اگر در پی کسب درآمد راحت هستید سمت مهندسی پزشکی نیایید

در بخش چهره‌به‌چهره ماهنامه «مهندسی پزشکی و تجهیزات آزمایشگاهی» تاکنون با مهندسان پزشک فراوانی گفت‌وگو کرده‌ایم. این‌بار پای صحبت‌های مهندس پزشکی نشستیم که در گرایش بیومتریال تحصیل کرده است. گرایشی که تفاوت چشمگیری با دیگر گرایش‌های مهندسی پزشکی دارد و به‌نوعی با پلیمر، شیمی و میکروبیولوژی در ارتباط است. نکته دیگری که این گرایش را خاص می‌کند، این است که از هر ۱۰ نفر شاید یک نفر از مهندسان پزشک جذب این گرایش ‌شوند. علیرضا خلیلی که هم‌اکنون دانشجوی مقطع دکتری مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال است از همان سال ۱۳۹۱ که وارد مقطع لیسانس شد برای ورود به بازار کار و رسیدن به موفقیت تلاش کرد. به‌گونه‌ای که هم‌اکنون در چندین شغل مشغول فعالیت است. منتورینگ اپلای مهندسان پزشک، شاغل در واحد R&D شرکت فناوران پزشکی هیواد علم و صنعت و کارشناس فروش و کارشناس علمی شرکت فیلیپ فلاپ از اصلی‌ترین فعالیت‌های او به‌شمار می‌رود. ضمن اینکه به‌عنوان مدیر تولید ژورنال Tissue Engineering and Material نیز فعالیت می‌کند و دارنده چندین مقاله ISI و ارائه شفاهی در کنفرانس‌های بین‌المللی است. این موفقیت‌ها شاید رویای خیلی‌ها باشد، اما اینکه چطور به این موفقیت رسیده است و چطور دانشجویان و دانش‌آموختگان می‌توانند به موقعیت دلخواه خود برسند را در گفت‌وگوی پیش رو می‌خوانید.

کمی درباره حوزه‌ فعالیت خود توضیح دهید.
بیشتر در زمینه R&D و کارهای تحقیقاتی تولید اقلام مصرفی لاپاروسکوپی فعالیت دارم. برای اولین‌بار در واحد R&D شرکت فناوران پزشکی هیواد علم و صنعت به سرپرستی بنده توانستیم ست ساکشن ایریگیشن و هموکلیپس پلیمری را تولید کنیم. اکنون نیز به‌دنبال تولید کارتریج استپلر خطی-برشی هستیم تا برای اولین‌بار آن را در ایران تولید کنیم. همچنین در حوزه منتورینگ اپلای ویژه مهندسان پزشک فعالیت دارم و کلاس‌های آموزشی برگزار می‌کنم. علاوه‌بر این‌ سابقه شش ساله‌ای در حوزه فروش دارم و هم‌اکنون نیز کارشناس فروش و کارشناس علمی شرکت فیلیپ فلاپ هستم و به متخصصان گوارش، غدد و داخلی در زمینه دستگاه‌های پنتاکس در حوزه آندوسکوپی مشاوره می‌دهم.

دلیل علاقه‌مندی و هدف شما از انتخاب این رشته چه بود؟
رشته مهندسی پزشکی به‌ویژه گرایش بیومتریال اوایل بسیار ناشناخته بود. اما با تحقیقاتی که کردم دریافتم که رشته‌ای با چشم‌اندازی عالی است؛ به‌ویژه بیومتریال و بافت که از هر 10 نفر یک نفر از بچه‌های مهندسی پزشکی وارد این گرایش می‌شوند زیرا معمولا تمایل به تحصیل در گرایش‌های بیوالکتریک و بیومکانیک دارند. اما این رشته و گرایش را به‌دلیل جذابیتش انتخاب کردم. من سال ۱۳۹۱ وارد مقطع لیسانس شدم. آن زمان برای اولین‌بار در دانشگاه امیرکبیر برای رشته مهندسی پزشکی بیومتریال دانشجو پذیرش می‌شد. ازآنجایی‌که به رشته مهندسی پزشکی و گرایش بیومتریال علاقه‌ داشتم در هر سه مقطع لیسانس، کارشناسی ارشد و دکتری در آن مشغول تحصیل شدم. اکنون دانشجوی مقطع دکتری هستم و «اصلاح سطح» حوزه تخصصی است که بر روی آن کار می‌کنم. همچنین در این زمینه با انستیتو پاستور نیز همکاری دارم. در واقع گرایش بیومتریال بسیار جذاب است و پیشرفت‌های بسیار خوبی داشته است؛ زیرا موضوعات بسیار جذاب و کاربردی را در برمی‌گیرد و امکان کار بر روی موضوعات به‌روز در آزمایشگاه وجود دارد. در واقع تا سال ۲۰۵۰ چشم‌انداز رو به رشدی برای آن ترسیم شده است.
همچنان باور دارم که رشته مهندسی پزشکی بسیار جذاب است. هرچند که هنوز این ذهنیت منفی در جامعه وجود دارد که مهندسی پزشکی فقط تجهیزات پزشکی و تعمیرات آن و.. است، اما بیومتریال کاملا مقوله‌ای جداست. در واقع بیومتریال به‌نوعی مرتبط با مهندسی شیمی، میکروبیولوژی و کارهای آزمایشگاهی درون‌تن و برون‌تن، کار با حیوانات، زیست‌سازگاری و سمیت‌ها است.

چه دستاوردهای علمی و عملی در دوران دانشجویی و پس از آن داشته‌اید؟
فعالیت‌های علمی بسیار زیادی داشته‌ام؛ مقالات بسیار متعددی را در سطح داخلی، ISI و کنفرانس‌های بین‌المللی دارم. در سال ۲۰۲۲ چهار مقاله منتشر کردم و اکنون نیز به کنفرانس پلیمر در پاریس برای ارائه شفاهی در حوزه بیومتریال و پلیمرها دعوت شدم. سال گذشته و امسال نیز به کنفرانس امارات با محوریت بیومتریال دعوت شدم. اکنون نیز تحقیقات خود را در حوزه بیومتریال در موسسه تحقیقاتی کالج آمریکایی واقع در شهر شارجه کشور امارات ادامه می‌دهم.

آیا زمان تحصیل، زمینه‌هایی برای ورود به بازار کار در فضای دانشگاه یا خارج از آن برای دانشجویان فراهم بود؟
برای پیدا کردن کار، فرد خود باید به دنبال آن باشد، اما در دانشگاه چنین فضایی برای دانشجویان فراهم نیست؛ زیرا این رشته و فضای کاری آن ناشناخته بود. بنابراین مقوله ورود به بازار کار بیشتر از زمان ارشد اتفاق افتاد. بااین‌حال متاسفانه دانشجویان، بیشتر دنبال اساتید بودند تا از این طریق وارد بازار کار شوند. اما من خودم دنبال کار رفتم و توانستم در انستیتو پاستور و شرکت‌های آزمایشگاهی این حوزه فعالیت و پیشرفت کنم.

اکنون فضای آماده‌سازی دانشجویان برای ورود به بازار کار در دانشگاه‌ها چگونه است؟
متاسفانه همچنان در دانشگاه‌ها موقعیت‌هایی برای ورود به بازار کار وجود ندارد.

با این تفاسیر شما از چه سالی وارد بازار کار شدید و تاکنون چه حرفه‌هایی را تجربه کرده‌اید؟
از سال 92 همزمان با تحصیل در مقطع لیسانس مشغول به کار شدم. با تلاش فراوان توانستم به‌مدت دو سال در انستیتو پاستور کار کنم. حدود سه سال کارشناس تجهیزات پزشکی بیمارستان مهر بودم. بعد هم در حوزه‌های R&D فعالیت کردم. همچنین مدیر تولید ژورنال Tissue Engineering and Material هستم. بنابراین کاملا تمام کارهایی که انجام داده‌ام در این حوزه بوده است. اکنون هم که کارشناس فروش در حوزه علمی شده‌ام به این دلیل است که ارتباط با پزشکان و سر عمل رفتن و… را بسیار دوست دارم. بااین‌حال کار ریسرچ و تحقیقاتم را کنار نگذاشته‌ام و همچنان ادامه می‌دهم.

برای ورود به بازار کار با چه مشکلاتی دست به گریبان بودید؟
یکی از مشکلات اصلی که برای ورود به بازار کار داشتم، بحث نداشتن تجربه کاری بود. در این میان تفاوت بسیار زیاد آموخته‌های دانشگاهی با واقعیت و مهارت‌های موجود و مورد نیاز در بازار کار نیز چالش‌برانگیز شده بود. متاسفانه در بازار کار بیشتر شناخت کار و داشتن سابقه اولویت داشت. ضمن اینکه حقوق‌ها بسیار اندک بود، اما با تلاش‌ فراوان راهم را ادامه دادم. بسیار سخت بود و موانع مشکلات زیادی داشتیم از جمله اینکه با دستمزد بسیار ناچیز از فرد انتظار انجام کارهای فراوانی را دارند، اما صبر داشتم و تحمل کردم تا بتوانم با آن‌ها کار کنم و بیشتر بیاموزم.

چگونه موفق به مدیریت وضعیت و خروج از چالش‌ها شدید؟
برای گذر از این چالش‌ها و رسیدن به موفقیت فقط و فقط باید پشتکار داشت. من نیز هرچند که بسیار دشوار بود، اما با پشتکار توانستم راهم را ادامه دهم و به چیزی که می‌خواستم برسم. در دوران کارورزی در بیمارستان چیزهای زیادی آموختم. البته خودم به‌شدت و خستگی‌ناپذیر دنبال یادگیری بودم. همین پشتکار نیز عامل موفقیت من شد وگرنه هیچ آشنا و پارتی نداشتم.

مهم‌ترین موانع، چالش‌ها و همچنین فرصت‌هایی که در حوزه کاری خود داشتید، چه چیزهایی بود؟
متاسفانه اکنون در مهندسی پزشکی موانع بسیاری وجود دارد. از نظر تحصیلی بسیار ضعیف هستیم و متاسفانه اساتید خوب این حوزه به‌ویژه در زمینه تحقیقاتی بیومتریال یا در ایران نیستند یا دیگر تدریس نمی‌کنند. اساتید کنونی نیز اصلا خوب نیستند. مشکلات اقتصادی نیز یکی دیگر از چالش‌های کنونی است. مشکل دیگر را می‌توان به‌نوعی سطحی‌نگری دانشجویان مهندسی پزشکی تعبیر کرد؛ برای نمونه اکنون متاسفانه در بین دانشجویان مهندسی پزشکی این مسئله رایج شده است که باید هر فردی یک پیج اینستاگرامی داشته باشد و به طور مداوم درباره مهندسی پزشکی صحبت کند. تنها رشته‌ای هستیم که هر شخصی که وارد ترم یک مهندسی پزشکی می‌شود اولین پستی که می‌‌گذارد این است که مهندسی پزشکی چیست. این چشم‌وهم‌چشمی بسیار بد است. در خوشبینانه‌ترین حالت شاید درآمد آن‌ها از این راه ماهانه یک میلیون تومان باشد. آن هم در وضعیت اقتصادی کنونی که حقوق ۱۸ میلیون تومان زیر خط فقر است. متاسفانه هیچ‌کدام از آن‌ها خوب کار نمی‌کنند و این درحالی است که افراد سرشناس حوزه تجهیزات پزشکی اکنون بسیار خوب کار می‌کنند و به‌راحتی از اینستاگرام درآمدهای قابل‌توجهی به‌دست می‌آورند. بنابراین ایراد به بچه‌های خودمان نیز وارد است.
علاوه‌بر این‌ها دوره‌های زیادی درحال برگزاری است؛ به‌گونه‌ای که افراد زیادی یاد گرفته‌اند دوره برگزار کنند. درحالی‌که من با داشتن سابقه طولانی در حوزه تجهیزات پزشکی تاکنون یک‌بار هم در لاپاروسکوپی فعالیت آموزشی نداشته‌ام، اما بسیار جالب است که عده‌ای کلاس آموزش لاپاروسکوپی و آندوسکوپی می‌گذارند. درصورتی‌که اصلا لازم نیست. وقتی که فرد وارد یک شرکت مهندسی پزشکی خوب می‌شود ابتدا باید به‌مدت سه ماه آموزش ببیند. در این مدت حتی فرد را سر عمل‌های جراحی و سفرهای خارجی نیز می‌برند. برای نمونه کمپانی ژاپنی پنتاکس من را برای آموزش انحصاری در بحث دستگاه‌های اندوسکوپی به ترکیه و دبی فرستاد. اما اکنون دانشجویان و دانش‌آموختگان مهندسی فقط یاد گرفته‌اند که هزینه کرده و در کلاس‌های مختلف شرکت کنند و عکس بگیرند تا بگوید فلان دوره‌ها را گذرانده‌اند. در دوره کارورزی نیز متاسفانه کسی چیزی یاد نمی‌گیرد و فقط وقت‌شان را پر می‌کنند. بچه‌ها به‌دنبال فرصت‌های واقعی نمی‌روند. این مسائل را به خیلی‌ها گفته‌ام؛ آن‌هایی که گوش کرده‌‌اند، موفق شده‌اند و آن‌هایی هم که نشنیدند خودشان را به خواب زده‌اند.

به نظر شما، لازمه ورود موفق و نتیجه‌بخش به بازارهای کار مرتبط با رشته مهندسی پزشکی چیست؟
لازمه ورود موفق به بازار کار به معنای واقعی کلمه فقط پشتکار فرد و کار کردن است. متاسفانه بچه‌ها اکنون بدون سابقه کار توقع حقوق ۱۰ میلیون تومانی را از شرکت‌های مهندسی پزشکی دارند، درحالی‌که حداقل حقوق در ایران ۶ میلیون تومان است که بدون داشتن سابقه کار هم نمی‌توان آن را گرفت، اما بسیاری از بچه‌ها به‌دلیل حقوق کم سر کار نمی‌روند. منتها من خارج از این روال عمل کردم. در انستیتو پاستور با حقوق ۵۰ هزار تومان کار می‌کردم و همه نوع کاری را هم انجام می‌دادم تا کار و مهارت واقعی را یاد بگیرم. اکنون هم به جایی رسیده‌ام که وقتی همراه دیگر اساتید کلاس می‌گذارم ظرفیت دوره‌ها در کمتر از نیم ساعت پر می‌شود. بااین‌حال به شما قول می‌دهم بسیاری از همین دانشجویان و دانش‌آموختگان که در حوزه مهندسی پزشکی فعالیت می‌کنند و اینستاگرام مرتبط دارند یا حتی دوره برگزار می‌کنند، حتی شش ماه هم سابقه بیمه یا کار در یک شرکت، بیمارستان یا هر عنوانی از مهندسی پزشکی را ندارند. در واقع علم و تجربه لازم را ندارند و کلاس برگزار می‌کنند؛ از سوی دیگر بچه‌ها نیز که بسیار سردرگم هستند در این کلاس‌ها و دوره‌ها شرکت می‌کنند. البته آن‌هایی که باهوش هستند می‌دانند کلاس‌های چه کسی را بروند.
در واقع سردرگمی دانشجویان و دانش‌آموختگان مهندسی پزشکی به‌ حدی است که تا ۳۰ سالگی نمی‌دانند چه کنند. بعد هم که وارد یک شرکت می‌شوند تازه متوجه می‌شوند که باید از اینجا شروع می‌کردند و خاک می‌خوردند تا به نتیجه برسند.

ارزیابی شما از بازار کار کنونی مهندسی پزشکی در حوزه‌های مختلف و فرصت‌های پیش‌روی دانشجویان و دانش‌آموختگان این رشته چیست؟
در ایران بیشترین پوزیشن کاری رشته مهندسی پزشکی بخش فروش است. بااین‌حال بچه‌های مهندسی پزشکی که بیشتر خانم هستند کار فروش را دوست ندارند. در حوزه فنی نیز بیشتر آقایان استخدام می‌شوند. می‌ماند بخش R&D که زیر پنج درصد جذب این فیلد می‌شوند. یکسری شرکت‌های بسیار خوب وجود دارند که باتوجه‌به بازدهی دانشجویان و دانش‌آموختگان حاضر به استخدام آن‌ها نیستند. بنابراین می‌توان گفت موفقیت در بازار کار کنونی مهندسی پزشکی بستگی مستقیم به میزان تلاش و پشتکار بچه‌ها دارد.

باتوجه‌به شرايط کنونی این رشته و بازار کار آن، به ديگران توصيه مي‌کنيد برای ادامه تحصيل به‌سمت اين رشته بروند؟ چرا؟
تحصیل و فعالیت در رشته مهندسی پزشکی را به افرادی توصیه و معرفی می‌کنم که پرتلاش و با پشتکار باشند. یعنی به‌جای اینکه منتظر باشند کار برایشان پیدا شود خودشان به‌دنبال کار بروند و خاک آن را بخورند. این کار به‌گونه‌ای است که می‌توان در بازار آزاد هم فعالیت کرد و نیاز نیست حتما در بیمارستان، شرکت، دانشگاه و.. فعالیت داشت. در این حوزه می‌توان واقعا کار را یاد گرفت و فعالیت کرد. بنده خود بسیار به‌دنبال یادگیری بودم و برای نمونه در بیمارستان، تعمیرات تجهیزات پزشکی را تا حدودی یاد گرفتم یا مهارت‌هایم در حوزه لاپاروسکوپی و آندوسکوپی را در شرکت‌ها یاد گرفتم. به ‌‌هیچ‌ عنوان کلاسی نرفتم و حتی یک ریال هم برای آموزش خرج نکرده‌ام بلکه همه را خودم یاد گرفتم.
اگر شخصی به‌دنبال کسب درآمد راحت است اصلا نباید به‌سمت این رشته بیاید؛ زیرا شرکت‌های خوب از فرد کار می‌خواهند. من که در این سطح تحصیلات هستم در هفت ماه گذشته هفت بار امتحان داده‌ و کلاس‌ها و آموزش‌های فراوانی را گذرانده‌ام. بنابراین شرکت‌ها از نیروهایشان کار و ارتقاء مهارت می‌خواهند که همین رویه واقعا منجر به پیشرفت فرد می‌شود. متاسفانه بچه‌های مهندسی پزشکی چندان به دنبال این موارد نیستند.

اگر شما جای يکی از مسئولان بوديد، چه کاری برای بهبود وضعیت مهندسی پزشکی می‌کردید؟
اگر جای یکی از مسئولان بودم اولین کاری که می‌کردم تغییر کلی سیستم آموزشی حوزه مهندسی پزشکی بود. در این راستا تمرکز و تکیه اصلی آموزش را بر مسئله فعالیت‌های عملی قرار می‌دادم؛ به این ترتیب که دانشجویان از ترم چهارم در بیمارستان‌ها مشغول شوند و کار عملی را به‌ معنای واقعی بیاموزند. همچنین حمایت‌های بیشتری از شرکت‌های دانش‌بنیان می‌کردم. زیرا با فعالیت این شرکت‌ها موقعیت‌های مناسبی نیز برای دانش‌آموختگان مهندسی پزشکی فراهم می‌شود. زمان ما کسی نمی‌دانست مهندسی پزشکی و بیومتریال چیست. همه فکر می‌کردند مهندسی پزشکی در تجهیزات پزشکی و تعمیرات خلاصه شده است؛ هرچند هنوز هم این تصور را دارند، اما اکنون آنقدر شرکت‌های دانش‌بنیان زیاد شده‌اند که دانشجویان و دانش‌آموختگان می‌توانند در این شرکت‌ها فعالیت کنند و فرصت‌های بسیار مناسبی در زمینه‌های کاری مختلف این رشته داشته باشند.