امواج الکترومغناطيسي امواجي هستند که توسط حرکت ذرات باردار الکتريکي توليد مي‌شوند. اين امواج، تابش الکترومغناطيسي نيز ناميده مي‌شوند؛ چرا که بر اثر تابش ذرات باردار الکتريکي به وجود مي‌آيند. اين امواج از فضاي خالي، هوا و ديگر مواد عبور مي‌کنند. مطالعات و تحقيقات دانشمندان روي تأثير امواج الکترومغناطيسي بر سيستم‌هاي مختلف زيستي از سال 1935 آغاز شد. نتايج بسياري از اين تحقيقات نشان داد که امواج الکترومغناطيسي با تغيير در توزيع يون‌ها تاثيراتي بر ارگانيسم موجودات زنده از جمله رشد آن‌ها دارند. همچنين اين مطالعات نشان داد بين ميدان‌هاي الکترومغناطيسي و از بين رفتن کلوني زنبورها در اروپا و آمريکا و همچنين مهاجرت پرندگان ارتباطي وجود دارد.
در حاليکه جنبه‌هاي مثبت فناوري‌هاي نوين سبب مي‌شود زندگي انسان مدرن، ساده‌تر شود اما اثرات منفي اين فناوري‌ها نيز مي‌تواند به کيفيت زندگي انسان لطمه وارد کند. بحث و گفت‌و‌گو در مورد اثرات سوء امواج الکترومغناطيسي در زندگي انسان، پس از کشف الکتريسيته در قرن 19 همواره وجود داشته است. امواج الکترومغناطيسي که توسط بسياري از منابع طبيعي و انسان توليد مي‌شوند، مي‌توانند به فواصل طولاني تابيده و نقش بسيار مهمي در زندگي روزمره انسان ايفا کنند. به طور خاص، ميدان‌هاي الکترومغناطيسي که در فرکانس‌هاي راديويي RF براي ارتباطات، راديو و تلويزيون، شبکه‌هاي تلفن همراه و سيستم‌هاي بي‌سيم داخل ساختمان استفاده مي‌شوند، به جزئي جدانشدني از زندگي انسان تبديل شده‌اند؛ به خصوص با توجه به آسيب‌هاي بالقوه امواج راديويي بر مردم، افزايش چشمگير گوشي‌هاي تلفن همراه، نگراني‌هاي قابل توجهي را براي انسان به همراه آورده است. از آنجا که تلفن‌هاي همراه در موقعيت‌هاي بسيار نزديک به بدن انسان استفاده مي‌شوند و به تعداد زيادي ايستگاه آنتن نياز دارند، تأثير شبکه‌هاي تلفن همراه بر سلامت انسان همواره مورد توجه بوده است. شواهد محدودي از خطرات امواج الکترومغناطيسي روي سلامت انسان وجود دارد که از ميان آن‌ها مي‌توان به افزايش خطر ابتلا به بيماري‌هاي گليوما و نوروم آکوستيک (تومورهاي سرطاني اعصاب و مغز) اشاره کرد. در نتيجه اين سازمان امواج الکترومغناطيسي را در دسته امواج «احتمالا سرطان زا » طبقه‌بندي کرده است. بسياري از عوامل در درازمدت تاثيرشان را روي سلامت مي‌گذارند که از آن جمله مي‌توان به امواج مغناطيسي و راديويي اشاره کرد. در جامعه مدرن امروزي، همه افراد در معرض مواجهه با ميدان‌هاي الکترومغناطيسي هستند که اطراف تمام وسايل الکتريکي وجود دارند. برخي مطالعات نشان مي‌دهد استفاده درازمدت از امواج آنتن‌هاي تقويت‌کننده يا قرار گرفتن در معرض آن‌ها احتمالا مي‌تواند اثرات مخربي بر سلامت داشته باشد. نصب دکل‌هاي تلفن همراه در سطح شهر مي‌تواند سلامت مردم را به خطر بيندازد.آنتن‌هاي BTS مورد استفاده در شبکه تلفن همراه، کم قدرت و در مقايسه با فرستنده‌هاي مخابراتي مانند رادار يا سيستم‌هاي پرقدرت، از توان پايين‌تري برخوردار هستند. توان BTSها به طور طبيعي در حد 20 يا 30 وات است که در ارتفاعات پايين‌تر قدرت آن‌ها به دليل نياز به پوشش کمتر، کاهش مي‌يابد. ميزان تأثير امواج الکترومغناطيسي آنتن BTS تلفن همراه با توجه به شدت و مدت زمان قرار گرفتن فرد در برابر آن بيشتر مي‌شود.
تشعشعات الکترومغناطيسي هميشه بر سلامت انسان تأثير داشته است. در همين ارتباط، تحقيقاتي در آمريکا بر روي تأثير امواج الکترومغناطيسي تلفن همراه بر مغز انسان صورت گرفت که نشان مي‌دهد ميزان تاثيرگذاري با توجه به شدت بيشتر فرکانس و زمان زياد قرار گرفتن فرد در برابر امواج بيشتر مي‌شود.
هر چقدر به امواجي که از آنتن‌هاي BTS تلفن همراه ساطع مي‌شود- مثل آنتن‌هايي که در پشت بام يا حياط منزل قرار مي‌گيرند- نزديک‌تر باشيم، خطرناک‌تر خواهد بود. قوي‌ترين امواج زماني به بدن مي‌رسد که فرد زير آنتن‌هاي BTS قرار داشته باشد؛ اما هر چه از فاصله 5 کيلومتري آنتن‌ها دورتر شويم، امواج قدرت خود را از دست خواهند داد. قوي‌ترين امواج زماني به بدن مي‌رسند که فرد زير آنتن‌هاي BTS قرار داشته باشد؛ اما هر چه از فاصله 5 کيلومتري آنتن‌ها دورتر شويم، امواج قدرت خود را از دست خواهند داد. تأثير BTS ها به قدرت آن‌ها و ميزان فاصله فرد با آن بستگي دارد.
بينايي و امواج الکترومغناطيس
دانشمندان تصور مي‌کردند احتمالا از چشم انسان، پرتويي خارج مي‌شود که زماني به اشياء برخورد مي‌کند؛ مي‌تواند آن اشياء را ببيند. اين يک نظريه علمي بود و اتفاقا خيلي خوب با هندسه نور همخواني داشت. بعدها مشخص شد، چشمان ما چيزي نيستند جز حسگرهايي که مي‌توانند گستره‌اي کوچک از طيف امواج الکترومغناطيسي را دريافت کنند سپس اين مغز است که با استفاده از داده‌هاي اين دو حسگر، واقعيت دنياي بيرون را مي‌سازد.
چشم‌ها، حسگرهايي هستند درست مانند چهار حسگر ديگر بدن. مثلا گوش‌ها، حسگرهاي صدا هستند. عصب‌هاي درون بيني، حسگرهاي بو هستند. اعصاب زير پوست، حسگرهاي فشار هستند. عصب‌هاي روي زبان، حسگرهاي مزه هستند. چشم‌ها حسگرهايي هستند که مي‌توانند به فوتون‌هاي نور واکنش نشان دهند. البته نه همه فوتون‌هاي طيف الکترومغناطيس، بلکه فقط به قسمت کوچکي از آن‌ها. بر روي شبکيه چشم، حدود 126 ميليون سلول عصبي حساس به نور وجود دارد که اين کار را مي‌کنند. اين فوتون‌ها با انرژي‌هاي مختلف و در جهات متفاوت وارد چشم ما مي‌شوند و به سلول‌هاي عصبي شبکيه برخورد مي‌کنند. با برخورد فوتون‌ها به سلول‌هاي شبکيه، اين سلول‌ها از خود پالس‌هاي الکتريکي ارسال مي‌کنند که به وسيله نورون‌ها به مغز مي‌رسند و آنجا به تصاويري که مي‌بينيم تبديل مي‌شوند.
در بدن هيچ حسگري براي دريافت امواج راديويي يا فروسرخ وجود ندارد. براي دريافت امواج الکترومغناطيس، محدود به چشمان خود هستيم. چشم‌ها مي‌توانند قسمتي کوچک از طيف الکترومغناطيس که با نام نور مرئي شناخته مي‌شود را دريافت کنند و نسبت به آن واکنش مناسب نشان دهند. طول موج نور مرئي بين 380 تا 720 نانومتر است. اين درحاليست که طول موج‌هاي الکترومغناطيسي، در گستره راديويي مي‌توانند تا چند کيلومتر هم برسند. البته ناگفته نماند که مي‌توانيم پرتوي فروسرخ را با حس لامسه خود به شکل گرما حس کنيم.
اثر ميدان‌هاي مغناطيسي بر سلول‌ها
به گفته دانشمندان هيچ شاهدي مبني بر اثرات خطرناک امواج راديويي با طول موج پايين بر سلامت انسان وجود ندارد. اما برخي مطالعات سلولي، اثرات نامطلوب اين امواج را برDNA نشان مي‌دهد.
ميدان‌هاي مغناطيسي و سيستم عصبي
از آنجا که تلفن‌هاي همراه نزديک بافت مغز مورد استفاده قرار مي‌گيرند، امواج الکترومغناطيسي بيشترين تأثير را بر آن مي‌گذارند. تحقيقات، نشان‌دهنده تأثير بسيار متنوع و پيچيده انواع مختلف امواج و ميدان‌هاي الکترومغناطيسي بر ساختمان مولکول‌هاي حياتي، کانال‌هاي يوني و ساير پروتئين‌هاي سلول‌هاي بدن و بسياري از فعاليت‌هاي بخش‌هاي مختلف سيستم عصبي و ساير دستگاه‌هاي بدن است.
طيف وسيعي از عوامل توليدکننده اين امواج وجود دارند که بازه وسيعي از شدت و طول موج‌هاي متفاوت را توليد مي‌کنند. اين عوامل شامل تمامي تجهيزات الکتريکي و الکترونيکي، کابل‌هاي برق و به‌ويژه کابل‌هاي فشار قوي، گوشي و آنتن‌هاي تلفن همراه، سيستم‌هاي رادار، آنتن‌هاي راديو، تلويزيون و مخابراتي و امواج ماهواره‌اي و… هستند. مطالعات گسترده سازمان بهداشت جهاني براي ارزيابي نقش اين امواج بر زندگي انسان نشان‌دهنده توجه سازمان‌هاي بين‌المللي به اين موضوع است.
توجه به اين نکته ضروري است که تقريبا در تمامي اين مطالعات از مقادير و شدت‌هاي بسيار کم در فرکانس‌هاي متداول امواج (60-50 هرتز) استفاده شده است. لذا با استناد به اين شواهد علمي امکان ارزيابي دقيق تأثير امواج با شدت و فرکانس‌هاي غيرمتعارف و زياد بر سلامت انسان ممکن نيست. مطالعات علمي از تأثير بسيار مخرب اين امواج حتي در شدت‌هاي بسيار کم حکايت مي‌کنند. از موانع ارزيابي نقش امواج و ميدان‌هاي الکترومغناطيسي (در هر بازه فرکانس يا شدت) تأثير تدريجي اينگونه امواج و وابسته بودن ميزان تأثير به طول مدت در معرض اشعه قرار گرفتن است. شواهد بسياري دلالت بر اين موضوع دارند که تأثير مخرب امواج بر سلامت انسان به سال‌ها زمان نياز دارد.
تأثير ميدان‌هاي الکترومغناطيسي بر بافت‌هاي بيولوژيک عبارتند از:
1- ايجاد گرما در بافت و نهايتا تخريب و آسيب ملکولي
2- القاي جريان الکتريکي در بافت‌هاي تحريک‌پذير (عصب و عضله) و ايجاد اختلال در عملکرد طبيعي آن
3- تأثير بر همبستگي ملکولي و ساختار آن به دليل وجود ميدان‌هاي مغناطيسي طبيعي در ملکول‌هاي حياتي
4- تأثير بر ميدان‌هاي الکترومغناطيسي طبيعي موجود در مغز و اختلال و تغيير عملکرد مدارهاي عصبي که از اين ميدان‌هاي مغناطيسي طبيعي تأثير مي‌پذيرند.
5- تغيير در جنبش مولکولي و حرکات ملکول‌هاي يونيزه حياتي و ايجاد اختلال و تغيير در نقش طبيعي اين ملکول‌ها در مغز و ساير دستگاه‌هاي بدن.
نکته مهم و قابل توجه در مورد آثار مخرب امواج و ميدان‌هاي الکترومغناطيسي، پيچيدگي و تنوع عوامل مؤثر در نقش تخريبي اين امواج است. اين عوامل شامل شدت موج، فرکانس موج و تغييرات فرکانس، مدت و دفعات تأثير موج، خصوصيات ژنتيک فرد، زاويه و جهت اثر امواج، خصوصيات جغرافيايي محل و فاصـله فرد از محـل توليـد امواج (به‌دليل امکان ايجاد تأثيرات گرمازايي امواج و تأثير بر شدت موج دريافت شده) هستند. براي مثال تأثير مخرب امواج در طول روز به دليل تحرک افراد و تغيير زاويه قرار گرفتن فرد نسبت به ميدان الکترو مغناطيسي و دور و نزديک‌شدن به منشأ آن کمتر از زماني است که فرد به‌طور ثابت و در يک جهت در طول خواب در معرض تشعشع قرار مي‌گيرد. تنوع عوامل تأثيرگذار يکي از دلايل گزارش‌هاي ضدونقيض در مورد نحوه تأثير مخرب اين امواج است.
تذکر يک نکته مهم ضروري است و آن اينکه اگرچه اصل وجود آثار بسيار مخرب اين امواج بر بدن انسان به اثبات رسيده است ولي مکانيسم تأثير امواج و ميدان‌هاي الکترومغناطيسي بر بدن انسان مشابه بسياري از مسائل علمي، موضوعي حل نشده و قابل مطالعه و بررسـي موشکافانه علمي است. آشنايي عميق با اين حوزه از دانش و توليد فناوري‌هاي مرتبط با آن، تنها از طريق ايجاد بستر علمي مناسب در کشور و توسعه تحقيقات علمي و تجربي منجر به توليد علم، ممکن است.
سازمان بهداشت جهاني به‌منظور ارزيابي خطرات ناشي از امواج و ميدان‌هاي الکترومغناطيسي برنامه بلند مدتي را تدوين کرده است. اين برنامه تحت عنوان پروژه بين‌المللي ميدان‌هاي الکترومغناطيسي در سال 1996 تدوين شده است. در اين برنامه مهم‌ترين هدف، مطالعه کامل مقالات علمي موجود است. به همين منظور در سال 2002 واحد تشعشعات و بهداشت محيط‌زيست اين سازمان ايجاد شد. تعيين اولويت‌هاي تحقيقاتي در زمينه آثار امواج الکترومغناطيسي و بررسي آثار ميدان‌هاي مغناطيسي با فرکانس بسيار کم تا 300 گيگاهرتز که توسط مجموعه وسيعي از عوامل توليد مي‌شوند، از جمله تصميمات سازمان بهداشت جهاني است.
با توجه به پيچيدگي موضوع و نياز به سال‌ها مطالعه براي بررسي ابعاد مختلف آن، يکي از تصميمات عاجل اين سازمان ارزيابي فاکتورهاي ريسک و تعيين استانداردهاي لازم براي جلوگيري از بروز ضايعات سرطاني و ساير اختلالات ناشي از امواج الکترومغناطيسي است. لازم به ذکر است که در اين زمينه طرح‌ها و گزارش‌هاي مختلفي منتشر شده‌اند و سازمان‌هاي دولتي در کشورهاي صنعتي با استفاده از اين گزارش‌ها در مورد شرايط استفاده از فناوري‌هاي منتشرکننده امواج الکترومغناطيسي تصميم‌گيري مي‌کنند.
اطلاعات علمي موجود حاکي از آثار بسيار مخرب امواج و ميدان‌هاي الکترومغناطيسي بر سلامت انسان است و اين موضوع هشداري درخصوص استفاده بي‌رويه از فناوري‌هاي مولد اين امواج در ايران است. اين شواهد نشان‌دهنده نقش مهم امواج و ميدان‌هاي الکترومغناطيسي در ايجاد سرطان خون در کودکان است. همچنين تأثير درازمدت حتي مقادير بسيارکم اين امواج مي‌تواند به سرطان مغز و ساير ارگان‌ها، اختلالات شناختي در کودکان و بروز آلزايمر منجر شود. اين موضوع به‌ويژه در افرادي صادق است که در فواصل کمي از تجهيزات توليدکننده امواج و ميدان‌هاي الکترومغناطيسي زندگي مي‌کنند.
تأثير ميدان‌هاي مغناطيسي بر استخوان و غضروف
اگر چه در مطالعات انجام شده براي تعيين تأثير ميدان‌هاي الکترومغناطيسي بر استخوان و غضروف از امواج با طول موج بسيار پايين استفاده شده؛ اما نتايج نشان داد اين امواج در کاهش تکثير بافت‌هاي استخواني و معدني مؤثر هستند.
تأثير ميدان‌هاي مغناطيسي بر مغز
شايع‌ترين بيماري‌هاي انحطاط نوروني آلزايمر، پارکينسون، مغز،MS ناشي از اثرات تابش‌هاي الکترومغناطيسي مثل تلفن همراه بر روي مغز است. پژوهش و سازماندهي فناوري در سطوح اتمي، مولکولي و ماکرومولکولي در بازه طولي تقريبا يک تا 100 نانومتر به منظور ارائه شناختي بنيادي از پديده‌ها و مواد در مقياس نانو و ايجاد و استفاده از ساختارها، ادوات و دستگاه‌هايي که به دليل اندازه فوق ريز يا متوسط خود از خواص و عملکردهاي نوظهوري برخوردار هستند علوم و فناوري نانو ناميده مي‌شود.
در سيستم عصبي ما دو بخش سيستم عصبي مرکزي و سيستم عصبي محيطي وجود دارد. براي هر دو سيستم مي‌توان هم فيزيک کلاسيک را به کار برد و هم فيزيک کوانتومي. سيستم عصبي مرکزي از مغز، نخاع و شبکيه نوروني تشکيل شده است. تمام مويرگ‌هاي مغزي لايه‌اي حفاظتي دارند که اجازه عبور برخي مواد را به داخل محوطه مغز داده و اجازه ورود برخي ديگر را نمي‌دهد. موادي که براي درمان سرطان مغز لازم هستند به راحتي نمي‌توانند از سد خوني مغزي عبور کنند. نانو تکنولوژي شرايطي را به وجود آورده که بتوان داروهايي طراحي کرد که از سد خوني مغزي عبور کند. فناوري نانو اين امکان را فراهم آورده که بتوان جراحي مغز را از حالت تهاجمي به حالت غيرتهاجمي رساند. اين موارد جزو تازه‌هاي علم نوروساينس هستند.
برخي معتقدند سرطان يا اوتيسم به دليل اختلال در ژن‌هاست. اين موضوع مي‌تواند درست باشد؛ اما در حال حاضر مي‌دانيم که سلول‌ها با هم صحبت مي‌کنند. اين سيگنال‌دهي فوق‌العاده مهم است. اگر سيگنال‌دهي به هر علتي به هم بخورد ممکن است بيماري رخ دهد. مواد مخدر صنعتي شديدا بر سيگنال دهي سلول‌ها تأثير مي‌گذارد. بسياري از بيماري‌هاي مغزي ناشي از تابش‌هاي الکترومغناطيسي هستند. داخل مغز ماده مغناطيسي اکسيد آهن وجود دارد و تلفن همراه يک گيگاهرتز فرکانس دارد. اين فرکانس مي‌تواند مواد مغناطيسي درون مغز را حرکت داده تا به نورون‌ها حمله کنند و باعث سرطان مغزي شوند.
با استفاده از علم نوين نانو- علوم اعصاب مي‌توان بيماري‌هاي آلزايمر، پارکينسون و سرطان مغز را در مقياس‌هاي نانوسکوپيک مورد بررسي قرار داده و مکانيسم فيزيکي پيدايش آن‌ها را به دست آورد. با استفاده از ترکيب نانو ايمپلنت‌ها، نانو سنسورها و ميدان‌هاي الکترومغناطيسي، نوري و فراصوتي مي‌توان نورون‌هاي از کار افتاده به ويژه در منطقه عمقي مغز را تحريک کرد. عدم وجود استانداردهاي بين‌المللي براي استفاده از نانوساختارها، چالش بزرگي را در همگرايي نانو فناوري و علوم اعصاب به وجود مي‌آورد. علاوه بر آن، بسياري از خواص نانوساختارها مانند اندازه، بار الکتريکي و تغييرات در سطح آن‌ها بر بهره‌وري و سمي بودن آن‌ها تاثيرگذار است. ساختارهاي نانوئي آب‌گريز مي‌توانند در کليه و طحال پيش از دفع تجمع کنند. تغييرات در سطح نانو ساختارها آن‌ها را آب‌گرا کرده و مي‌توانند براي مدت بيشتري در داخل گردش خون باقي بمانند.
امواج الکترومغناطيس و ناباروري
اين فرضيه که امواج الکترومغناطيس باعث ناباروري مي‌شوند چند سالي است که قوت گرفته است. پژوهشگران معتقدند آزمايش بر روي نمونه‌هاي حيواني نشان داده که در اثر اين امواج، تغييراتي در باروري مشاهده شده است. گروهي از دانشمندان ايتاليايي بچه موش‌هاي آزمايشگاهي ماده را در معرض امواج الکترومغناطيس قرار دادند و مشاهده کردند تنها تخمدان يک سوم از اين موش‌ها به طور طبيعي رشد مي‌کند؛ در حالي که اين رقم در موش‌هايي که تحت تأثير امواج قرار نداشتند به 80 درصد مي‌رسيد. در اين آزمايش از امواجي با فرکانس معادل فرکانس امواج وسايلي چون يخچال و تلويزيون، اما با ميدان‌هايي بسيار قوي‌تر استفاده شد.
براي رسيدن به نتيجه قاطع درباره تأثير امواج بر باروري به آزمايش‌هاي بيشتري نياز است. همچنين گروهي از محققان در ترکيه آزمايش مشابهي روي موش‌هاي نر انجام دادند. نتايج اين آزمايش نشان داد موش‌هايي که در معرض امواج الکترومغناطيسي قرار گرفته بودند با کاهش سلول تخم مواجه شدند که اين مورد مي‌تواند منجر به کاهش توليد اسپرم شود.
بحث بر سر ايمني تلفن همراه و ميدان‌هاي مغناطيسي در طول دهه گذشته فراز و نشيب‌هاي زيادي را پشت سر گذاشته است و تحقيقات زيادي درباره تأثير اين امواج بر سلامت انسان انجام شده است. با وجود تمامي تناقضات بهتر است هنگام استفاده از تلفن همراه توصيه‌هاي زير را به کار ببريد تا از خطرات احتمالي در امان بمانيد:
تلفن همراه براي موارد فوري و تماس‌هاي کوتاه است پس مدت صحبت خود را به کمترين زمان ممکن برسانيد و تا جايي که امکان دارد از تلفن ثابت استفاده کنيد.
ترجيحا از Hands Free استفاده شود.
از نصب تلفن همراه در ناحيه کمر خودداري کنيد.
از نگهداري تلفن همراه در مجاورت بافت‌هايي که فعاليت الکتريکي دارند، مانند قلب و مغز پرهيز کنيد.
زنان باردار بهتر است از تلفن همراه استفاده نکنند.
امواج الکترومغناطيس و زندگي جانوران
نتايج يک بررسي جديد نشان مي‌دهد که تشعشعات الکترومغناطيسي حاصل از سيستم‌هاي ارتباطي از قبيل WiFi، اينترنت نسل 2G،3G ، 4G و خطوط برق، تهديدي جدي براي گياهان، حشرات، پرندگان و جانوران ديگر است. بر اساس گزارشات موسسه حفاظت از محيط زيست Buglife انگليس که اين تحقيق را انجام داد، محققان اين موسسه با بررسي 97 مقاله در اين زمينه، به اين نتيجه رسيدند که اثرات تشعشعات الکترومغناطيسي بسيار عميق‌تر و شديدتر از چيزي است که تاکنون تصور شده است.
اين تشعشعات ممکن است جهت‌يابي و حرکات پرنده‌ها و حشرات را با اختلال مواجه کنند يا متابوليسم سلامتي گياهان را تحت تأثير قرار دهد. اين درحاليست که با برنامه‌هايي که براي استفاده از اينترنت5G اتخاذ شده است، اين وضعيت هشداردهنده، روز به روز بدتر خواهد شد. انسان‌ها قادر به ديدن اين اشعه‌ها نيستند که البته به اين معني نيست که حيوان‌ها نيز نمي‌توانند اين تشعشعات را ببينند. سيستم عصبي و سلولي حيوان‌ها تحت تأثير اين تشعشعات قرار مي‌گيرد.
برخي از مردم تصور مي‌کنند اگر تشعشعات الکتريکي روي زندگي موجودات زنده تاثيرگذار باشد و مثلا براي آن‌ها خطرناک تلقي شود؛ پس حتما براي سلامتي انسان نيز مضر خواهند بود و تاثيرات منفي روي بدن افراد دارند .اين باور عاميانه موجب شده محققان و دانشمندان فراواني در سراسر جهان و از دانشگاه‌ها و مراکز تحقيقاتي مختلف روي اين موضوع کار کنند و به دنبال کنش ميان موجودات زنده (غير انسان) با امواج راديويي باشند .اين محققان با تاباندن امواج راديويي به سر، بدن، دستگاه‌هاي تناسلي و بخش‌هاي مختلف بدن، تغييرات و تاثيرات بيولوژيکي را ثبت کرده و مورد بررسي قرار مي‌دهند. در مواردي هم آن‌ها به سراغ شنوايي، بينايي، خواب‌آلودگي و حافظه حيوانات و پرندگان رفتند تا اثرات امواج راديويي بر اين بخش‌ها را دريابند.
نتايج اين تحقيقات و ارزيابي‌ها بسيار متفاوت و بعضا با هم در تضاد است. اما دانشمندان و محققان سراسر جهان روي يک مورد و موضوع اتفاق نظر دارند و آن هم مشاهده تاثيرگذاري امواج راديويي اعم از موبايل يا هر دستگاه الکترومغناطيس ديگري روي جهت‌يابي پرندگان است، ليکن هيچ پژوهش علمي بر روي ايجاد يک مدل از روش و مکانيزم تأثيرگذاري، صورت نگرفته است. اما در سال‌هاي اخير، مطالعات زيادي روي اين موضوع و به طور خاص حس«Magnetoception» پرندگان انجام شده است. اين تحقيقات از اوايل دهه 2010 آغاز و در سال‌هاي 2014 و 2015 به صورت يک فرضيه مطرح شد.
موجودات زنده علاوه بر حواس پنچ‌گانه معروف بينايي، چشايي، لامسه، بويايي و شنوايي که به حواس ارسطويي معروف‌اند؛ سه حس ديگر به نام‌هاي Proprioception (حس هشياري و تشخيص موقعيت اعضاي بدن)، Equilibrioception (حس تعادل) و Magnetoception (حس جهت‌يابي) دارند. در هريک از موجودات زنده اين حس‌ها وجود دارد ولي شايد در گونه‌اي قوي‌تر و در گونه‌اي ديگري ضعيف‌تر باشد. دانشمندان در دهه1950 متوجه شدند گونه‌هايي از موجودات زنده توانايي يا حس Magnetoception دارند؛ يعني مي‌توانند ميدان‌هاي مغناطيسي زمين را حس کرده و از آن براي حرکت در سطح وسيعي استفاده کنند. حس Magnetoception به يک موجود زنده اجازه مي‌دهد براساس ميدان‌هاي مغناطيسي موجود در محيط اطراف و به خصوص کره زمين، جهت‌يابي کرده و مکان‌ها، مسيرها، ارتفاع و ساير فاکتورهاي لازم براي مکان‌يابي را تشخيص دهند. به نوعي اين حس لازمه ناوبري و جهت‌يابي موجودات زنده است. اين حس در تمام موجودات زنده از باکتري‌ها گرفته تا انسان وجود دارد. در پرندگان به خاطر ذات‌شان که پرواز از لانه به آسمان و بازگشت به آن يا پروازهاي دسته‌جمعي و مهاجرت از سرزميني به سرزمين ديگر است؛ حس Magnetoception بسيار قوي‌تر است.
پرندگان با کمک اين حس مي‌توانند ساعت‌ها در آسمان پرواز کرده و از لانه خود دور شوند ولي دوباره به همان لانه برگردند. همين‌طور، پرندگان مهاجر با استفاده از Magnetoception مي‌توانند هزاران مايل از کشوري به کشور ديگر يا حتي قاره‌اي ديگر پرواز کنند. تحقيقات جديد محققان در چندين دانشگاه مطرح جهان از جمله دانشگاه ادينبورگ نشان مي‌دهد که امواج راديويي مي‌توانند روي حس Magnetoception پرندگان تأثير بگذارند و جهت‌يابي آن‌ها را مختل کنند. تشعشعات الکترومغناطيس روي ميدان‌هاي مغناطيسي پيش‌فرض پرندگان براي يافتن مکان‌ها و جهت‌ها تاثيرگذار هستند و سبب مي‌شوند آن‌ها مسيرهاي خود را گم کرده يا سردرگم شوند و نتوانند به حرکت خود ادامه دهند.
اين محققان مي‌گويند امواج راديويي به مراتب ضعيف‌تر از امواجي هستند که مي‌توانند روي بدن انسان تاثيرگذار باشند؛ به‌ويژه امواج راديويي در فرکانس‌هاي پخش راديويي با مدولاسيون دامنه که AM ناميده مي‌شوند (فرکانس‌هاي بين 535 کيلوهرتز تا 1605 کيلوهرتز) سيگنال‌هايي در فضا منتشر مي‌کنند که روي حس جهت‌يابي برخي از پرندگان تاثيرگذار هستند. اين وضعيت در مناطق شهري بيشتر مشاهده شده است و سيگنال‌هاي الکترومغناطيس هر دستگاهي که به برق متصل است؛ مي‌تواند در مسيريابي پرندگان اختلال ايجاد کند. در حقيقت، اين فقط امواج راديويي آنتن‌هاي موبايل يا دکل‌هاي مخابراتي نيستند که جهت‌يابي پرندگان را مختل مي‌کنند؛ بلکه هر دستگاهي که ميدان‌هاي قوي مغناطيس از خود گسيل مي‌کند (مانند جرثقيل‌هاي مغناطيسي که در گورستان‌هاي اتوموبيل‌ها به‌کار مي‌روند و همچنين قطارهاي مغناطيسي که با نيروهاي مغناطيسي قوي يک فاصله هوايي بين ريل با قطار ايجاد مي‌کنند تا اصطکاک به صفر برسد)، يا آنکه تشعشعات الکترومغناطيس دارند، مي‌توانند روي قطب‌نماي دروني پرندگان تأثير بگذارد. حتي برخي انفجارهاي خورشيدي که ميدان‌هاي مغناطيسي فوق‌العاده قوي به سوي زمين گسيل مي‌کنند، ممکن است عامل اين تاثيرات باشند.
بسياري از مردم تصور مي‌کنند فقط آنتن‌هاي BTS اپراتورهاي موبايل باعث فراري شدن پرندگان از شهرها مي‌شود؛ در حاليکه صدها دستگاه منتشرکننده امواج الکترومغناطيس يا مولد ميدان‌هاي قوي مغناطيس مي‌توانند زيست‌بوم پرندگان را بر هم بزنند. نکته مهم ديگري که بايد به آن اشاره کرد اين است که وضعيت يادشده تنها مختص روزها و سال‌هاي اخير يا از زمان نصب آنتن‌هاي راديويي در شهرها نيست. منابع ساخت دست انسان در شهرها باعث گم‌شدن گونه‌هايي از پرندگان و سر در آوردن آن‌ها در مکان‌هاي ديگري مي‌شود ولي اين موضوع نبايد دستاويزي براي مخالفان توسعه شبکه‌هاي مخابراتي و موبايل شود. اين موضوع هيچ ارتباطي به استفاده از گوشي‌هاي موبايل توسط مردم ندارد. تلفن همراه تنها يکي از صدها منبع ساخت دست انسان است که مي‌تواند جهت‌يابي پرندگان را مختل کند. نيروگاه‌هاي انرژي و هسته‌اي، ژنراتورهاي بزرگ توليدکننده برق، موتورخانه‌ها و دستگاه‌هاي برقي توليدکننده صداهاي بلند نيز جزو بزرگ‌ترين منبع‌هاي منتشرکننده ميدان‌هاي مغناطيسي هستند.
برخي از رسانه‌ها به اشتباه گزارش کرده‌اند که دکل‌هاي BTS تنها عامل کوچ دسته‌جمعي پرندگان يا مرگ‌و‌مير آن‌ها هستند. هر ساله نيز، پس از مرگ دسته‌جمعي پرندگان در يک شهر يا منطقه، اين موضوع دوباره داغ شده و طرفداران محيط‌زيست بدون داشتن هيچ‌گونه مطالعه و آگاهي؛ شروع به انتقاد از نصب آنتن‌هاي BTS در شهرها مي‌کنند. حتي خودکشي و مرگ دلفين‌ها و نهنگ‌ها نيز به اين موضوع ارتباط داده مي‌شود. اما رسانه‌ها و منتقدان کمتر به اين موضوع توجه مي‌کنند که ميدان‌هاي مغناطيس و امواج الکترومغناطيس منتشر شده در محيط، تنها توسط آنتن‌هاي BTS، دکل‌هاي مخابراتي يا ساير سازه‌هاي مخابراتي و صنعتي ساخته دست بشر تشکيل نمي‌شوندو حتي انفجارهاي خورشيدي نيز که پديده‌اي دائمي در خورشيد هستند، تأثيرات مشابه‌اي دارند. محققان در حال مطالعه روي اين موضوع هستند که کدام نوع از امواج الکترومغناطيس و با چه چگالي تواني مي‌توانند جهت‌يابي پرندگان را مختل کند و آيا روش‌هايي براي خنثي‌سازي اثر اين امواج روي ميدان مغناطيس زمين وجود دارد يا خير.
مراحل ارزيابي آلودگي امواج الکترومغناطيسي با استفاده از دستگاه اندازه‌گيري
براي سنجش آلودگي امواج الکترومغناطيسي در مرحله اول بايد شدت آلودگي امواج الکترومغناطيسي در محيط مورد نظر، توسط کارشناسان مربوطه و با استفاده از دستگاه اندازه‌گيري امواج، ارزيابي شود. پس از آن نياز به يک دستگاه اندازه‌گيري جهت‌ياب، به منظور تشخيص محل ورود آلودگي به داخل محيط است. اين دستگاه نه تنها امکان تشخيص جهت ورود موج را دارد، بلکه با تبديل فرکانس امواج به سيگنال‌هاي الکتريکي مختلف متناسب با فرکانس، امکان تشخيص نوع منبع آلودگي را نيز فراهم مي‌کند و قابليت اندازه‌گيري شدت امواج الکترومغناطيسي را نيز دارا است. همچنين اين دستگاه قادر به شناسايي امواج ساطع شده از تلفن‌هاي بي‌سيم، مودم‌هاي واي فاي، مايکروفرها، بلوتوث و امواج مايکروويو تابيده شده از بيرون ساختمان است.
پس از اين مرحله پلان آلودگي از محيط مورد نظر ترسيم شده و بر اساس آن مشاوره ايمن سازي توسط کارشناس مربوطه ارائه مي‌شود. شدت امواج الکترومغناطيسي اندازه‌گيري شده در محيط بر اساس راهنماي ارزيابي ساختمان انجمن بيولوژي اکولوژي ساختمان مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد. در مرحله بعد، ايمن‌سازي ساختمان متناسب با شرايط صورت گرفته و پس از آن مجدد اين ايمني ارزيابي مي‌شود. در صورت مطابقت با خطوط راهنماي ارزيابي ساختمان گواهي ساختمان طلايي به محيط تعلق خواهد گرفت. همچنين هر چندوقت يک بار، ارزيابي‌هاي دوره‌اي نيز پس از فرايند ايمن‌سازي صورت مي‌گيرد. هم اکنون ساختمان‌هاي بسياري شامل منازل، سازمان‌هاي خصوصي و دولتي، مدارس، مراکز آموزشي، مهدکودک‌ها و … با رضايت از اين خدمات استفاده مي‌کنند.
منبع
1-https://www.tabnak.ir
2-https://www.beytoote.com
3-https://www.hamshahrionline.ir
4-https://epezeshk.com
5-https://kargosha.com
6-https://itresan.com
دیدگاه ها