بررسی چالش‌های فعالیت و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان؛ حمایت شرکت‌های بزرگ از دانش‌بنیان‌های نوپا یک ضرورت است

شرکت‌های دانش‌بنیانِ نوپا در عرصه تجهیزات پزشکی دارای پتانسیل‌های فراوانی هستند. این شرکت‌ها از گروهی نخبه تشکیل شده‌اند که ایده، انگیزه، سواد و پتانسیل تحقیق و تولید محصول را دارند، اما توان مالی، زیرساخت، تجربه توسعه محصول، فازبندی پروژه و… را ندارند. آن‌ها به‌شدت نیازمند دریافت حمایت هستند؛ این حمایت‌ها فقط محدود به تأمین مالی نمی‌شود بلکه نیازمند راهنمایی‌های تخصصی در عرصه ساخت، مارکتینگ و شناخت بازارهای هدف هستند. یکی از روش‌های حمایتی از دانش‌بنیان‌ها و استارت‌آپ‌های نوپا، قرارگیری آن‌ها در لوای حمایت شرکت‌های بزرگ تجهیزات پزشکی است. درواقع شرکت‌های بزرگ فعال در عرصه تجهیزات پزشکی می‌توانند با تحت پوشش قراردادن این مجموعه‌های نوپا، آن‌ها را در بالفعل کردن توانمندی‌های بالقوه، تولید و تجاری‌سازی محصول یاری دهن د. در گزارش پیش‌رو، ضمن آشنایی با توانمندی‌ها و قابلیت‌های چند شرکت دانش‌بنیان نوپا، به دغدغه‌ها، چالش‌ها و حمایت‌هایی که نیاز دارند پرداختیم. دو مورد از این شرکت‌ها تحت پوشش و حمایت شرکتی بزرگ و مطرح در عرصه تجهیزات پزشکی موفق به تولید محصول دانش‌بنیان، برندسازی و تجاری‌سازی آن شدند و یک شرکت دیگر نیز به‌دلیل نیافتن حامی، محصول تولیدی خود را سفارشی می‌سازد.

تولیدکننده تب‌سنج‌های غیرتماسی مبتنی بر گجت
شرکت «طراحان احساس نیک فناوری» با نام اختصاری «نیکتد» یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان نوپاست که تحت حمایت شرکتی دیگر موفق به تولید و تجاری‌سازی محصولات خود شده است.
وحید جابی، مدیرعامل شرکت طراحان احساس نیک فناوری با اشاره به فعالیت این مجموعه از سال ۱۳۹۷ در حوزه تولید تجهیزات پزشکی خانگی، گفت: «ما به‌صورت تولید مشترک با شرکت پویندگان راه سعادت، نخستین محصول خود یعنی تب‌سنج غیرتماسی را تولید کردیم؛ با ورود کرونا به کشور تقاضا برای این محصول افزایش یافت و توانستیم نیاز بازار را پاسخ دهیم.»
وی با بیان اینکه تاکنون مدل‌های مختلفی از این محصول تولید شده است، افزود: «مدل ساده و اولیه آن، مدل خانگی است که برای پاسخ به نیاز مردم در منازل و ادارات در دوران کرونا،‌ تولید شده است.»
جابی با اظهار اینکه مدل بعدی به‌نام آریو پلاس را سال ۱۳۹۹ تولید کردند، توضیح داد: «این محصول امکان اتصال به مانیتور علائم حیاتی را دارد و مناسب این است که بیمارستان‌ها در اتاق‌های سی‌سی‌یو، آی‌سی‌یو و هرجایی‌که مانیتور دارند بتوانند از ترمومتر آریو استفاده کنند.»

مدیرعامل شرکت طراحان احساس نیک فناوری درباره سومین مدل تب‌سنج غیرتماسی به‌نام آریو فون نیز که امسال در نمایشگاه ایران هلث رونمایی شد، اظهار داشت: «تب‌سنج غیرتماسی آریو فون گجت بسیار کوچکی است که تب‌سنجی را در خانه ساده‌تر می‌کند؛ این محصول به مادر امکان اندازه‌گیری تب کودک را در هر مکان و شرایطی می‌دهد.»
وی با بیان اینکه این محصول همچنین این امکان را به کاربر می‌دهد که پروفایل‌های متعددی را در اپلیکیشن برای فرزندان مختلف ایجاد کند، تصریح کرد: «به‌ محض اتصال گجت به موبایل از طریق کانکتور تایپ C، اپلیکیشن موبایل خودکار بالا می‌آید؛ بدین‌ترتیب موبایل به‌راحتی تبدیل به تب‌سنج می‌شود.»
به‌گفته جابی، تب‌سنج غیرتماسی آریو فون این امکان را دارد که روی حالت اشیاء نیز تنظیم شود و دمای غذا یا شیشه شیر کودک و… را اندازه‌گیری کند.
البته وی با بیان اینکه این محصول الزاماً برای کودکان نیست، تاکید کرد:‌ «هدف اصلی تب‌سنج غیرتماسی آریو فون، کودکان بوده است، اما رده‌های سنی مختلف می‌توان از آن استفاده کرد.»

ورود همه محصولات تولیدی به فاز تولید انبوه
جابی با اظهار اینکه علاوه‌بر این سه محصول که وارد فاز تولید انبوه شده، درحال کار بر روی محصولات دیگری در بخش تحقیقات هستند، گفت: «در واقع چشم‌انداز ما ورود به بازار مراقبت‌های خانگی است.»
مدیرعامل شرکت طراحان احساس نیک فناوری با اعلام اینکه نمونه اولیه محصول فشارسنج دیجیتال آماده شده است و در تابستان به تولید انبوه خواهد رسید، افزود: «یکی،‌ دو محصول دیگر در حوزه مراقبت خانگی در دست کار داریم که چندان محصولات متداول بازار نیستند و به‌تازگی در کشوری مانند آمریکا وارد بازار شده و مورد استقبال قرار گرفته‌اند.»
وی با بیان اینکه از دو سال پیش این محصولات مبتنی بر هوش مصنوعی را مد نظر قرار داده و در واحد تحقیقات روی آن‌ها کار کردند، تصریح کرد:‌ «یکی از این محصولات که هنوز نمونه آن در بازار ایران وجود ندارد، گجتی است که به موبایل متصل می‌شود و امکان آزمایش خون در منزل را با یک قطره خون فراهم می‌کند؛ به این ‌ترتیب فرد می‌تواند برخی از پارامترهای سلول‌های خونی خود را برای تشخیص برخی از بیماری‌ها شمارش کند.»
به‌گفته جابی، این محصول برای بیمارانی که در فرایند درمانی خود نیاز به انجام چکاپ هفتگی دارند نیز کاملاً کاربرد دارد.
وی همچنین یادآور شد: «محصولات ما کانکتد (Connected) هستند و می‌توانند اطلاعاتی که به دست آورده‌اند را به سامانه مرکزی ارسال کنند و پزشک نیز به این اطلاعات دسترسی داشته باشد و نظر خود را اعلام کند.»
آنگونه که این تولیدکننده اظهار داشت، برای نمونه محصول آزمایش خون در منزل باوجود اینکه هنوز پروتوتایپ آن تکمیل نشده، در فاز تحقیقات بازار با استقبال بسیار خوب پزشکان به‌دلیل تسهیل کار برای بیمار و پزشک، روبه‌رو شده است.

فرایند حمایتی و کار مشترک پویندگان راه سعادت، موتور محرک توسعه شرکت نوپا
مدیرعامل شرکت طراحان احساس نیک فناوری درباره حمایت شرکت پویندگان راه سعادت از شرکت نوپای آن‌ها توضیح داد: «پویندگان راه سعادت مجموعه‌ای است که حمایت‌های زیادی از شرکت‌های مختلف در رده‌های متفاوت می‌کند؛ از مجموعه‌هایی که ممکن است در حد ایده باشند تا مجموعه‌هایی که ۱۰ سال قدمت دارند.»
جابی با یادآوری اینکه پویندگان راه سعادت با فرایند حمایتی، کار مشترک و روحیه تیمی که دارد، شرکت را از سال ۱۳۹۸ در پیش‌برد اهدافش یاری کرده گفت: «همکاری با این شرکت برای مجموعه ما بسیار مناسب بود؛ زیرا نه‌تنها از زیرساخت‌های تولید آن‌ها استفاده کردیم بلکه این مجموعه، تجربیات فنی، نحوه مدیریت کیفیت شرکت و شیوه مدیریت کیفیت محصول خود را به ما منتقل کردند.»
وی با اظهار اینکه حمایت‌های این شرکت بزرگ موجب افزایش بسیار زیاد سرعت رشد مجموعه آن‌ها شد، تصریح کرد: «این شرکت هنگام ورود به فرایندهای تولید نیز حمایت‌ها و مشارکت‌های زیادی از دانش‌بنیان‌های نوپا می‌کنند؛ با همین سیاست بود که به‌ترتیب تب‌سنج غیرتماسی آریو، تب‌سنج غیرتماسی آریو پلاس و تب‌سنج غیرتماسی آریو فون را به‌صورت مشترک تولید کردیم.»
جابی با اظهار اینکه به‌عنوان یک شرکت دانش‌بنیان نوپا و دارای ایده‌ها و توانمندی‌های بالقوه سراغ شرکت‌های دیگری برای دریافت حمایت رفته بودند، افزود: «شرکت‌هایی بودند که تمایل به حمایت داشتند، اما به جدیت پویندگان نبودند؛ پیشنهادات این شرکت‌ها معمولاً در حد حرف باقی می‌ماند.»

لزوم تجاری‌سازی و دریافت مجوزهای بین‌المللی از همان شروع کار
به‌گفته وی، پویندگان راه سعادت پای کار است و پس از انجام توافقات اولیه باید جدی وارد کار شد؛ نه اینکه فقط پروتوتایپ را آماده کرد بلکه باید محصول تجاری‌سازی و مجوزهای IMED و CE دریافت شود.
جابی با اظهار اینکه همه محصولات آن‌ها به تولید انبوه رسیده‌اند، تصریح کرد: «این جدیت را سایر مجموعه‌ها حتی گاهی برای خودشان نیز ندارند و دنبال گرفتن به‌موقع این دست مجوزها نیستند؛ حتی برخی از شرکت‌ها هم هستند که زمان زیادی می‌برد تا محصولشان وارد فاز تولید شود.»
مدیرعامل شرکت طراحان احساس نیک فناوری حمایت شرکت‌ها و مجموعه‌های بزرگ از دانش‌بنیان‌های نوپا را یک ضرورت دانست و گفت: «اکنون دیگر این مسئله از فاز مهم بودن خارج شده و تبدیل به یک ضرورت شده است؛ زیرا شرایط اقتصادی کنونی، فضا را برای ورود مجموعه‌های کوچکی که قصد انجام کاری جدی دارند را محدود کرده است.»

کاهش میزان شرکت‌های دانش‌بنیانی که ایده‌هایشان به محصول تبدیل می‌شود
وی با اشاره به وجود تعداد زیادی مجموعه‌های کوچک دارای هدف و ایده، اظهار داشت: «فضاهای زیادی برای رشد این دست از مجموعه‌ها مانند مراکز رشد، فناوری و شتاب‌دهنده‌ها وجود دارد، اما فقط درصد بسیار اندکی از این شرکت‌ها از مرحله حرف وارد مرحله عمل می‌شوند تا بتوانند محصول را وارد بازار کنند.»
به باور جابی، در دو، سه سال گذشته میزان شرکت‌های دانش‌بنیانی که ایده آن‌ها تبدیل به محصول شده، کاهش یافته است؛ زیرا یک مجموعه نوپا توان مالی پایینی دارد و نمی‌تواند زیرساخت‌ها و تجهیزات مورد نیاز را ایجاد کند بنابراین مجموعه‌های کوچک به‌راحتی نمی‌توانند رشد کنند.
وی در تکمیل صحبت‌های خود توضیح داد:‌ «اگر مجموعه‌های نوپا و کوچک به‌سمت سرمایه‌گذارانی بروند که پول آن‌ها هوشمند نیست یعنی پول بدون توان راهنمایی کردن برای توسعه محصول، فازبندی پروژه و… توسط سرمایه‌گذار در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد؛ بدین‌ترتیب همان سرمایه را هم برای توسعه محصول از دست خواهند داد بدون اینکه در مارکت حضور بیابند، محصول بیش از NDP رشد کند و حتی موفق به تأمین زیرساخت‌های اولیه شوند.»
جابی با تاکید بر اینکه قرارگیری در کنار یک مجموعه بزرگ‌تر، زیرساخت‌ها را بدون انجام هزینه در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا قرار می‌دهد، گفت: «همچنین دانش فنی به آن‌ها منتقل می‌شود که الزاماً از جنس داشتن تکنولوژی محصول نیست بلکه مدیریت پروژه و مدیریت اینکه فناوری را از ایده به محصول تجاری برسانی و سعی و خطا نکنی و همان سرمایه اندکی که خود شرکت می‌گذارد را روی مسیری هزینه کرد که بعد متوجه شوی اشتباه کرده‌ای.»
البته به سایر مجموعه‌های بزرگ حق می‌دهم که ایجاد یک بازی برد برد بین یک مجموعه کوچک مثل ما و یک مجموعه بزرگ مانند پویندگان، دشوار است اما هنوز هستند مجموعه‌هایی که حاضرند چنین اتفاقاتی را رقم بزنند. زیرا جز ما سه مجموعه دیگر هستند که این همکاری را با این شرکت رقم زده‌اند.

تولیدکننده نخستین افزاره شمارش سلول‌های خونی
«شناسایی افق سلامت» با برند «شناسل»، شرکت دانش‌بنیان دیگری است که دست بر قضا آن هم تحت حمایت پویندگان راه سعادت موفق به تبدیل ایده خود به محصول تولیدی شده است.
فاطمه حسینی، مدیر عامل شرکت شناسایی افـق سـلامت با یادآوری اینکه بنای این استارت‌آپ در حوزه میکروفلوئیدیکی پی‌ریزی شد، گفت:‌ «کار را در ساخت افزاره‌های هوشمند شروع کردیم که مربوط به تست‌های خونی می‌شد. همان ابتدا اقدام به توسعه دستگاه CBC در واحد تحقیق و توسعه کردیم که به‌صورت ۱۹ پارامتری و با استفاده از چند قطره خون قادر به شمارش سلول‌های خون در مدت کوتاه و با کمترین هزینه به‌وسیله ترکیب فناوری میکروسیالی و هوش مصنوعی است.»
به‌گفته این تولیدکننده، در این برهه زمانی بود که با شرکت پویندگان راه سعادت آشنا شدند.
وی با اشاره به چالش‌های متعددی که داشتند همچون بحث انسجام تیم، گفت: «علاقه‌مند به فعالیت با افراد مختلف و نخبگان دانشگاهی بودیم، اما ما نیز مانند سایر استارت‌آپ‌ها با چالش مهم نبود بودجه برای استخدام نیروی انسانی روبه‌رو بودیم.»
حسینی با اشاره به امکان اپلای متخصصان جوان و دسترسی به حقوق زیاد در خارج از کشور، ادامه داد:‌ «برای اینکه بتوانیم این چالش را حل کنیم بین نخبگانی که با ما همکاری می‌کردند، سهام توزیع می‌شد؛ یکی از مشکلاتی که بدین واسطه ممکن بود ایجاد شود، بحث تصمیم‌گیری در گروه و حفظ انسجام است. شرکت پویندگان در این قضیه بسیار به ما کمک کرد تا ساختار شرکت و انسجام آن شکل بگیرد.»

تأمین مالی و زیرساخت‌های فنی از مهم‌ترین دغدغه‌های دانش‌بنیان‌های نوپا
این تولیدکننده، تأمین مالی را یکی دیگر از دغدغه‌های شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های نوپا عنوان و تصریح کرد:‌ «برداشتن هر گامی نیازمند بودجه و صرف هزینه است؛ باتوجه ‌به بودجه بسیار کم و محدود شرکت‌های نوپا، ناچار به صرفه‌جویی و کار با حداقل‌ها هستیم تا پول کم نیاید؛ این مسئله در عمل باعث تأخیر در رشد فناوری و پویایی می‌شود.»
وی با تاکید بر اینکه استارت‌آپ‌های نوپایی که در خارج درحال توسعه هستند، دغدغه مالی را به‌واسطه دریافت حمایت‌ها ندارند، گفت: «بدین‌ترتیب آن‌ها می‌توانند تمرکز خود را روی تکنولوژی خود بگذارند.»
حسینی با اظهار اینکه موفق شده‌اند مسئله مالی را تا حدودی با کمک شرکت پویندگان راه سعادت مدیریت کنند، افزود: «بدین‌ترتیب این اطمینان خاطر برایمان وجود دارد که در صورت بروز نیاز مالی جدید، می‌توانیم با تعامل با این شرکت کار را پیش ببریم که این مسئله باعث افزایش سرعت رشد تکنولوژی ما می‌شود.»
کارآفرین استارت‌آپ شناسایی افـق سـلامت، زیرساخت‌های فنی را یکی دیگر از مسائل مهم برای شرکت‌های تولیدکننده دانش‌بنیان عنوان کرد و توضیح داد: «باتوجه‌به نوپا بودن ما و اینکه هنوز محصولی را وارد بازار نکرده بودیم،‌ جلب اعتماد برای دریافت وام و فراهم‌سازی زیرساخت‌ها برای تولید انبوه بسیار دشوار است.»
به‌گفته مدیر عامل شرکت شناسایی افق سلامت، یکی از مزیت‌هایی که شرکت‌های بزرگ‌تر می‌توانند برای استارت‌آپ‌های نوپا ایجاد کنند، در اختیار گذاشتن زیرساخت‌هایی است که خودشان قبلاً بر اساس سعی و خطا، مطالعه و هزینه‌های انجام شده فراهم کرده‌اند.
حسینی برای نمونه به هزینه‌بر بودن بخش الکترونیکی دستگاه تولیدی شرکت خود اشاره کرد و افزود: «همچنین مباحث مونتاژ، پروتکل‌های استاندارد که نیازمند سال‌ها مطالعه و تجربه است و… را می‌توانیم با کمک تجربیات و راهنمایی‌های پویندگان راه سعادت پیش ببریم؛ اینگونه به‌جای تمرکز روی کارهایی که انجام شده است، می‌توانیم توان خود را صرف توسعه و تحول تکنولوژی‌هایی کنیم که در ایران وجود ندارند.»

مسیر پرچالش یافتن سرمایه‌گذار هوشمند
وی در توضیح روندی که برای دریافت حمایت طی کردند و نهایت به پویندگان راه سعادت ختم شد، گفت: «در این زمینه بسیار حساس بودیم و نزدیک دو سال به دنبال سرمایه‌گذار هوشمند بودیم؛ در این مسیر به مراکز دولتی، خصوصی و خصولتی زیادی مراجعه کردیم؛ آن‌ها تقاضای سهام زیادی از ما داشتند درحالی که درصد سهام کمی از ما به نیروی فنی تعلق می‌گرفت.»
حسینی با گلایه از اینکه همه به‌خصوص آن‌هایی که تولیدکننده نبودند، مقوله مارکت و دریافت مجوز را مهم‌تر از داشتن نیروی فنی و متخصص می‌دانستند، افزود: «آن‌ها با تکیه بر این منطق، ادعای سهم ۷۰ تا ۹۰ درصدی داشتند؛ چنین برخوردهایی باعث شده است که بسیاری از نیروهای متخصص از کشور مهاجرت کنند.»
این کارآفرین و تولیدکننده تاکید کرد: «برایمان بسیار مهم بود که متخصصان فنی استارت‌آپ ما فقط به‌عنوان نیروی واحد R&D شرکت دیگری نباشند بلکه شرکت‌داری خود را داشته باشد.»
حسینی با اظهار اینکه بحث میزان هم‌فکری با شرکت حامی و سرمایه‌گذار نیز نکته مهم دیگر بود، تصریح کرد: «بسیاری از مراکز می‌توانستند نیاز مالی ما را تأمین کنند، اما بحث همفکری و داشتن حرف مشترک بسیار مهم بود؛ شرکت پویندگان راه سعادت به‌عنوان یک تولیدکننده، ما و چالش‌هایمان را برای رسیدن به محصول به‌خوبی درک می‌کند.»
به‌گفته وی، بازخورد بسیار مثبتی که از شرکت پویندگان راه سعادت دریافت کردند این بود که بر روی نیروی فنی و توان تخصصی ما نیز بسیار تمرکز داشتند؛ آن‌ها بر این باور بودند که باوجود داشتن متخصصان زیاد در شرکت خود، نیازمند پیوستن متخصصان بیشتری در سایر حوزه‌ها هستند.

کمک به برندسازی، برنامه‌ریزی برای دریافت مجوزهای بین‌المللی و صادرات
مدیر عامل استارت‌آپ شناسایی افـق سـلامت با یادآوری اینکه از زمان شکل‌گیری ارتباط با پویندگان راه سعادت بر روی استانداردسازی محصول، میزان تطابق با FDA و CE و برنامه‌ریزی برای صادرات کار کرده‌اند، اظهار داشت: «با کمک این شرکت، گام‌هایی که برمی‌داریم استوارتر هستند؛ به‌ویژه اینکه هنگام ورود به بازار هنوز شناختی نسبت به برند شناسل وجود ندارد، اما وقتی برند پویندگان راه سعادت در کنار برند ما قرار می‌گیرد، اطمینان نسبت به کیفیت محصول ما حاصل می‌شود.»
وی با بیان اینکه شرکت پویندگان راه سعادت در مقوله برندسازی نیز به آن‌ها بسیار کمک کرده است، افزود: «اکنون در بازار این آگاهی وجود دارد که کیفیت محصول ما با کیفیت محصولات پویندگان راه سعادت تطابق دارد و کیفیت محصول تولیدی حفظ شده است.»
حسینی درباره مقوله انعقاد قرارداد نیز توضیح داد: «ما با بسیاری از شرکت‌ها تا مرحله انعقاد قرارداد نیز پیش رفتیم، اما قراردادها هیچ تضمینی نداشتند که نیروی فنی تا ابد در این شرکت خواهد ماند؛ بلکه اینگونه بود که سرمایه‌گذار هر زمانی که اراده کند می‌تواند ما را از سیستم خارج کند.»
وی با بیان اینکه در این قراردادها آنقدر اختیارات آن‌ها را در بخش‌هایی مختلف از جمله مدیرعاملی و هیئت مدیره کم می‌کردند که جایگاهشان کاملاً متزلزل بود، تصریح کرد: «اما شرکت پویندگان راه سعادت این مسئله را در قرارداد کاملاً رعایت کرده و شرکت‌داری، اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل کاملاً با خودمان است و صاحب نظر هستیم.»

مانعی به‌نام کارشناسان ارزیاب غیرمتخصص مراکز دولتی و خصولتی
این تولیدکننده با یادآوری اینکه پیش از آشنایی با شرکت پویندگان راه سعادت از ستاد فناوری‌های هم‌گرا که مدیریت بسیار خوبی نیز داشتند، حمایت مالی دریافت کرده بودند، گفت: «بااین‌حال کارشناسان ارزیاب دیگر مراکز به‌ویژه مراکز دولتی به‌جای راهنمایی درست و حمایت، ما را از ادامه مسیر دلسرد می‌کردند؛ حتی این باور در بین کارشناسان ارزیاب مراکز دولتی وجود دارد که بیشتر تیم‌های استارت‌آپی توهم بازار دارند.»
حسینی با بیان اینکه این وضعیت درحالی حاکم است که شرکت پویندگان راه سعادت بازارهایی فراتر و وسیع‌تر از آنچه را که تصور می‌کردند به آن‌ها شناساند، تاکید کرد:‌ «اگر می‌خواستیم به چند سرمایه‌گذاری بسنده کنیم که ما را ناامید کردند، این تیم و شرکت نمی‌توانست پیشرفت کند و دستگاهی را بسازد و عرضه کند که برای اولین‌بار در ایران تولید می‌شود.»
وی با تاکید بر لزوم به‌کارگیری کارشناسان ارزیاب متخصص در حوزه‌های مختلف به‌ویژه در مراکز دولتی، تصریح کرد: «وجود یک فرد متخصص در هر حوزه‌ای مانند همین بحث انتقال خون، منجر به ارائه راهنمایی دقیق‌تر و درست‌تری به دانش‌بنیان‌ها و نخبگان می‌شود.»
این تولیدکننده همچنین با اشاره به ساختار قابل قبول معاونت علمی نهاد ریاست جمهوری به‌عنوان ارگانی حامی نخبگان، اظهار داشت: «بااین‌ وجود پروسه دریافت وام برای تیم‌های نوپا بسیار سخت است و هیچ انعطافی وجود ندارد؛ درحالی‌که شرایط حمایتی برای شرکت‌های نوپا با یک شرکت دارای سابقه که حتی وارد عرصه صادرات نیز شده است، باید متفاوت باشد.»
حسینی همچنین درباره لزوم وجود چنین حمایت‌هایی از جانب شرکت‌های بزرگ از دانش‌بنیان‌های نوپا نیز گفت: «اگر ما از نیروهای نخبه حمایت نکنیم از ایران مهاجرت می‌کنند؛ زیرا هیچ دلیل اقتصادی برای فعالیت آن‌ها در ایران وجود ندارد بنابراین باید انگیزه لازم را برای ماندن نیروهای نخبه در کشور ایجاد کنیم.»

تولیدکننده نخستین دوربین چشمی میکروسکوپ با لنز 4K
ادیبی، مدیر هسته فناور نانو اپتومکاترونیک شریف یکی از تولیدکنندگان دانش‌بنیان به‌عنوان تولیدکننده نخستین دوربین چشمی میکروسکوپ در ایران با لنز 4K و فیلتر UV نیز به بیان دغدغه‌ها و مشکلات خود پرداخت؛ تولیدکننده دانش‌بنیانی که به‌دلیل نداشتن حمایت، بودجه و امکانات قادر نیست تجاری‌سازی کند و به تولید سفارشی روی آورده است.
این دانش‌آموخته رشته الکترونیک دانشگاه شریف که در سال ۱۳۸۶ با شراکت یکی دیگر از دانش‌آموختگان این رشته و دانشگاه، نخستین کارگاه خود را راه‌اندازی کرد و وارد فاز تولید شد، گفت:‌ «دوربین سربند جراحی، نخستین محصول تولیدی پزشکی ما بود که در همان سال آن را به سفارش کلینیک قلب بیمارستان امام خمینی طراحی کردیم و ساختیم؛ اکنون نیز این محصول همچنان درحال توسعه است.»
ادیبی با یادآوری اینکه در همان سال در حوزه بیو اپتوالکترونیک به صورت علمی، فناورانه و میان‌رشته‌ای وارد شدند، افزود: «با ایجاد هسته فناور بین‌رشته‌ای بیو اپتوالکترونیک در کنار شرکت‌ به‌صورت یک تیم از نخبگانی از دانشگاه‌های برتر کشور در قالب پروژه‌ای، ۱۵ محصول دانش‌بنیان یعنی هر سال یک محصول جدید را طراحی کردیم و ساختیم؛ بااین‌حال فقط دو محصول در تعداد محدود زیر ۵۰ عدد تجاری‌سازی شده است.»

چالش‌هایی که مانع تبدیل هسته فناور به شرکت دانش‌بنیان شده است
وی دلیل اینکه برای تبدیل این هسته فناور به شرکت اقدام نکرده‌اند را همین مسئله عنوان و تصریح کرد: «داشتن مشتری دائم و پایدار برای خرید انبوه محصول و صنعتی‌سازی نمونه اولیه یا پروتوتایپ بسیار مهم است.»
ادیبی با تاکید بر اینکه ابتدا باید دولت از این محصولات حمایت و استفاده کلان و عمده کند سپس به بخش خصوصی پیشنهاد دهد، گفت: «شاهد وجود افراط، تفریط و بی‌تعادلی در روش‌های خرید مجموعه‌های پزشکی دولتی و خصوصی هستیم که باعث خسارت در تولیدکننده می‌شود.»
وی نخستین خسارتی که به تولیدکننده وارد می‌شود را خرید نکردن یا خرید یکی، دو عدد از محصول بیان کرد و توضیح داد: «این مسئله یا باعث متضرر شدن تولیدکننده می‌شود یا اینکه او را مجبور می‌کند برای جلوگیری از زیان، پس از انعقاد قرارداد از کیفیت محصول بکاهد؛ یک حالت دیگر هم این است که تولیدکننده با هر توجیه و بهانه‌ای قیمت بخشی از قطعات یا خدمات را بالا می‌برد و به مبلغ قرارداد اضافه می‌کند.»
به‌گفته این تولیدکننده، زیان دوم، خسارتی است که با قرارداد خرید یکجا و حجم انبوه ممکن است به مشتری و مصرف‌کننده به‌واسطه افت کیفیت پیش‌بینی نشده عمدی یا سهوی تولید وارد شود؛ حتی شاید مشتری با دلایل موجه یا بهانه‌های غیرموجه یا ترکیبی از هر دو، اقدام به مسدودسازی چک‌ها یا عدم پرداخت‌های مقرر طبق زمان مشخص در قرارداد کند.
ادیبی با این اوصاف، بهترین قرارداد برای تولیدکننده و مشتری مصرف‌کننده را ترکیب قراردادهای فوق دانست و توضیح داد: «یعنی یک قرارداد اولیه و جامع با سفارش حجم انبوه در مدت زمان زیاد که پس از هر تحویل یک تا پنج دستگاهی تسویه شود؛ همچنین یک صفحه قرارداد فنی با پیوست تکمیلی توسعه‌ای برای تغییرات اصلاحی جدید ضمیمه آن شود تا همزمان رضایت مشتری و تولیدکننده جلب شود.»

چالش‌ها و فرصت‌های محدود بودن بازار فروش تجهیزات اپتوالکترونیک
وی با بیان اینکه تجهیزات پزشکی تشخیصی و اپتوالکترونیک در جهان بازار فروش محدودی دارند، گفت: «محدود بودن این بازار برای تولیدکنندگان دانش‌بنیان همزمان فرصت و تهدید به‌شمار می‌رود؛ حاشیه سود بالای ایجاد شده به نسبت رقابت با برندهای اروپایی و آمریکایی فرصتی پیش پای تولیدکنندگان دانش‌بنیان است.»
ادیبی در تکمیل توضیح خود اضافه کرد: «با پایین آمدن تیراژ برندهای چینی، قیمت محصولاتشان بالا می‌رود و به رقم برندهای مطرح ژاپنی و اروپایی نزدیک می‌شود؛ درنتیجه فرصتی پیش می‌آید که تولیدکنندگان ایرانی محصولاتی با کیفیت مشابه برندهای مطرح، اما با قیمتی کمتر از برندهای چینی تولید کنند.»
وی درباره تهدیدی که محدود بودن بازار برای تولیدکنندگان دانش‌بنیان به‌دنبال دارد نیز اظهار داشت: «تعداد تولید و حجم فروش محصول تهدیدی علیه تولیدکنندگان دانش‌بنیان به‌شمار می‌رود؛ البته اگر پزشکان و مراکز درمانی و خصوصی حمایت کنند و دولت نیز صادرات به کشورهای همسایه را تسهیل کند، می‌توان این تهدید را باتوجه ‌به ظرفیت توسعه بازار 2 میلیارد نفری منطقه تبدیل به فرصت کرد.»
ادیبی، نبود بازار فروش پایدار و مشخص برای حوزه‌های فناوری و محصولات آن را دلیلی برای تأسیس نکردن شرکت جدید یا ایجاد ساختار در شرکت‌های موجود بیان کرد و توضیح داد: «با اینکه ما ۱۵ محصول دانش‌بنیان سطح یک و دو داریم، اما برای برخی حوزه‌های های‌تک مانند هسته‌های فناور بین‌رشته‌ای گروه‌مان مانند بیو اپتوالکترومغناطیس و نانو اپتومکاترونیک اقدام به تأسیس شرکت جدید یا گنجاندن آن‌ها در ساختار شرکت‌های موجودمان نمی‌کنیم.»

نگاه منفی و بی‌اعتمادی به تجهیزات تولید داخل از موانع فعالیت دانش‌بنیان‌ها
مدیر هسته فناور نانو اپتومکاترونیک شریف با اظهار اینکه علاوه‌بر مشکلات فنی و حقوقی، چالش‌های فرهنگی، نگاه منفی و بی‌اعتمادی نیز به تجهیزات پزشکی تولید داخل وجود دارد، گفت: «این مسئله، ریسک روانی خرید محصولات ما را به حداکثر ممکن می‌رساند درحالی‌که اعتماد برای محصولات غربی کاملاً مثبت و پرتقاضا است.»
به‌گفته وی، این نگاه و تفکر در بیشتر پزشکان و جامعه پزشکی نهادینه شده است که بی‌شک این مسئله در خرید و فروش نمایندگان، واسطه‌های فروش و بنکداران این حوزه اثر غالب دارد و تقاضای بازار را مدیریت می‌کند.
ادیبی علت دیگری که برای فعال کردن شرکت و گرفتن مجوزهای لازم برای تولید تجهیزات پزشکی اقدام نمی‌کنند را هزینه‌های جاری حقوقی و قوانین بیمه، مالیات و… بیان کرد و افزود:‌ «تجربه دانش‌بنیان کردن یکی از شرکت‌ها را برای تولید یک محصول داشته‌ایم؛ پس از پروسه اداری شش ماهه موفق به دریافت وام شدیم و چند نیروی تمام‌وقت و نیمه‌وقت جدید نیز به شرکت اضافه کردیم، اما بعد از صرف مبالغ بالا برای تجاری‌سازی، تبلیغات و نمایشگاه تنها توانستیم دو دستگاه در طول سال بفروشیم.»
وی با یادآوری اینکه به‌واسطه دانش‌بنیان بودن دو سال معافیت مالیاتی داشتند، تصریح کرد:‌ «اما سال سوم به‌جای درآمد برمبنای هزینه‌های شرکت اقدام به دریافت مالیات کردند؛ این یعنی ضرر کامل به‌ویژه اگر بازپرداخت اقساط پلکانی باشد.»
به باور ادیبی، این فقط خسارت ظاهری این قسم اشتباهات است و خسارات باطنی و معنوی آن به‌ویژه برای نخبگانی که تمرکز فکری آن‌ها از توسعه کیفی و کمی محصولات تولیدی به حواشی روانی و عصبی‌کننده حقوقی شرکت و حقیقی کارمندان معطوف می‌شود بسیار بیشتر است.
مدیر هسته فناور نانو اپتومکاترونیک شریف با بیان اینکه به‌گفته برخی همکاران، امسال قوانین اجرایی، اداری، مالیات و دریافت مجوزها، آسان‌تر و کم‌ریسک‌تر شده است، اظهار داشت: «این فرصت برای ما تولیدکنندگان بسترساز امید و زمینه‌ساز ریسک دوباره است.»

داشتن گروه علمی و پژوهشی قوی، پتانسیلی که دیده نمی‌شود
وی همچنین با بیان اینکه یکی از توانمندی‌های آن‌ها داشتن یک گروه علمی و پژوهشی قوی و اخلاق‌گرا از دانشگاه‌های شریف، شهید بهشتی، تهران، تربیت مدرس و علم و صنعت با ساختاری کم‌هزینه و پویا است، توضیح داد: «این گروه علمی و پژوهشی در پنج کارگروه نانو مواد و شیمی، فوتونیک اپتیک و فیزیک، مکانیک و طراحی صنعتی، برق الکترونیک و سخت‌افزار و کامپیوتر، نرم‌افزار و هوش مصنوعی ساختار یافته‌اند.»
ادیبی با بیان اینکه هنگام دریافت سفارش یا پروژه‌ای، ابتدا کار بین کارگروه‌ها تقسیم، بودجه‌بندی و زمان‌بندی می‌شود، ادامه داد:‌ «هر کارگروه که به‌طور متوسط از هفت دانشجوی ارشد دکتری و یک استاد تشکیل شده، تیمی دو، سه نفره را برای آن پروژه تشکیل داده و به‌صورت پاره‌وقت روی آن متمرکز می‌شوند؛ سپس با اتمام هر بخش، اقدام به یکپارچه‌سازی و تحویل به مشتری می‌کنیم.»
وی با اظهار اینکه این ساختار کمترین هزینه و بیشترین برایند را در این مدل تولیدات دارد، تصریح کرد:‌ «برای همین است که می‌توانیم نمونه اولیه مهندسی و پروتوتایپ را با کمترین قیمت نسبت به سایر مجموعه‌ها بسازیم.»
ادیبی پتانسیل دیگر خود را توانایی قوی بازرگانی و کم‌رقیب در واردات و تأمین انواع لنز و عدسی صنعتی ژاپنی، آمریکایی و آلمانی عنوان کرد و گفت:‌ «می‌توانیم با کمترین هزینه آن‌ها را وارد و تأمین کنیم؛ حتی دسترسی خوبی به عدسی‌های نسل جدید Multispectral Coating داریم که قطعه اصلی لنزهای دقیق‌بین و چندطیفی است که محصولاتی انقلابی در حوزه نانو اپتوالکترونیک محسوب می‌شوند.»

مراجعه بی‌نتیجه به مراکز مختلف برای توسعه و تسهیل کسب‌وکار
مدیر هسته فناور نانو اپتومکاترونیک شریف با یادآوری اینکه در این سال‌ها تقریباً به بسیاری از مراکز برای توسعه و تسهیل کسب‌وکار مراجعه کرده‌اند، گفت: «خلاصه حرف آن‌ها یا پرداخت وام با بوروکراسی‌های دست‌وپاگیر بانکی بود یا درخواست دریافت مبلغ هنگفتی وجه نقد برای گرفتن مجوزها و تبلیغات بدون تضمین و تعهد فروش داشتند.»
وی با اشاره به کارهای محدودی هم که در مراکز بزرگ و کوچک درمانی و تحقیقاتی انجام داده‌اند، افزود: «این کارها نیز به‌واسطه پزشکان و اساتید دلسوزی محقق شد که توانمندی ما و نیازهای مجموعه خودشان را می‌شناختند.»
ادیبی با بیان اینکه تنها انتظارشان دریافت حمایت از مشتریان، مصرف‌کنندگان، پزشکان و مراکز درمانی بود، تصریح کرد: «بااین‌حال به تجربه دریافتیم که این مهم به این زودی‌ها محقق نخواهد شد؛ چراکه ضعف فکری، سیستمی و فرهنگی در برخی مسئولان،‌ پزشکان و بیمارستان‌ها حاکم است.»
وی در پاسخ به این پرسش که برای دریافت حمایت سعی کرده‌اند با شرکت‌های متوسط و بزرگ مذاکره کنند، اظهار داشت: «با برخی از شرکت‌های متوسط و بزرگ تجهیزات پزشکی ارتباط گرفتم اما بیشتر آن‌ها پیشنهادات استعمارگونه‌ای داشتند؛ دو تجربه ناموفق هم در این زمینه داشته‌ایم.»

تجربه‌هایی ناموفق از مشارکت با شرکت‌های بزرگ
ادیبی با یادآوری اینکه یکی از این تجربه‌ها مربوط به شرکتی می‌شد که محصول آن‌ها را برای بازاریابی به نمایشگاهی در اروپا برد، اضافه کرد: «متاسفانه طرح محصول ما را سرقت کردند و در شراکت با یک تولیدکننده چینی با قیمت پایین‌تری در چین به تولید انبوه رساندند.»
به‌گفته وی، دومین تجربه ناموفق نیز مربوط به شرکتی بود که از آن‌ها درخواست تولید پروتوتایپ اولیه دستگاه و تولید انبوه برای یکی از ارگان‌های دولتی را داشتند؛ اما بعدها متوجه شدند که این شرکت نمونه پروتوتایپ اولیه آن‌ها را بدون اجازه، باز و طرح محصول را کپی‌برداری و اقدام به تولید انبوه سفارشی برای آن ارگان کرده است.
مدیر هسته فناور نانو اپتومکاترونیک شریف تصریح کرد: «البته ما نیز بی‌تقصیر نبودیم و خیلی حرفه‌ای عمل نکردیم؛ قراردادهایمان محکم و محضری نبود و بر مبنای اعتماد پیش رفتیم.»
ادیبی همچنین با گلایه از عملکرد اداره ثبت اختراع و مالکیت صنعتی گفت: «سیستم این اداره باگ‌های زیادی دارد درنتیجه حق صاحبان ایده ضایع می‌شود؛ اکنون بسیاری از اختراعات و طرح‌های ما به‌نام خودمان نیست.»
وی با انتقاد از روند انجام ارزیابی از راه دور نیز افزود: «در این پروسه همه مدارک فرد مخترع و صاحب طرح در سایت بارگذاری می‌شود، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که اطلاعات اختراع و طرح به‌ بیرون درز نکند یا با تغییرات جزئی به‌فروش نرسد.»
ادیبی ادامه داد: «چرا وقتی به شرکت‌های ثبتی با پرداخت پول درخواست ثبت می‌دهیم حتی با وجود اشکال، اکثراً ثبت انجام می‌شود، اما وقتی مستقل از طریق سایت درخواست ثبت می‌دهیم در بیشتر مواقع رد می‌شود؟»
وی با بیان اینکه بزرگی و کوچکی شرکت‌ها برای حمایت و همکاری تولیدکنندگان خرد و دانش‌بنیان چندان مهم نیست، تاکید کرد:‌ «نکته مهم و دارای اولویت، اعتبار اخلاقی، فرهنگی و انسانی تیم آن شرکت یا روح آن برند و سپس حجم مشتریان و درآمد شرکت و شهرت برند است.»
مدیر هسته فناور نانو اپتومکاترونیک شریف با اظهار اینکه به این نوع حمایت‌ها و همکاری‌ها با شرکت‌های خصوصی مانند پویندگان و کارگزار دولتی همچون صاایران نیاز دارند، گفت: «به حمایت این نوع شرکت‌ها نیاز داریم تا استقلال ما را به رسمیت بشناسند و بتوانیم تولید و فروش مستقلی داشته باشیم؛ ضمن اینکه ما را نیز جزوی از برند و تیم تحقیقات و تولید خود بدانند تا بتوانیم بالاترین بهره‌وری را در کنار یکدیگر داشته باشیم.»