رشته مهندسي پزشکي تلفيقي از علوم فني مهندسي و پزشکي است. علمي که نيازهاي حوزه سلامت را در زمينه هاي طراحي، ساخت، نصب، راه اندازي و نگهداري تجهيزات و ابزارهاي پزشکي در راستاي پيشگيري، تشخيص و درمان بيماري ها را پاسخ ميدهد. اما پاسخ به اين نياز مستلزم داشتن مهارت هاي فني و عملي است؛ توانمندي که دانش آموختگان اين رشته الزاما در دوران تحصيل به دست نمي آورند. اين امر در تئوري محور بودن آموزش هاي ارائه شده در دانشگاه ها و کم توجهي به مهارت هاي عملي دانشجويان ريشه دارد. اما اين تنها يک روي سکه است؛ روي ديگر آن به بازار کار و اشتغال دانش آموختگان باز ميگردد. چون مهندس پزشک هنگام فارغ التحصيلي از دانشگاه، مهارت فني و عملي مورد نياز را در محل تحصيل خود به دست نياورده است، براي اشتغال و ورود به بازار کار با مشکل روبه رو ميشود. اين مسئله عامل تشديدکننده بيکاري انبوهي از دانش آموختگان اين رشته حياتي است.
دانش آموختگان مهندسي پزشکي تنها معلومات تئوري دارند
مهندس «مهدي عربيه» مسئول تجهيزات پزشکي بيمارستان الغدير با تائيد وجود چنين مشکلي، تاکيد کرد: «دانش آموختگان رشته مهندسي پزشکي درباره مسائل فني اطلاعاتي ندارند.»
مهندس عربيه با اظهار تاسف از اين مسئله که دانش آموختگان مهندسي پزشکي تنها معلومات تئوري دارند، تصريح کرد: «آنها هنگام جذب در بازار کار چيزي درباره مسائل فني نميدانند؛ بنابراين بايد کارگاه هايي ايجاد شود که نکات تعميراتي را با باز و بسته کردن تجهيزات پزشکي به کارآموزان بياموزد.»
مهندس عربيه با تاکيد بر اينکه دانشجويان و دانشآموختگان مهندسي پزشکي بايد به طور عملي با تجهيزات پزشکي کار کرده باشند، افزود: «علاوه بر اين بايد نگاه آنها نسبت به اقتصادسنجي خريد تجهيزات پزشکي نيز به عنوان مهندس پزشک بازتر شود.»
کارگاه هاي خصوصي فرصتي براي مهارت آموزي مهندسان پزشک
و اما دوره هاي مهارت آموزي آزاد بُعد ديگر اين مسئله به شمار ميرود که سعي کرده است خلاء مهارتي دانشگاه ها را پر کند. دوره هاي آموزشي متعددي در راستاي مهارت آموزي در حوزه تجهيزات پزشکي برگزار ميشود. «جهاد دانشگاهي علوم پزشکي تهران» قديميترين مرکز برگزارکننده اين کارگاه هاي آموزشي به شمار ميرود. در طي ساليان گذشته مراکز ديگري نيز در کشور وارد اين عرصه شدند؛ همچون «انجمن متخصصان تجهيزات پزشکي»، «دانشگاه علمي کاربردي خاتم»، «سازمان آموزش مديريت صنعتي»، «سها»، «مجتمع سلامت تهران»، «ياسين مديکال»، «گروه فني مهندسي آرمد»، «چابک تجهيز»، «پيشگامان قله راه سلامت»، «پايش ضربان اميد»، «دپا» و «آدان تجهيز پيشرو» و… .
هريک از اين مراکز، ويژگي هاي منحصربه فرد خود را دارند و اساتيد و متخصصان کارآزمودهاي در آنها به تدريس مباحث عملي بسيار متنوع و گسترده مهندسي پزشکي و تجهيزات موجود در کشور ميپردازند. البته علاوه بر کارگاه هاي آموزش هاي عملي تجهيزات مختلف پزشکي شامل اپراتوري، تعمير، نگهداري، طراحي، ساخت و نصب و…، کارگاه هايي نيز در زمينه مهندسي فروش و مارکتينگ، اقتصادسنجي خريد و مديريت تجهيزات پزشکي، مقاله نويسي، رزومه نويسي، نسخه خواني و… نيز به علاقه مندان ارائه ميشود.
براي شناخت بهتر مهمترين و پرمخاطب ترين مراکز برگزارکننده دوره هاي آموزشهاي عملي در حوزه تجهيزات پزشکي، گريزي به هريک از آنها ميزنيم.
جهاد دانشگاهي علوم پزشکي تهران
مرکز شماره دو «جهاد دانشگاهي علوم پزشکي تهران» به مديريت مهندس «صالح زماني نژاد» را بيشتر دانش آموختگان مهندسي پزشکي به دليل معتبر بودن مدرک آن ميشناسند. به نظر ميرسد اين مرکز براي شروع کار، انتخاب اول بسياري از افراد تحصيل کرده علاقه مند به تدريس بوده است.
جهاد دانشگاهي علوم پزشکي تهران، نخستين برگزارکننده دوره هاي آموزش کاربردي و تعميرات تجهيزات پزشکي عمومي، آزمايشگاهي، راديولوژي، دندانپزشکي، الکترونيک، ليزر و کاليبراسيون بوده است. به گفته مهندس «صالح زمانينژاد» متاسفانه چون در دانشگاه بحث هاي عملي در رشته مهندسي پزشکي بسيار ضعيف است و هنوز دانشجويان بخش هاي عملي را در اين محيط نمي آموزند، پس از فارغ التحصيلي نميتوانند جذب کار شوند. بر اين اساس زماني نژاد سال 1383 دوره هاي تجهيزات پزشکي را در جهاد دانشگاهي علوم پزشکي تهران تدوين کرد و بعدها نيز دوره هاي نيمه خصوصي و خصوصي نيز به دوره هاي عمومي اين مرکز اضافه شد.
اين مرکز محدوديتي براي ثبت نام افراد ندارد و هر فرد علاقه مندي از هر رشته و مقطع تحصيلي ميتواند در کارگاه ها حضور يابد. به گفته مهندس زماني نژاد، جهاد دانشگاهي علوم پزشکي تهران سه کارگاه کوچک مجهز دارد که کارآموزان ميتوانند با نظارت استاد، دستگاه ها را باز کنند.
همچنين مرکز جهاد دانشگاهي علوم پزشکي تهران، محل برگزاري آزمون دوره مسئولان فني انجمن متخصصين تجهيزات پزشکي و برگزارکننده تورهاي بين المللي بازديد از نمايشگاه هايي مانند عرب هلث و بانکوک به همراه تعميرات تجهيزات پزشکي است.
موسسه آموزشي پژوهشي سُها
شرکت «تجهيز توانمند سُها» با نام و برند «موسسه آموزشي پژوهشي سها» فعاليت خود را سال 1395 در زمينه آموزش هاي فني و تخصصي در حوزه مهندسي پزشکي آغاز کرد. اين موسسه به پشتوانه حضور اساتيد و اعضاي هيئت علمي دانشگاه، در اين مدت کوتاه رشد چشمگيري داشته است. دکتر «نادر جعفرنيا دابانلو» و دکتر «کيوان معقولي» از استادان دانشگاه آزاد واحد علوم تحقيقات تهران، مديران اين موسسه در خيابان فلسطين شمالي هستند.
سُها به طور همزمان با چهار واحد بزرگ دانشگاه آزاد اسلامي تهران جنوب، تهران شرق، تهران شمال و تهران مرکز و همچنين انجمن متخصصين تجهيزات پزشکي کشور تفاهم نامه همکاري دارد.
دوره هاي اين موسسه با قيمتي مناسبتر نسبت به ساير موسسات به صورت کوتاه مدت ارائه ميشود. اين موسسه در رشت و قم نيز دوره هاي آموزشي برگزار کرده است.
مجتمع سلامت تهران
«مجتمع سلامت تهران آباديس» با برند آموزشي «مجتمع سلامت تهران»، فعاليت خود را از سال 1392 آغاز کرده است. مجتمع سلامت تهران پيش از اين زيرمجموعه «مجتمع فني تهران» بود، اما امروز سه شعبه در تهران دارد. دکتر «صابر زارع» مديرعامل اين موسسه، به عنوان مدرس نيز در کارگاه هاي آموزشي آن تدريس ميکند. دوره هاي تخصصي بلندمدت 40 ساعته و برگزاري تور آموزشي سه روزه در محيط بيمارستان هاجر از نقاط حائز اهميت اين مجتمع به شمار ميرود.
گروه آموزشي دپا
تيم «پژوهشگران انگيزشي و مهندسي پزشکي دپا»، بعد از قطع همکاري با «مجتمع سلامت تهران» در شرکت «تحليل طلايي» مستقر شد. اين تيم براي ساخت بزرگترين شبکه ارتباطي ميان موسسات و دانشگاه ها، ميکوشد تا در زمينه هاي گوناگون آموزشي، خدماتي و پژوهشي، با پکيجي قوي، موقعيت ورود به بازار کار دانشجويان را در سراسر ايران فراهم کند.
به گفته «مصطفي نظري»، کارآفرين برتر سال 97 و رئيس هيئت مديره دپا، شکلگيري اين ارتباط باعث ميشود پروژه هاي تحقيقاتي دانشجوياني که در دوره هاي گوناگون شرکت ميکنند، به مرحله توليد يا خدمات برسد. گفتني است با توجه به اينکه اين موسسه به صورت واسطه اي و مشارکتي اقدام به برگزاري دوره ميکند، اطلاعات آن در جدول انتهاي اين گزارش نيامده است.
کارگاه آدان تجهيز پيشرو (ATP)
کارگاه تازه تاسيس آدان تجهيز پيشرو (ATP)، با سرمايه گذاري مهندس «عبدالرضا حبيبي» و مهندس «مهدي عربيه» با بروزترين تجهيزات پزشکي و آموزشي راه اندازي شده است و اکنون سومين دوره کارآموزي را براي دانش آموختگان مهندسي پزشکي برگزار ميکند.
آنها پس از سال ها تدريس در موسسات دولتي و خصوصيِ مرتبط با تعميرات تجهيزات پزشکي، به مهمترين دغدغه فکري خود جامه عمل پوشانده و به سمت آموزش هاي فني و حرفه اي در قالب کارآفريني روي آورده اند. به گفته مهندس «سيدعلي محسني» مديراجرايي آدان تجهيز پيشرو، طول مدت دوره هاي اين کارگاه 140 ساعت است و در پايان دوره، مدرک مجتمع فني تهران به قبول شدگان در آزمون ارائه ميشود.
دانشگاه علمي کاربردي خاتم
دانشگاه علمي کاربردي خاتم به معاونت آموزشي مهندس احمد مسلمي در فرمانيه واقع است. اين دانشگاه که داراي مجوز رسمي از وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي است در سال 1391 تاسيس شد.
دانشگاه علمي کاربردي خاتم، فعاليت خود را در رشته هاي تخصصي و کاربردي در مقاطع کارداني و کارشناسي و همچنين دوره هاي آزاد کوتاه مدت آغاز کرده است. مهمترين ويژگي اين دانشگاه کسب دانش و يادگيري در محيط عملي کارگاه هاي متعدد همراه با تجهيزات و وسايل فني و به روز است. هرساله نيز بخشنامه کارورزي دانشگاه علمي کاربردي خاتم طي دو بسته آموزشي با مطالب کاربردي در محيط بيمارستان خاتم آماده و صادر ميشود.
ياسين مديکال
يکي از دوره هاي پرطرفدار سه سال اخير براي دانشجويان ورودي جديد و ناآشنا به تجهيزات پزشکي، موسسه آموزشي «ياسين مديکال» به مديريت مهندس «محمدحسين حقيقت فرد» است. اين موسسه بيشتر به دليل برگزاري کلاسها در محيط بيمارستاني، درماني و ارائه مباحث متنوع آموزشي در دو سطح مقدماتي و پيشرفته، شناخته شده است.
امتيازهاي ديگر ياسين مديکال سايت پرمحتوا، اپليکيشن، کارت طلايي مهندسي پزشکي، کاريابي و کارآموزي هاي رايگان، تور داخلي بيمارستان و تورهاي نمايشگاه هاي تجهيزات پزشکي کشوري و بين المللي است. اين گروه در سه شهر شيراز، اصفهان و اهواز نيز اقدام به برگزاري دوره کرده است.
پيشگامان قله راه سلامت (PQRS)
مهمترين ويژگي دوره هاي آموزشي «پيشگامان قله راه سلامت» (PQRS) در استان گلستان به مديريت مهندس «رضا کاظمي» مشاوره قبل از ثبتنام و برگزاري سمينارهاي کارآفريني با موضوعات توليد، واردات و چگونگي دريافت نمايندگي از اداره کل است. همچنين برگزاري دوره هاي آموزش و تعميرات تجهيزات دندانپزشکي دکتر «مسعود خرم» در سراسر کشور در محيط کلينيکي از ديگر شاخصه هاي اين موسسه به شمار ميرود.
به گفته کاظمي، از نکات حائز اهميت اين گروه آموزشي، مدرک سازمان آموزش فني و حرف هاي است. همچنين از ديگر ويژگي هاي اين مرکز ميتوان به مهارت آموزي نيروهاي خانم در زمينه نصب و راه اندازي تجهيزات دندانپزشکي در مراکز درماني اشاره کرد.
پايش ضربان اميد
گروه «پايش ضربان اميد» نيز مانند پيشگامان راه قله سلامت در استان گلستان قرار دارد. پايش ضربان اميد، به مديريت مهندس «مجتبي خرسندي» است. همکاري دکتر «حکم آبادي» به عنوان موسس و مدرس دوره هاي بيمارستاني اين مجموعه، تابستان 98 به پايان ميرسد.
همچنين گروه پايش ضربان اميد تنها برگزارکننده کلاس هاي آزمايشگاهي در شمال ايران است. همه دوره هاي اين گروه به شکل بلندمدت، با قيمت مناسب و ارائه مدرک فني حرف هاي برگزار ميشود.
مرکز جامعه مهندسي پزشکي شيراز
محمد مهربهشتي، معاون آموزش مرکز رشد تجهيزات پزشکي دانشگاه علوم پزشکي دانشگاه علوم پزشکي شيراز و مدير جامعه مهندسي پزشکي شيراز است. وي مدير شرکت تجهيزات پزشکي مهر پارس و مدرس دروس تخصصي مهندسي پزشکي دانشگاه هاي استان فارس است. اين شرکت از سال 90 با هدف ارائه آموزش هاي تخصصي مهندسي پزشکي و بين رشته اي، انجام پروژه هاي دانشگاهي و صنعتي، ارائه خدمات مشاورهاي و فني و کارآفريني و ساخت نمونه اوليه طرح هاي مهندسي پزشکي تاسيس شده است.
اين شرکت تجربه برگزاري نزديک به 8 سال و بيش از 400 کارگاه تخصصي طرف قرارداد با بيمارستان هاي دولتي و خصوصي ،دانشگاه علوم پزشکي شيراز، سازمان فني حرف هاي ،شرکت هاي خصوصي تجهيزات پزشکي را در کارنامه اجرايي خود دارد.
با توجه به اين مسائل براي بررسي فضاي مهارتي دانشگاه ها در رشته مهندسي پزشکي و همچنين کيفيت مهارت آموزي موسسات آموزشي و کارگاه ها، با تعدادي از دانشجويان و دانش آموختگان اين رشته که البته گذرشان به دوره هاي خصوصي مهارت هاي عملي نيز افتاده گفتگو کرديم.
هيچگونه آموزش عملي در دانشگاه ارائه نميشود
نغمه مهدوي، دانشجوي مهندسي پزشکي با گلايه از اينکه مباحث عملي در دانشگاه ها جدي گرفته نميشود، گفت: «دانشگاه هزينه واحدهاي عملي را از دانشجويان دريافت ميکند اما اين کلاس ها را به صورت تئوري ارائه ميدهد و حتي امتحان آن را نيز تئوري ميگيرد.»
وي با بيان اينکه همه دانشجويان و دانش آموختگان مهندسي پزشکي با مشکل نداشتن مهارت عملي روبه رو هستند، افزود: «تنها مورد عملي که دانشجويان با آن سر و کار دارند، انجام پروژهشان است که دانشگاه و اساتيد هيچ کمکي در اين زمينه به آنها نميکنند.»
مهدوي توضيح داد: «براي انجام پروژه خودمان بايد بدون هيچگونه همکاري و ارائه معرفي نامه از جانب دانشگاه، هماهنگي هاي لازم را براي ورود به بيمارستان انجام دهيم و دستگاه خاص مورد نظرمان را بررسي کرده و با مدل هاي ديگر و رقبايش مقايسه کنيم.»
اين دانشجوي مهندسي پزشکي با بيان اينکه اين کار را بايد در يک ماه و نيم بدون کمک استاد انجام بدهند، تصريح کرد: «چون هيچ شناختي از دستگاه نداريم و کار عملي نکرده ايم، انجام اين پروژه با اين شرايط بسيار دشوار است.»
مهدوي درباره کارگاه هاي عملي خصوصي نيز گفت: «کلاس هاي انجمن متخصصين بسيار قوي برگزار ميشود؛ اما بايد به اين نکته نيز توجه داشته باشيم که در کارگاه هاي موسساتي شرکت کنيم که گواهي معتبر و قابل ترجمه اي داشته باشند.»
آموزش هاي دوره ها کاربرد لازم را ندارند
يکي ديگر از دانشجويان مهندسي پزشکي گرايش بايومتريال از دانشگاه پيام نور و مسئول اجرايي يکي از اين موسسات نيز بيشتر اين کارگاه ها را تئوري محور دانست و گفت: «بر اساس تبليغات اساتيد دانشگاه و استرسي که براي آينده شغلي داشته ام، در دوره هاي متعدد مراکز آموزشي مختلف شامل آشنايي با تجهيزات پزشکي، کاليبراسيون و نگهداري، کشت سلول، آشنايي با ايمپلنت ها و پروتزها شرکت کرده ام اما کاربردي برايم نداشته اند.»
وي با بيان اينکه در دانشگاه نيز آزمايشگاه و کارگاه مفيدي برگزار نميشود، اظهار داشت: «در نتيجه دوره هاي کاراموزي بلندمدت، کار آمدتر هستند.»
حامد عسگري با بيان اينکه آموخته هاي حاصل از اين دوره هاي متعدد بسيار اندک است و کاربرد لازم را برايش نداشته، افزود: «دوره هاي آموزشي همه مراکز به صورت فشرده و با مدت زمان اندک است. ضمن اينکه در بخش عملي فقط به نشان دادن دستگاه ها اکتفا ميکنند و کارآموزان نميتوانند به آنها دست بزنند.»
وي با بيان اينکه آموزش هاي دانشگاه و مطالب کلاس هاي موسسات، کارايي چنداني براي من و دوستان ديگر نداشته است، تصريح کرد: «با اين اوصاف، دوره کارآموزي دانشجويان در شرکتها يا بيمارستان ها کارآمدتر از دوره هاي آموزشي ديگر است.»
عسگري همچنين با يادآوري اينکه هزينه کارگاه و آزمايشگاه ها از دانشجويان دريافت ميشود، اما در عمل آموزش و امتحانات اين دروس نيز به صورت تئوري برگزار ميشود، گفت: «رشته مهندسي پزشکي با جان انسان ها ارتباط دارد و نيازمند فارغ التحصيلان آشناتر با تجهيزات بيمارستاني است که اين امر نيز با افزايش بخش هاي عملي و آزمايشگاهي دانشگاه ها ميسر ميشود.»
دانشجويان پس از فارغ التحصيلي مهارت عملي ندارند
علي الهي منش، ديگر دانشجوي مهندسي پزشکي نيز با بيان اينکه دانشجويان مشتاق پاس کردن دروس با نمره بالا و داشتن معدل خوب هستند، گفت: «چون دانشجويان در دانشگاه آموزش هاي عملي لازم را نديدهاند، کار عملي بلد نيستند و در زمينه کاري که در آينده انجام خواهند داد، توانمند نخواهند بود و رزومه خوبي هم نخواهند داشت، بنابراين بايد همزمان با دوران تحصيل در دانشگاه، در دوره هاي آموزشي مختلف شرکت کنند زيرا داشتن توانايي عملي هنگام ورود به بازار کار، آيتم بسيار مهمي به شمار ميرود.»
بيشتر موسسات به گفتن مسائل تکراري و تئوري بسنده ميکنند
يکي از دانشجويان کارشناسي ارشد مهندسي پزشکي دانشگاه آزاد واحد تهران شرق نيز که هماکنون در شرکت آدان تجهيز پيشرو کارآموزي ميکند، گفت: «من از رشته کارشناسي عمران وارد مقطع کارشناسي ارشد مهندسي پزشکي شدم و براي يادگيري و مهارت آموزي در اين رشته به مراکز بسياري مانند فني و حرف هاي رفتم.»
وي با بيان اينکه رشته مهندسي پزشکي به يکسري دوره هاي کارآموزي احتياج دارد، افزود: «دوره هايي که پايه الکترونيک، آناتومي و فيزيولوژي هر دستگاه پزشکي در آن بررسي شده و توضيح داده ميشود، بسيار کارآمدتر به نظر ميرسند.»
اين دانشجوي ارشد مهندسي پزشکي تاکيد کرد: «دوره هاي آموزشي بايد فرد را با قطعات الکتريکي و تست آنها آشنا کرده و فضاي خوب بيمارستاني متشکل از تجهيزات پزشکي متعدد را تا حد امکان فراهم کنند تا شک و ابهامات کارآموزان برطرف شود.»يکي ديگر از فارغ التحصيلان رشته بيوالکتريک دانشگاه صنعتي نوشيرواني بابل نيز که بر اين باور است بسياري از موسسات آموزشي تجهيزات پزشکي، وقت چنداني براي آموزش صرف نميکنند: «اين موسسات بيشتر به گفتن مسائل تکراري و تئوري بسنده ميکنند، در حالي که دانشجويان براي ورود به عرصه کار نيازمند دريافت اطلاعات مفيدتري هستند.»
شيما حدادي با بيان اينکه مراکزي که تمام تجهيزات پزشکي نو يا حتي دست دوم در حد نو را در تهران داشته باشند کم هستند، افزود: «اکنون در مرکز آدان تجهيز پيشرو به طور عملي دستگاههاي مختلف را باز ميکنم و در ساعات غير از کلاس نيز اشکالاتم را برطرف ميکنم.»
نيازمند برگزاري تورهاي هدفمند در نمايشگاه هاي مهم تجهيزات پزشکي هستيم
همايون ايزدي از فارغ التحصيلان الکترونيک دانشگاه آزاد تهران جنوب نيز تاکيد کرد: «آشنايي نزديک با تجهيزات پزشکي، برد دستگاه ها، عملکرد آنها و نحوه تدريس استاد، از جمله نکات مهمي هستند که در ارتقاء سطح علمي و عملي کارآموزان موثرند؛ بنابراين بايد در مرکزي ثبت نام کرد که ايرادات و اشکالات به طور کامل با حضور استاد برطرف شود.»
وي با بيان اينکه برگزاري تور هدفمند در نمايشگاه هاي مهم تجهيزات پزشکي توسط موسسات نيز نکته مهمي است که بايد اجرا شود، گفت: «البته برخي موسسات تورهايي را برگزار کرده اند، اما منظورم تور هدفمند است؛ اينکه مثلا فروشندگان و شرکت هاي نماينده يک دستگاه خاص را از نزديک ببينيم و از مشکلات کاري آنها باخبر شويم.»
البته اين مهندس پزشک با اشاره به شاخه هاي کاري متنوع مهندسي پزشکي، تصريح کرد: «بايد مهندسان پزشک در کنار يادگيري نکات فني و تعميرات دستگاه ها، اصول مارکتينگ، بازاريابي و فروش را نيز بياموزند.»
تجهيزات پزشکي را در دوره هاي آموزشي از نزديک نديديم
يکي از دانشجويان نيز که با هدف حضور در بازار کار از همان ابتداي شروع به تحصيل در دورهها و ورکشاپ هاي دانشگاهي شرکت کرده است، گفت: «دوره پروتز زانو يکي از دوره هايي بود که در آن شرکت کردم، اما همه مباحث به صورت تئوري مطرح شد و هيچکدام از تجهيزات پزشکي مرتبط با آن را از نزديک نديديم.»
وي همچنين با اشاره به شرکت در يکي از دوره هاي سه روزه معتبر در يکي از بهترين بيمارستانهاي تهران نيز تصريح کرد: «اين دوره با وجود دريافت هزينه زياد، بار عملي بسيار اندکي داشت و کارآموزان فقط يک دستگاه را خودشان باز کردند و بقيه تجهيزات را اساتيد توضيح دادند؛ در واقع تنها مزيتي که اين دوره داشت اين بود که دستگاه را در فضاي بيمارستاني از نزديک ديديم که البته توقع ما بيشتر از اين بود.»
دانشجوي ديگري که ترم سوم کارشناسي ارشد مهندسي پزشکي است و براي نخستين بار از طريق يکي از شرکت هاي فعال با دوره تعميرات و تجهيزات دستگاه هاي پزشکي آشنا شده است، گفت: «از نتايجي که از دوره هاي اين شرکت به دست آوردم بسيار راضي بودم و عيبيابي و تعميرات همه دستگاه هاي بيمارستاني مانند ساکشن، ونتيلاتور و سونيکيد به کارآموزان آموزش داده شد.»
وي افزود: «بعد از گذراندن اين دوره موفق به تعمير دستگاه هاي پزشکي ورزشي دانشگاه آزاد عليآباد کتول شدم.»
اميرسجاد صباغي دانشجوي مهندسي پزشکي دانشگاه آزاد واحد شاهرود نيز با بيان اينکه در دوره تعميرات و نگهداشت تجهيزات بيمارستاني يکي از شرکتها حضور داشته و بسيار راضي بوده است، گفت: «در اين دوره به طور کامل با قطعات الکترونيکي و مولتيمتر و نحوه استفاده از آنها آشنا شدم؛ نحوه تدريس مدرس و تجهيزاتي که در اختيار داشتند به نظرم نسبت به بقيه وضعيت بهتري داشت.»
يکي ديگر از دانشجويان نيز گفت: «در کارگاهي که شرکت کردم، آموزش نگهداشت، عيب يابي و تعميرات تجهيزات پزشکي را در سه سطح مجزاي بيمارستاني، آزمايشگاهي و دندانپزشکي برگزار ارائه ميکرد و کارآموزان به صورت کاملا عملي با دستگاه ها کار ميکردند.»
همه شرکت هاي برگزارکننده دوره ها، آموزش و فعاليت خوبي دارند
مليکا بنابي نيز که دانشجوي سال دوم رشته مهندسي پزشکي است و از همان ابتدا در دوره هاي آموزشي شرکت کرده نيز گفت: «شرکت در تور دو روزه بيمارستاني و دوره تصويربرداري موجب افزايش ديد فني من نسبت به دستگاه ها شد به ويژه اينکه اساتيد تجربيات خود را به خوبي در اختيار دانشجويان قرار ميدادند.»
وي با بيان اينکه تاکنون شرکت در اين دوره هاي آموزشي برايش بسيار مفيد بوده است، افزود: «تمام شرکت هايي که در زمينه آموزش اين حوزه فعاليت دارند، کار و هدفشان عالي است و همه آموزش ها و فعاليت هاي بسيار خوبي دارند.»
اين دانشجوي مهندسي پزشکي همچنين تصريح کرد: «در عين حال از موسسات آموزشي انتظار دارم که دانشجويان يا دانش آموختگاني که در اين موسسات دوره ميگذرانند را تا زمان رسيدن آنها به هدفشان ياري دهند. براي نمونه اگر بتوانند دانشجوها را براي کارآموزي به شرکت هاي ديگر ارجاع بدهند کمک بسيار خوبي به آنها کرده اند.»
نکته ديگري که اين دانشجو به آن تاکيد دارد، ابزار به دست شدن مهندسان پزشک است تا توانايي و مهارت لازم را براي کارهاي فني با دستگاه هاي مختلف را به دست بياورند.
در ادامه در جدول پيشرو مروري مختصر بر دوره هاي مهارت آموزي و قيمت هاي آنها در چند شرکت و موسسه آزاد داريم. اين اطلاعات تا حدودي ميتواند به دانشجويان و دانش آموختگان مهندسي پزشکي براي انتخاب موسسه و دوره آموزشي مورد نياز خود کمک کند. البته اين اطلاعات اوليه هستند و ضروري است متقاضيان پيش از ثبتنام جديتر درباره کم و کيف موسسات و دوره هاي آنها تحقيق کنند.
دست اندرکاران حوزه آموزش به نقد نظام مهارت آموزي دانشگاه ها و موسسات آموزشي آزاد پرداختند
موسسات آموزشي آزاد بايد نظام مند و داراي نظام آموزشي مصوب شوند
ندا عليزاده
در خلاءِ مهارت آموزي دانشگاه ها، موسسات و شرکتهاي مهندسي پزشکي اقدام به برگزاري دوره هاي مختلف در حوزه تجهيزات پزشکي کرده اند. هرچند اين دوره هاي خصوصي فرصتي را براي مهارت آموزي دانش آموختگان و دانشجويان مهندسي پزشکي فراهم کرده اما آنچنان که بايد پاسخگوي نياز اين قشر نبوده است. در واقع دوره هاي مهارت آموزي آزاد، تيغ دو لبه اي است که در عين اينکه ميتواند نياز دانشجويان به آموختن مهارت هاي عملي را پاسخ دهد، در مواردي نيز مشکلاتي را براي آنها به وجود ميآورد. در گزارش پيشرو سعي کرده ايم به سه سئوال زير پاسخ داده شود:
چرا در فضاي دانشگاهي، آموزش هاي عملي ارائه نميشود؟
آموزش هاي کارگاه هاي خصوصي چقدر کاربردي است؟
وضعيت مهارت آموزي در دانشگاه علمي کاربردي چگونه است؟
کسب مهارت در گرو کار عملي با دستگاه هاست
در اين رابطه مهندس «گيلبرت لازار» يکي از اساتيد مطرح حوزه تجهيزات پزشکي در ارزيابي خود از موسسات آموزشي گفت: «پارامترهاي زيادي در موسسات رعايت ميشوند مانند اينکه از آنها تست عملکرد دستگاه و کاليبراسيون دستگاه در زمينه هاي مختلف گرفته ميشود.»
وي با بيان اينکه شاخه هايي که در بيمارستان ها به نسبت تخصص پزشکان وجود دارد، در چارچوب استاندارد براي دانشجويان برگزار ميشود، افزود: «براي نمونه، در دانشگاه ها درباره بخش هاي فني تصويربرداري مطلبي گفته نميشود و دانشجوياني که به مباحث فني علاقه مند هستند و تمايل دارند که پروژهاي را در اين زمينه بنويسند، با مشکل روبه رو هستند.»
مهندس لازار با اظهار اينکه دانشجو وقتي دستگاه را لمس نکرده است و با آن آشنايي ندارد، نميتواند در نگارش مقاله خود موفق باشد، تصريح کرد: «تنها زماني که دانشجويان بتوانند دستگاه ها را لمس کرده و در بيمارستان ها و مراکز با آنها کار کنند و در تخصص هاي مختلف معايب و مزاياي دستگاه را نسبت به هم بسنجند، مهارت لازم را به دست ميآورند.»
دانشجويان مهندسي پزشکي
هيچ شناختي از دستگاه ها ندارند
اين استاد مهندسي پزشکي تاکيد کرد: «دانشجويان نيازمند ديدن دستگاه، لمس آن و آگاهي از کاربرد، ايمني، تعريف، اجزا، مودهاي دستگاه، سخت افزار و اپراتوري آن هستند در حالي که حتي تعريف دستگاه ها را هم نميدانند.»
وي با بيان اينکه در دوره هاي آموزشي سيستمي متفاوت از دانشگاه حاکم است که موجب گرايش يافتن دانشجويان ميشود، اظهار داشت: «در اين دوره ها فضايي براي دانشجو فراهم ميشود تا به اين نتيجه برسد که علم و فني که در آن تحصيل کرده است، چه جايگاهي دارد، هدف از کار مهندسي پزشکي چيست و حوزه و تخصص مورد علاقه اش چيست.»
مهندس لازار با بيان اينکه در اين دوره ها، علاقه دانشجويان به آنها نشان داده و زمينه هاي بروز ايده هايشان فراهم ميشود، گفت: «زماني که ايده ها بروز ميکنند، سکوي پرتابي براي دانشجو ميشود. بنابراين هرچه دانشجو ايده بيشتري داشته باشد، موفق تر خواهد بود. اما اينها تا زماني که دانشجو دستگاه ها را لمس نکند و از نزديک نبيند محقق نميشوند.»
دانشجويان در موسسات آموزشي، استعداديابي ميشوند
وي با بيان اينکه تعداد انگشت شماري از دانشجويان دوره هاي زيادي را فقط براي اطلاع از علاقه خود به تخصصي خاص گذرانده اند، توضيح داد: «در دانشگاه استاد راهنما نميتواند آنقدر که بايد براي دانشجويان وقت بگذارد تا علاقه خود را شناسايي کنند، اما به دليل کم بودن تعداد کارآموزان در موسسات آموزشي، استاد ميتواند وقت بيشتري بگذارد و دانشجويان را به بيمارستان ببرد و سئوالات فني آنها را پاسخ دهد.»
اين استاد مهندسي پزشکي با بيان اينکه اساتيدي که در موسسات آموزشي تدريس ميکنند، اختيار عمل بيشتري دارند، افزود: «اين اساتيد در بيماستان کار ميکنند يا به چند مرکز مختلف دسترسي دارند و ميتوانند در حضور دانشجويان دستگاه را راه بيندازند و خيلي راحت سئوالات آنها را به صورت حضوري پاسخ بدهند.»
مدت زمان اندک دوره هاي آموزشي يکي از انتقادات وارده به موسسات است
مهندس لازار در عين حال از مدت زمان اندک دوره هاي آموزشي در موسسات انتقاد کرد و گفت: «مدت زمان دوره هاي آموزشي در موسسات بسيار کم است براي نمونه دوره تصويربرداري ظرف 16 تا 20 ساعت برگزار ميشود در حالي که بايد حداقل 50 ساعت باشد. البته در همين 20 ساعت مطالب بسيار مهمي به کارآموزان ارائه ميشود که شامل مشکلات دستگاه، نگهداري، عملکرد اجزاء و… هستند.»
وي همچنين اظهار داشت: «در دوره هاي آموزشيِ آموزشگاه ها چندان به مباحث تئوري پرداخته نميشود زيرا دانشجويان واحدهاي تئوري را در دانشگاه ها گذرانده اند.»
مهندس لازار درباره توان دانشگاه ها براي خريد تجهيزات و ارائه آموزش هاي عملي نيز گفت: «دانشگاه ها ميتوانند بعضي تجهيزات مانند دندانپزشکي، آزمايشگاه، طب فيزيکي، اورژانس و جنرال را خريداري کنند، اما خريد يکسري تجهيزات ديگر همچون تصويربرداري به دليل قيمت هاي چند ميليارد توماني آنها برايشان مقرون به صرفه نيست.»
به گفته وي، در چنين شرايطي، دانشگاه ها تا جايي که توان خريد داشته باشند، دانشگاه را تجهيز ميکنند؛ در غير اين صورت دانشجويان را براي بازديد به مراکز درماني ميبرند.
لزوم تجديد نظر در واحدهاي تخصصي و کارگاهي
اما اينکه دانشگاه علمي کاربردي با توجه به ماهيت و تمرکز اصلي که در حوزه مهارتي دارد، چقدر ميتواند در افزايش مهارت هاي فني و عملي دانشجويان و فارغ التحصيلان رشته مهندسي پزشکي موثر باشد، مسئله قابل تامل ديگري است. در اين زمينه نيز با يکي از اساتيد مرتبط با اين دانشگاه به گفتگو پرداختيم تا از کم و کيف اين مسئله مطلع شويم.
«غلامرضا شايسته» يکي از مدرسان دانشگاه علمي کاربردي، درباره وضعيت آموزش در دانشگاه هاي علمي و کاربردي گفت: «اساس تاسيس فني حرفه اي و دانشگاه هاي علمي و کاربردي بر پايه کار علمي و مرتفع کردن نياز جامعه از نظر فني بوده است.»
وي با بيان اينکه به نظر دانشگاه هاي علمي و کاربردي از تجهيزات و کارگاه هاي بسيار خوبي برخوردارند، افزود: «اما در کل در چينش واحدهاي درسي بايد تجديد نظر شود چون به نظر در واحدهاي تخصصي و کارگاهي قدري تشابه وجود دارد.»
به باور شايسته براي پذيرش دانشجو هم اگر شرط معدل يا نوع مدرک ديپلم دخيل شود، شايد قدري بر کيفيت فارغ التحصيلي تاثير مثبت داشته باشد.
تعداد کارگاه ها و واحدهاي عملي گروه هاي مهندسي پزشکي به شدت کم است
همچنين معاون آموزشي و قائم مقام دانشگاه علمي کاربردي خاتم الانبياء نيز ارائه نشدن آموزش هاي عملي را تقريبا در بيشتر دانشکده ها و گروه هاي مهندسي پزشکي رايج دانست و گفت: «در بيشتر دانشگاه ها بخش عمده سيلابس هاي درسي، تئوري ارائه ميشود و تعداد کارگاه ها و واحدهاي عملي آنها نيز به شدت کم است.»
مهندس «احمد مسلمي» در عين حال تاکيد کرد: «امروز ارائه آموزشهاي مهارتي با هدف جذب سريع دانش آموختگان به بازار کار، از نيازهاي کشور به شمار ميرود.»
وي همچنين با اشاره به وجود اساتيد برجسته و بهنام در حوزه مباحث تئوري و علمي مهندسي پزشکي، تصريح کرد: «با اين حال بسياري از اساتيد در حوزه ارتباط با صنعت و دخالت در حوزه هاي توليد، طراحي، تجاري و… بسيار کم اثر هستند؛ اين در حالي است که در ساير کشورها، دانشگاه ها اين کارها را براي بخش صنعت انجام ميدهند.»
فاصله زيادي بين حوزه آموزش و صنعت وجود دارد
قائم مقام دانشگاه علمي کاربردي خاتم الانبياء در تشريح دليل ورود نيافتن اساتيد مهندسي پزشکي به عرصه صنعت، گفت: «وزارت بهداشت، بستر اصلي خروجي و محصولات مهندسي پزشکي است، اما وزارت علوم بستر اصلي آموزش حوزه مهندسي پزشکي به شمار ميرود؛ براي همين فاصله بسيار زيادي بين حوزه آموزش و تئوري و حوزه کاربرد و صنعت تجيهزات پزشکي وجود دارد.»
وي همچنين گران بودن تجهيزات پزشکي را عامل موثري در ناتواني دانشگاه ها براي خريد آنها عنوان کرد و توضيح داد: «حتي ساده ترين تجهيزات پزشکي بسيار گرانقيمت هستند بنابراين تجهيز کارگاه ها در دانشکده هاي مهندسي پزشکي به شدت پرهزينه است. وزارت علوم و دانشگاه آزاد بايد در اين زمينه فکر اساسي کرده و بودجه هايي را براي خريد تجهيزات و امکانات کارگاهي گرايش هاي مختلف مهندسي پزشکي تصويب کنند.»
مهندس مسلمي با بيان اينکه تجهيز کارگاه ها به دستگاههاي تجهيزات پزشکي هزينه هاي بسيار زيادي دارد، گفت: «از يک سو تامين هزينه هاي خريد تجهيزات پزشکي با شهريه هاي موجود امکانپذير نيست و از سوي ديگر افزايش شهريه براي دانشجويان مشکل ساز خواهد بود.»
لزوم کسب مهارت هاي مشترک
قائم مقام دانشگاه علمي کاربردي خاتم الانبياء با بيان اينکه دانشجويان مهندسي پزشکي بايد يکسري مهارت هاي مشترک را به دست آورند، افزود: «اين مهارت ها در دانشگاه علمي کاربردي در قالب دروس اجباري با هدف کارآفرين شدن دانش آموختگان ارائه ميشود، اما اين دروس در دانشکده هاي مهندسي پزشکي ساير دانشگاه ها ارائه نميشود.»
وي دروس اصول و فنون مذاکره، شناخت بازار تجهيزات پزشکي، ضوابط و مقررات تجهيزات پزشکي و تحليل هزينه و منفعت را از واحدهاي مهارتي بيان کرد که بايد دانشجويان مهندسي پزشکي آنها را بياموزند.
مهندس مسلمي با بيان اينکه در همه جاي دنيا بحث آموزش هاي کوتاه مدت و مهارتي وجود دارد، توضيح داد: «در کشوري مانند آلمان که مهارت محور است، دانشجو از ابتدا با برنامه کاري و شغلي وارد دانشگاه ميشود و براي آنها بازار کار نيز تعيين شده است؛ اما گذشته از اين، در بيشتر دانشگاه هاي معتبر دنيا در رشته مهندسي پزشکي و فيزيک پزشکي دوره هاي کوتاه مدت و مهارتي تدريس ميشود.»
دوره هاي پايه ارائه شده به دانشجويان ضعيف است
قائم مقام دانشگاه علمي کاربردي خاتم الانبياء با تاکيد بر اينکه مشکل نظام آموزشي ايران اين است که دوره هاي پايه ارائه شده به دانشجويان ضعيف است، گفت: «بدين ترتيب دوره هايي که توسط شرکتها، موسسات و سازمانهاي مختلف به صورت دوره هاي آزاد خصوصي برگزار ميشود، چندان دوره هاي درجه يک و کاربردي نيستند.»
مهندس مسلمي با اظهار اينکه شايد شرکتها و موسسات خصوصي بتوانند تا حدودي خلاء موجود در نظام آموزشي دانشگاهي را پر کنند، تاکيد کرد: «ما در اين زمينه بسيار ضعيف هستيم و مهارت هاي کاري دانشآموختگان براي اشتغال به کار در حوزه هاي مختلف مهندسي پزشکي به شدت ناکافي است.»
وي در پاسخ به اين سئوال که خروجي موسسات و کارگاه ها خصوصي چقدر کاربردي و موثر بوده است، گفت: «در حوزه آموزشهاي مرتبط با مهندسي پزشکي و تجهيزات پزشکي، آشفتگي وجود دارد؛ شرکت هاي مختلفي در شهرهاي بزرگ فعال هستند و از سوي ديگر نيز سازمان هايي مانند انجمن متخصصين يا جهاد دانشگاهي و… دوره هاي آزاد برگزار ميکنند.»
پروتکل سيلابس هاي درسي مهندسي پزشکي در حال تدوين است
مهندس مسلمي تصريح کرد: «به لحاظ محتوا، کيفيت، اساتيد، امکانات و تجهيزاتي که بايد موسسات خصوصي براي ارائه آموزش به کار بگيرند، استاندارد آموزشي تعريف نشده است.»
وي در اين رابطه با بيان اين خبر که انجمن صنفي متخصصين تجهيزات پزشکي کشور حدود سه سال روي کيفي سازي استانداردهاي آموزشي تمرکز کرده است، اعلام کرد: «فکر ميکنيم تا چند ماه آينده يکسري استانداردهاي آموزشي را تدوين کنيم و به زودي پروتکل هايي براي تدريس تدوين و ارائه خواهد شد.»
وي با بيان اينکه با تدوين پروتکل آموزشي، ويژگيهاي هر واحد درسي با هدف مهارت آموزي مشخص خواهد شد، گفت: «همچنين مشخص خواهد شد که چه تجهيزاتي با چه کيفيت و استانداردهايي بايد در کارگاه آموزشي وجود داشته باشد.»
قائم مقام دانشگاه علمي کاربردي خاتم الانبياء با بيان اينکه اين کار را براي کاربردهاي داخلي خود انجام ميدهند، اعلام کرد: «آمادگي داريم که اگر وزارت بهداشت بپذيرد انجمن صنفي متخصصين تجهيزات پزشکي کشور به عنوان ليدر و نظام مرجع اين قضيه قرار بگيرد و بر روي اين حوزه نظارت کند.»
وي با تاکيد بر اينکه نظارت و کنترل استانداردهاي آموزشي بسيار مهمتر از برگزاري دوره هاست، تصريح کرد: «اکنون دوره ها برگزار ميشوند اما فراتر اين است که بتوان نظارت و کنترلي روي آنها داشت که البته لازمه آن نيز هماهنگ بودن وزارت بهداشت با اين جريان است تا ابزار نظارتي را نيز در اختيار داشته باشيم.»
مهندس مسلمي در نهايت تاکيد کرد: «در دانشگاه هاي کلاسيک علاوه بر لزوم بازنگري اساسي دروس تخصصي کارگاهي، بايد دروس مهارت هاي مشترک نيز اضافه شود.» وي بر اين باور است که گذراندن درسي به نام کاربيني در قالب هشت ساعت حضور در محيط کار براي شناخت تجهيزات پزشکي، شرکت توليدي و بيمارستان براي دانشجويان مهندسي پزشکي ضروري است.
لزوم بازنگري در نحوه آموزش دانشجويان رشته مهندسي پزشکي
رئيس دانشکده مهندسي پزشکي دانشگاه صنعتي سهند نيز پيش از پرداختن به چرايي وجود ضعف آموزش عملي در رشته مهندسي پزشکي، از آموزش پزشکي ايران به عنوان بهترين روش آموزشي کشور نام برد و گفت: «دانشجويان رشته هاي پزشکي پس از گذراندن دروس پايه تا زمان فارغ التحصيلي در فضايي کاملا عملي قرار ميگيرند و از يکسري امکانات در قالب بيمارستانها و دانشگاه هاي آموزشي استفاده و تجربه هايي را زير نظر اساتيد کسب ميکنند.»
دکتر «سينا شامخي» با بيان اينکه در مجموعه مهندسي پزشکي با وجود نزديکي آن به فضاي پزشکي، چنين امکاناتي وجود ندارد، افزود: «اکنون با مشکلاتي براي راه اندازي آزمايشگاه ها و ارائه دروس مواجه هستيم بنابراين بايد در نحوه آموزش دانشجويان رشته مهندسي پزشکي بازنگري جدي انجام شود.»
وي با تاکيد بر اينکه مشکل اصلي در نبود زيرساخت هاي لازم و نداشتن تجهيزات پزشکي است، بيان داشت: «براي نمونه دستگاه سيتي اسکن حداقل 4 ميليارد تومان است که خريد چنين تجهيزاتي حتي در بازه 20 ساله نيز براي دانشکده اي با بودجه محدود، ممکن نيست.»
تامين تجهيزات اسقاطي براي تجهيز دانشکده هاي مهندسي قدمي موثر است
دکتر شامخي در تکميل توضيح خود، اظهار داشت: «بنابراين به استفاده بيشتر از دانشگاه هاي علوم پزشکي نياز داريم؛ حتي انتقال دستگاه هاي اسقاطي مجموعه ها به دانشگاه هاي صنعتي داراي رشته مهندسي پزشکي نيز ميتوانند تا حدودي بخشي از نياز دانشکده هاي مهندسي پزشکي را پاسخ دهند.» البته به باور وي بايد در اين مسير، دانشگاه هاي صنعتي نيز کمي به نوع آموزش هايشان توجه کنند زيرا دروس آنها خيلي تئوري است.
وي با اظهار اينکه در سالهاي اخير همکاري ها توسعه يافته است اما هنوز کافي نيست، توضيح داد: «براي نمونه در يک ماه گذشته دستگاه اسقاطي سيتي اسکن را براي اولين بار در کشور از دانشگاه علوم پزشکي تبريز به دانشگاه صنعتي سهند براي آموزش دانشجويان منتقل کرديم.» به گفته وي مسئولان وزارت بهداشت معترف هستند که بايد کمک بيشتري براي توسعه رشته مهندسي پزشکي با هدف تربيت مهندسان توانمندتر شود.
نياز دانشگاه ها به زيرساخت، بودجه، ارتباط با صنعت و هيئت علمي مجرب
رئيس دانشکده مهندسي پزشکي دانشگاه صنعتي سهند با بيان اينکه بايد مشابه واحدهاي تجهيزات پزشکي بيشتر شود، تاکيد کرد: «بيشتر شدن واحدهاي تجهيزات پزشکي مستلزم داشتن بودجه، زيرساخت، امکانات و افراد مجرب است زيرا وقتي هيئت علمي تجربه کار با دستگاهي را ندارد نميتواند آن را تدريس کند و توسعه بدهد.»
وي با تصريح اينکه ارتباط دانشگاه با صنعت بايد پررنگتر شود و هيئت علمي نيز توانمندي خود را افزايش بدهد، افزود: «بخش عمده صنعت مهندسي پزشکي، وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکي و بيمارستان هاي تابعه آن است؛ اين ارتباط مسيري دو سويه است اما بيشتر راه را بايد مهندسان پزشک طي کنند زيرا پزشکان درگير مباحث درمان هستند و فرصت کمتري دارند.»
به باور دکتر شامخي، مهندسان پزشک بايد صنعت خود را شناسايي کنند تا ارتباط دانشکده هاي مهندسي پزشکي با اين بخش توسعه يابد.
نکته ديگري که اين رئيس دانشکده مهندسي پزشکي به نقد آن ميپردازد، ضعيف بودن صنايع مهندسي پزشکي به نسبت ساير صنايع است: «در ايران فقط چند توليدکننده تجهيزات پزشکي کلان داريم که بتوان آن را صنعت ناميد؛ درحاليکه بازار خريد و فروش تجهيزات پزشکي بسيار بزرگ بوده و ارزش معاملات تجهيزات پزشکي در کشور بسيار زياد است.»
جز بيمارستان ها صنعت قوي
در حوزه مهندسي پزشکي نداريم
وي با تاکيد بر اينکه صنعت مهندسي پزشکي در بازار رقابت جا مانده است و تاکنون بيشتر فروشنده کالاهاي خارجي بوده ايم، گفت: «البته در سال هاي اخير روند رو به رشدي را به خصوص در زمينه شرکت هاي دانش بنيان داشته ايم اما کافي نيست و نيازمند سرمايه گذاري و حمايت است؛ بايد ارائه مجوزهاي توليد به شرکت ها تسهيل شود تا صنايع رشد کنند و بدين ترتيب دست دانشگاه براي ارتباط با صنعت بازتر شود؛ اما اکنون بيمارستان ها به صورت انحصاري صنعت کلان دانشگاه به شمار ميروند و صنعت قوي ديگري نيز وجود ندارد.»
دکتر شامخي با يادآوري اينکه نبود حمايت هاي به موقع به دليل درگير شدن در فضاي بازاري و ورود افراد غير متخصص در حوزه تجهيزات پزشکي است، اضافه کرد: «هرچند اکنون وضعيت بهتر از گذشته شده است اما اين فرآيندها و نگرش هاي بازاري به بحث تجهيزات پزشکي و شکل نگرفتن نظام آموزشي داراي امکانات وسيع، دانشجويان و دانش آموختگان مهندسي پزشکي را هنگام ورود به بازار کار با مشکل روبه رو ميکند.»
رئيس دانشکده مهندسي پزشکي دانشگاه صنعتي سهند با تاکيد بر اينکه ساختار آموزشي مهندسي پزشکي بايد تقويت شود، اظهار داشت: «هنوز رشته مهندسي پزشکي پتانسيل رشد دارد و دچار مشکلات ساير رشته هاي مهندسي نشده است، اما با مشکلات نداشتن زيرساخت و گران بودن تجهيزات پزشکي روبه روست.»
آنگونه که وي توضيح ميدهد، اکنون آنها دستگاه هاي اسقاطي را اورهال ميکنند و در آزمايشگاه براي فراهم کردن بستر آموزشي دانشجويان استفاده ميکنند؛ اين اقدام انرژي زيادي را از دانشگاه ميگيرد زيرا تاکنون چنين کاري سابقه نداشته است و همه چيز از صفر در حال انجام است. با اين حال دکتر شامخي اميدوار است که اين روال در ساير دانشگاه ها نيز پياده شود چراکه اداره کل تجهيزات پزشکي به مجموعه هاي دانشگاه هاي علوم پزشکي دستور داده است که دستگاه هاي اسقاطي را براي آموزش در اختيار دانشکده هاي مهندسي پزشکي بگذارند.
شرکت ها و بيمارستان ها
دانشجويان را براي کارآموزي نميپذيرند
مشکل ديگري که وي به آن گريز زد، کارآموزي دانشجويان مهندسي پزشکي است: «دانشجويان براي گذراندن دوره کارآموزي خود در دانشگاه علوم پزشکي و شرکتهاي خوب مشکل دارند زيرا آنها بر اين باورند که دانشجويان مهندسي پزشکي کاربلد نيستند و کار آنها را نيز خراب ميکنند.» آنگونه که دکتر شامخي توضيح داد، دانشجويان مهندسي پزشکي به ناچار در مکاني با محدوديت فعاليت، دوره کارآموزي خود را ميگذرانند و بعد از کارآموزي نيز فردي توانمند در انجام بايگاني است ولي الزاما مهندس خوبي از دوران کارآموزي خارج نميشود.
پيشنهاد رئيس دانشکده مهندسي پزشکي دانشگاه صنعتي سهند اين است که: «بايد بتوانيم دوران کارآموزي را به دوره هاي کارآموزي شش ترمه تبديل کنيم؛ بدين ترتيب که هر ترم دانشجو موظف است ساعت مشخصي را در بيمارستان مستقر شود و دوره ببيند و با دستگاه ها کار کند تا دانشگاه علوم پزشکي نيز بتواند به خروجي دانشکده هاي مهندسي پزشکي اعتماد کند.»
دکتر شامخي همچنين درباره کيفيت موسسات آزاد ارائه دهنده آموزش هاي عملي در مهندسي پزشکي و ميزان کاربردي و کارآمدي آنها نيز گفت: «دو دسته موسسات «داراي مجوزِ اداره کل تجهيزات پزشکي» و «موسسات بدون مجوز» اقدام به برگزاري دوره هاي آموزش هاي عملي مهندسي پزشکي ميکنند.»
با اين حال وي بر اين باور است که وجود چنين شرکت ها و موسسات آموزشي در نبود آموزش هاي عملي دانشگاه هاي مهندسي پزشکي، مفيد است: «البته برخي از اين موسسات دستگاه هاي دست دوم را خريده و با حداقل هزينه مجموعه اي را ايجاد کرده اند و يکسري آموزش هاي غير اصولي به افراد ميدهند؛ در واقع اين موسسات تبديل شدهاند به فضاي سودجويي و کسب درآمد و دوره هايي را با هزينه هاي کلان برگزار ميکنند درحاليکه خودشان تجربه تعمير دستگاه را ندارند و اصول اوليه آن را نميدانند و با همان سبک ميخواهد تعمير آن را به ديگران بياموزد.» به گفته وي حتي در برخي از اين شرکت ها، افرادي که خودشان اصول اوليه الکترونيک را نميدانند تعمير يک قطعه الکترونيک را آموزش ميدهند.
موسسات آموزشي آزاد بايد نظام مند شوند
با اين حال وي تاکيد کرد: «شرکت هاي موفقي هم در اين حوزه فعال هستند که وجود آنها ضروري است اما بايد نظام مند شوند، زير نظر اداره کل تجهيزات پزشکي و سازمان فني و حرف هاي قرار بگيرند، مجوز داشته باشند و رصد شوند.»
دکتر شامخي ادامه داد: «حتي بايد نحوه آموزش آنها مصوب شود و کارشناسان درباره دستگاه ها و عناوين دوره ها بحث کنند و همه يکسان به آن نگاه کنند، نه به شکلي که اکنون اجرا ميشود.»
البته رئيس دانشکده مهندسي پزشکي دانشگاه صنعتي سهند تاکيد کرد: «اگر در دانشگاه امکانات و تجهيزات به روز و تکميل باشد، نياز به اين دوره ها کمتر ميشود اما چون اين نواقص را در آموزش دانشجويان عملگرا داريم، اکنون نيازمند آموزش هاي آزاد هستيم.» به باور وي اگر بتوانيم آموزش هاي عملي را در قالب دوره هاي کارآموزي بگنجانيم، ديگر نيازي به دوره هاي آزاد نيست.
دکتر شامخي با بيان اينکه اکنون درسي به نام آزمايشگاه تجهيزات پزشکي را در دانشکده ايجاد کرده اند، گفت: «دانشجويان با گذراندن يکي دو ماه کارآموزي در اين آزمايشگاه، 10 برابر آنچه در بيرون کارآموزي ميکنند، مهارت مي آموزند.»
داشتن تجهيزات به روز و ابزار كامل، از ملزومات کارگاه هاست
«محمد مقيمي» مديرعامل شرکت آوا طب جنوب نيز يکي ديگر از فعالان عرصه تجهيزات پزشکي است که نظرش را درباره دوره هاي آزاد مهارت آموزي جويا شديم. وي خطاب به مديران و موسسه اي آموزشگاه هاي تجهيزات پزشکي گفت: «اين افراد بايد بدانند که وجود دانشجويان و کارآموزان هدفمند و با انگيزه براي يادگيري، نکته مهم و مثبت آنهاست. بنايراين بهتر است از سودجويي و منفعت طلبي و استخدام مدرسان فاقد رزومه قوي و کمتر از 10 سال سابقه کار عملي، خودداري کنند.»
مهندس مقيمي با بيان اينکه برگزاري دوره هاي کوتاه مدت يک ماهه بدون آزمايشگاه هاي مجهز و سيار با تجهيزات پزشکي اسقاطي و استاداني غيرمجرب، کلاه برداري و خيانت به دانشجويان است، افزود: «مدرس بايد در شناخت برندها و مدل هاي هر دستگاه پزشکي، تعميرات بورد، عيب يابي، ايمني الکتريکي و اطلاعات باليني و كلينيكالي، اپراتوري دستگاه، مهارت کافي داشته باشد و کارآموز را در جريان اين جزئيات قرار دهد.»
وي با اظهار اينکه حداقل هر آموزشگاه تجهيزات پزشکي بايد با سرمايه اي حدود يک ميليارد تومان راه اندازي شود تا قابل اعتماد باشد، توضيح داد: «خريد تجهيزات به روز و ابزار كامل، تجهيز محيط كارگاهي مناسب و… از ملزومات هر آزمايشگاهي به شمار ميرود.»
مهندس مقيمي همچنين آموزش اصولي و علمي لحيم کاري استاندارد قطعات، اسامدي و… در پنج جلسه به دانشجويان را از موارد ضروري عنوان کرد كه هيچ جا درست به آن پرداخته نميشود.
به گفته وي آموزش اپراتوري برندهاي مختلف از هر دستگاه و آشنايي كارآموز با منوها و پارامترها را از موارد كاربردي و ضروري ديگر اعلام کرد و گفت: «آموزشگاه بايد داراي محل ثابت و مجهز، توانمند در تامين کالا و قطعات و پشتيباني كارآموز به صورت حرف هاي باشد؛ همچنين اسلايدهاي آموزشي و حرف هاي از دستگاه هاي مختلف، لوازم جانبي، بوردها، منوها، آموزش اپراتوري برندهاي گوناگون را مهيا کرده باشند.»
مديرعامل شرکت آوا طب جنوب همچنين تصريح کرد: «کارآموزان نيز نبايد به دنبال مدرک گرايي باشند و قبل از انتخاب آموزشگاه، اطلاعاتي از تجهيزات و دستگاه ها به خصوص سال ساخت و تنوع مدلي آنها، ابزار و محيط آموزشگاه، سابقه كار عملي مدرس و… كسب كنند.» وي اين نکته را نيز تاکيد کرد که کارآموزان بايد پيش از حضور در کلاس اطلاعات کاملي از راهنماي کاربري و سرويس منوال دستگاه ها به دست آورند زيرا نبايد ايمني خود، دستگاه و بيمار را به هيچ وجه به خطر بيندازند.
دیدگاه ها