیار زیادی قرار می‌گیرد ولی با یک اسکن استخوان (Bone Scan) در طی سی دقیقه یک تصویر از تمام استخوان‌های بدن تهیه میشود و به این ترتیب می‌توانیم بررسی بسیار جامع و دقیقی داشته باشیم».
دیدگاه ها