نویسنده: افسانه غفاري
ايجاد بستر رقابت و حذف انحصارات از جمله مقولات بحث برانگيز و موثر در حوزه بازار مصرف به خصوص در تجهيزات پزشکي است. با اين حال هنوز اقدام جدي و موثر براي توسعه فضاي رقابتي در بازار لوازم پزشکي ايران صورت نگرفته است.
متاسفانه سهم قابل توجه اين بازار توسط محصولات وارداتي تامين ميشود. هر چند درصد قابل توجهي از واردات لوازم پزشکي امکان توليد داخل و ايجاد شغل هاي بسيار دارد با اين حال تحقق اين مهم نيازمند حمايت دولت از توليدکنندگان تجهيزات پزشکي است که تاکنون اقدامي جدي در اين باره صورت نگرفته است. هر چند که بخشي از لوازم پزشکي با کيفيت قابل قبول در داخل کشور توليد ميشود با اين حال گاهي برخي از دست اندرکاران با اعمال محدوديت، حق انتخاب ميان محصولات خارجي و ايراني را از بيمار گرفته و به نحوي بازار را تحت انحصار محصولات وارداتي قرار مي دهند.
بخش اعظم بازار کشور ما در انحصار واردات برندهاي خارجي قرار گرفته و بخشي نيز از طريق مونتاژ نهايي محصولات خارجي در داخل اشغال مي شود که عرصه را براي توليدکنندگان واقعي تنگ کرده است. از سويي مشکل توليدکنندگان داخلي قيمت تمام شده بالا و نيز عرضه محصولات بيکيفيت از سوي برخي توليدکنندگان بي نام و نشان است. هرچند ما به لحاظ تکنولوژي توليد و کيفيت و قيمت شرايط خوبي داريم ولي در واردات قطعات و مواد اوليه مشکل داريم و اگر صادرات هم کنيم براي ارايه خدمات پس از فروش و برگزاري نمايشگاه خارجي با دشواري هايي مواجهيم. ما در شرايط تحريم هستيم لذا شرايط ما با رقباي خارجي نابرابر است.
مدير کل سابق تجهيزات پزشکي نيز چندي پيش اظهار کرده بود که مهم ترين برنامه وزارت بهداشت براي کنترل بازار تجهيزات پزشکي حمايت از توليد تجهيزات با فناوري بالا و تسهيل قوانين و مقررات و حتي حذف قوانين و مقررات دست و پاگيري است که جلوي توليد و کنترل بازار را گرفته است که حتي بيش از تحريم ها تأثيرگذار بوده است.
وي گفته بود برنامه مهم ديگر وزارت بهداشت رفع انحصار از نمايندگيهاي شرکت هاي خارجي است به همين علت به شرکت هاي ديگري که بتوانند همان کالاي با کيفيت اصلي را وارد کنند مجوز ميدهيم. اين اقدام در تمام دنيا براي شکستن انحصار شرکت هاي نمايندگي و به منظور وفور کالا در بازار و کاهش قيمت انجام ميشود و تاکنون اعمال اين سياست اثرات مثبتي در بازار داشته است.
نمونه موفق آن را اخيرا مهندس سيد حسين صفوي، مدير کل تجهيزات پزشکي در مورد کاهش قيمت استنت هاي قلبي که در طرح تحول سلامت انجام گرفت، در شماره پيشين همين ماهنامه اعلام کرد. وي همچنين اعلام کرد که دولت اختيار قيمت گذاري تجهيزات و ملزومات پزشکي را به وزارت بهداشت تفويض کرده است.
دراين شماره، همراه با قاسم نوده فراهاني، رييس اتحاديه تجهيزات پزشکي و آزمايشگاهي تهران و نيز دکتر وهاب دهلقي، مسوول تجهيزات پزشکي دانشگاه علوم پزشکي کرمانشاه، بيشتر به اين موضوع پرداخته ايم:
در سال هاي اخير گاهي شاهد صدور فاكتورهاي با قيمت نجومي در خصوص برخي اقلام وارداتي از جمله اقلام ارتوپدي بوديم كه گاهي با چندين برابر قيمت به دست مصرف كننده مي رسد. فراهاني در اين باره خاطرنشان ساخت: «دقيقا به دليل چنين مواردي است كه ما از اداره كل تجهيزات پزشكي توقع همكاري بيشتري داريم. گاهي در حال حاضر بيماران ما در خصوص تهيه برخي كالاها دچار مشكلاتي هستند كه در برخي موارد متاسفانه گاهي پزشك هم مقصر است. گاهي به بيمار توصيه مي كنند كه فلان وسيله ارتوپدي را فقط از فلان جا تهيه كند زماني كه چنين انحصاري به وجود آمد شما چه توقعي از قيمت ها داريد؟
همانگونه که مي دانيد در تجارت حرف اول را رقابت مي زند كه باعث كاهش يا افزايش كيفيت مي شود ولي زماني كه انحصار در خصوص يك كالا به وجود مي آيد وضعيت بغرنج مي شود لذا ما اميدواريم جهت رفع چنين مشکلاتي همكاري وزارتخانه با اتحاديه جهت رسيدن به اهداف طرح تحول نظام سلامت هرچه بيشتراز گذشته شود.»
گاهي دليل به وجود آمدن انحصار در برخي كالاها اين است که برخي ازدست اندرکاران درمان بيمار، تاكيد بر برند خاص دارند و به نظر مي رسد که به محصولات توليد داخل اعتماد ندارند.
فراهاني در اين باره نظر متفاوتي ارائه داد و اظهار داشت: «اين کاراز نظر من يک دليل بيشتر ندارد آن هم كسب سود بيشتر است. با اين وجود اگر بتوان كليه كالاهاي وارداتي را قيمت گذاري كرد اين مشكل حل مي شود. چراکه درحال حاضر سودهايي كه براي واردات برخي كالاها در نظر گرفته شده نجومي است. به عنوان مثال در سال 47 زماني كه براي فردي پني سيلين تجويز مي شد بايد آن را فقط به صورت آمپول پني سلين تزريق مي كرد و پني سلين خوراكي در بازار موجود نبود تا اينكه يك شركت خارجي كپسول پني سلين خوراكي را به قيمت 96 تومان واردبازار كشور كرد. تا 2 سال اين كپسول با حجم وسيع مصرف مي شد. سپس يك شركت ديگر نظيرهمين كپسول را وارد ايران كرد و قيمت 96 تومان به 48 تومان كاهش يافت. اين دو شركت شروع به رقابت با همديگر كردند و نفع آن به بيماران رسيد. زماني كه شركت سوم نيز دست به كار شد قيمت كپسول به 24 تومان رسيد. پس روشن است که در كسب و كار و تجارت، رقابت حرف اول را مي زند و همين رقابت است که باعث از بين رفتن انحصار مي شود.»
مسئول اتحاديه تجهيزات پزشكي وآزمايشگاهي تهران در خصوص توليدات داخلي کشور در زمينه تجهيزات پزشکي و قدرت رقابت آن ها با محصولات مشابه اظهارداشت: «ما در حال حاضر در داخل کشور توليدات خوبي داريم ولي متاسفانه از توليدكنندگان داخلي آن طور كه بايد حمايت نمي شود. اگر از توليد داخل حمايت شود و توليد داخل بتواند با رقباي خود به رقابت بپردازد موفق تر خواهد بود. ولي در حال حاضر توليدكننده قادر به اين رقابت نيست چرا که كالاهاي چيني با وجود طي مسافت طولاني براي رسيدن به بازار ايران حتي 50 درصد زير قيمت تمام شده ما در بازار داخلي به فروش مي رسد و اين در حالي است كه هزينه هاي تمام شده توليد در كشور ما براي توليد كنندگان بسيار گران است. از سوي ديگر بايد وام هاي کم بهره در اختيار توليدكننده قرار داد تا بتوانند با حداقل دغدغه به توليد ادامه دهد. ولي در وضعيت كنوني توليدكننده قادر به راست كردن كمر خود نيست. »
فراهاني در پاسخ به اينکه آيا به نظرشما بهتر نيست که براي حمايت از توليدكننده از واردات مشابه كالاي داخلي ممانعت كرد گفت: «من اين نظر را تاييد مي كنم. در عين حال در گام اول بايد توليدكنندگان را به توليد كالاي با كيفيت تشويق كرد چرا كه رضايت مردم شرط اساسي است. در درجه دوم كالاي داخلي بايد داراي خدمات پس از فروش مناسبي باشد تا از اين لحاظ گله و شکايتي از توليدکنندگان صورت نگيرد. همچنين به تعداد كافي توليد شود تا كمبودي از اين نظر احساس نشود. اگر اين موارد رعايت شود در اين صورت بايد واردات مشابه كالاهاي داخلي در جهت حمايت از توليد داخل قطع شود.»
دکتر وهاب دهلقي مسئول تجهيزات پزشکي دانشگاه علوم پزشکي کرمانشاه نيز با تاکيد بر اين موضوع که رفع انحصار موجب شکسته شدن قيمت ها مي شود اظهار داشت: «زماني استنت با دلار 1200 تومان وارد كشور شده و به قيمت 4 ميليون تومان فروخته مي شد. حال چه اتفاقي افتاده كه همان استنت با دلار 3000 تومان وارد كشور مي شود و با قيمت 1/5 ميليون تومان فروخته مي شود. غير از اين است كه قيمت هاي واقعي كشف شده است؟
پيشنهاد من براي رفع انحصار اين است كه اگر درخصوص كالاهاي مصرفي انحصار حذف شود در آن صورت قيمت هاي واقعي اقلام مشخص مي شود. اين طرحي بود كه دكتر كيوان مدير كل سابق تجهيزات پزشكي هم پيگير آن بود. بايد قبول كنيم كه سيستم ما در بخش مصرف كننده نهايي گاهي داراي فسادهايي است. گاهي پزشكان بر برند خاصي تاكيد دارند و ما هم قبول كرده ايم به شرطي كه خود بيمارستان اين وسيله را براي پزشكان تهيه كند. منتهي همين رويه پيشنهادي نيز اجرا نمي شود. »
به نظر مي رسد که ظاهرا در صورت مرغوب بودن توليدات داخلي اين انحصار وارداتي نيز از بين مي رود؟
مسئول تجهيزات پزشکي دانشگاه علوم پزشکي کرمانشاه در اين باره گفت:«من فکر نمي کنم که رفع انحصار با اين رويه امكان پذير باشد. اگر يك پژوهش انجام گيرد و 200 بيمار مورد پايش قرار گيرند و بيماراني که با توليدات داخلي درمان شده اند و همچنين بيماراني که با محصولات وارداتي درمان شده اند مورد پايش قرار گيرند در آن صورت است که مشخص مي شود آيا بحث ما بحث كيفيت محصول داخلي است يا داستان چيز ديگري است؟ البته اين مورد را هم اضافه کنم که در دانشگاه ما اين پالايش در مورد كاشتني ها در حال انجام است. پيشنهاد من به ساير دوستان در گروه باليني نيز اين است كه اگر چنين مواردي وجود دارد با مستندات ارائه دهند.»
وي ادامه داد: «مساله بعدي بودجه است. روشن است كه محصول توليدي يك كمپاني خارجي از حيث كيفيت گاهي بالاتر از توليد داخل است. ولي از سوي ديگر بودجه را نيز بايد در نظر گرفت و نسبت به بودجه کالا را انتخاب کرد. شما فرض كنيد در اتاق عمل به بيمار اظهار شود كه اگر وسيله توليد داخل استفاده كني جانت را از دست مي دهي و مسئوليت آن برعهده خود توست، آيا اين منطقي است که بيمار را در شرايط اجبار قرار دهيم که با وجود عدم قدرت مالي مجبور شود که محصول گرانتر را خريداري کند؟ صورت ديگر مساله اين است که صحيح نيست تمام قصور خود را به گردن وسيله پزشكي بياندازند و خود را مبرا کنند. ما ادعا نمي كنيم كه توليدات ما داراي رتبه 100 است اما به نسبت بوجه اي كه در اختيار ماست کيفيت اين محصولات قابل قبول است. هرچند كه كيفيت برند خارجي گاهي انكار ناپذير باشد.»
دیدگاه ها