از دانش آموختگان مهندسي پزشکي چه خبر؟ بسياري از نيازهاي پزشکي ما با مطالعات آکادميک در دانشگاه هاي صنعتي کشور برطرف مي شود

نویسنده: سيده مينا مجابي

اين شماره با دکتر مريم تاج آبادي، فارغ التحصيل دوره دکتري مهندسي پزشکي که در حال حاضر مشغول به تدريس در دانشگاه هاي سراسري و آزاد است به گفتگو نشستيم. گفتگوي مهندسي پزشکي با اين نخبه جوان و موفق را در ادامه مي خوانيد:

خانم دکتر تاج آبادي، ضمن تشکر از اينکه وقت خود را در اختيار ماهنامه مهندسي پزشکي قرار داديد لطفا براي خوانندگان ماهنامه خودتان را معرفي کنيد.

اينجانب مريم تاج آبادي متولد 1363 و فارغ التحصيل دوره دکتري مهندسي پزشکي- گرايش بيومتريال (سال 1392) از دانشگاه صنعتي اميرکبير هستم.
مقاطع کارشناسي و کارشناسي ارشد خود را نيز در همين رشته و گرايش در دانشگاه اميرکبير سپري کردهام. دوره کارشناسي را به عنوان نفر دوم گرايش بيومتريال ورودي سال 1381 به پايان رسانده و با استفاده از سهميه دانشجويان ممتاز دانشگاه بدون آزمون ورودي وارد دوره کارشناسي ارشد شدم. دوره کارشناسي ارشد را نيز با کسب معدل 38/19 به پايان رسانده و در دوره دکتري با کسب معدل 94/18 به عنوان نفر دوم گرايش بيومتريال انتخاب شدم.
جوايز و افتخارات:
من در سال 1391 با شرکت در کنفرانس ICCCP2012 که در کشور مالزي برگزار شد، به عنوان ارائه دهنده مقاله برتر انتخاب شدم. در طول تحصيل افتخار همکاري با اساتيد بزرگ در پژوهشگاه پليمر و پتروشيمي ايران (دکتر ايماني و دکتر شريفي) و همچنين انستيتوپاستور ايران (دکتر شکرگزار و دکتر بنکدار) را داشتم که حضور اين بزرگواران در کنار اساتيد راهنماي بزرگوار من در دانشگاه صنعتي اميرکبير (پروفسور ميرزاده و همچنين پروفسور خسروشاهي) همواره مايه افتخار اينجانب خواهد بود و از نقاط درخشان زندگي علمي من به شمار خواهد رفت.

چرا  رشته مهندسي پزشکي؟
به نظر من رشته مهندسي پزشکي از دسته علومي است که به دانش چندبعدي نياز دارد و همچنين اثر چنين رشتهاي به صورت مستقيم در بهبود کيفيت زندگي تمامي شهروندان مشهود است. اين رشته به عنوان جزء جدانشدني از دانش پزشکي و مهمتراز آن به پيشرفتهاي چشمگير و خيرهکننده اي دست يافته است که پزشکا ن را قادر ساخته است، با کمترين دستکاري در ساختار اصلي اندامهاي بيمار بهترين و اثربخشترين نتيجهها را از اعمال جراحي خود بدست آورند. به بياني اعمال جراحي به مدد مهندسي پزشکي به حالت کم تهاجمي minimal invasive درآمده است. همچنين سيستمهاي تشخيصي دقيقي که به مدد دانش مهندسان ايجاد شده است، امکان تشخيص و متعاقب آن درمان زودهنگام را براي پزشک و بيمار فراهم کرده است. چنين اهداف والايي يک نيروي محرکه قوي براي انتخاب و ادامه تحصيل در چنين رشتهاي است.

ارتباط علم و صنعت را در اين رشته چگونه ارزيابي مي کنيد؟
دانش مهندسي پزشکي از دسته علومي است که نتيجه آن مستقيما در صنعت يک کشور اثرگذار خواهد بود اما اين موضوع به ملزومات خاص نيازمند است. اميد است که با فراهم آمدن زيرساختهاي مورد نياز امکان به کارگيري دانش بوميشده مهندسي پزشکي نيز فراهم آيد.
رشته مهندسي پزشکي داراي گرايشهاي مختلفي است که هريک بازارکاري خاص خود را دارد. به طور اختصار گرايش بيوالکتريک با طراحي، تعمير و نگهداري سيستمهاي پزشکي و دندان پزشکي و همچنين بهينه سازي و ايجاد سيستمهاي تشخيصي ارتباط تنگاتنگ دارد، گرايش بيومکانيک در زمينه بهينهسازي حرکات افراد (ورزشکاران و يا بازتواني افراد ناتوان) و موارد مرتبط با هموديناميک بدن و ابزارهاي مربوطه و موارد از اين دست فعاليت گستردهاي دارد و گرايش بيومتريال نيز در زمينههاي تشخيصي ساخت بيوسنسورها و درماني سيستمهاي انتقال و رهايش داروي هدفمند و همچنين توليد نسل جديد ايمپلنتهاي پزشکي کاربرد دارد. گرچه معتقد هستم مرز خيلي مشخصي نميتوان بين گرايشهاي مختلف اين رشته قائل شد چرا که ساخت و بهينه سازي هر ابزار پزشکي نيازمند همکاري تمامي مهندسان متخصص در اين زمينه است.

وضعيت بازار کاري اين رشته را چگونه ارزيابي مي کنيد؟
در حال حاضر اکثر فعاليتهاي اين رشته در بخشهاي مهندسي پزشکي بيمارستانها و مراکز درماني و نيز مراکز پژوهشي متمرکز است که اميداست به ياري تمامي افراد دستاندرکار در اين زمينه به زودي شاهد حضور بيشتر ابزارهاي پزشکي با برندهاي معتبر ايراني در بازار ايران و  متعاقب آن بازار جهاني، باشيم.

خانم تاج آبادي، در رابطه با پروژه کارشناسي، کارشناسي ارشد و دکتري خود بيشتر توضيح دهيد.
پروژه کارشناسي:
در مقطع کارشناسي در زمينه ارتوپدي فعاليت کردم. در ارتوپدي براي ايجاد ثبات ايمپلنتهاي پزشکي اطراف آن را با مادهاي به نام سيمان استخواني پر ميکنند که هم جايگاه ايمپلنت در محل مورد نظر را ثابت ميکند و هم يک پارچگي با بافت استخواني اطراف ايجاد مينمايد. متاسفانه اين سيمانهاي استخواني داراي معايبي مثل نشت مونومرهاي واکنش نکرده و نيز ايجاد حرارت زياد در محل قرارگيري بوده و دانشمندان زيادي در صدد ايجاد جايگزين مناسبي براي پليمرکاربردي در اين زمينه هستند. در پروژه کارشناسي اينجانب که به عنوان بخشي از پروژه دکتري آقاي دکتر شريفي صورت پذيرفت به بررسي امکان ايجاد چنين جايگزيني پرداخته شد.
پروژه کارشناسي ارشد:
سلولها براي ادامه حيات در محيط خارج از بدن (in vitro) نيازمند بسترهايي هستند که بتوانند برسطح آنها رشد و تکثير کنند. اين بسترها بايد به گونه اي باشد که برهمکنش پروتئين ها و نيز سلولها را تسهيل کند. يکي از روشهاي بهبود اين برهمکنشها  ايجاد ساختارهاي معين در سطح بستري است که بناست در معرض سلولها و پروتئينها قرارگيرد به صورتي که نقاط ترجيحي براي لنگراندازي اين اجزاء زيستي فراهم آورد. پروژه کارشناسي ارشد اينجانب اختصاص به اصلاح سطح پليمر دي متيل سيلوکسان با استفاده از ليزر CO2 به منظور ايجاد بستري براي رشد سلولهاي کراتينوسايت داشت.
پروژه دکتري:
سرطان سينه يکي از رايجترين نوع سرطان در ميان زنان به شمار مي رود و دانشمندان به دنبال ايجاد راهي براي تشخيص و درمان اين بيماري به صورت کم تهاجمي و در استيجهاي ابتدايي بيماري هستند. در اين پروژه تلاش بر اين صورت گرفت که سامانه درماني متشکل از نانوذرات مغناطيسي تهيه شود که به اجزاي هدف گيرنده سلولهاي سرطاني (فوليک اسيد) مجهز بوده و در اثر برهمکنش با ليزر و متعاقب فرآيند هايپرترميا منجر به مرگ سلولهاي سرطاني شوند. نتايج اين پژوهش حاکي از پاسخدهي مناسب اين روش در مقياس آزمايشگاهي بود.

دانش کافي در زمينه بيولوژي، پزشکي و مهندسي، موجب استحکام مهندسي پزشکي به عنوان پل ميان پزشک و مهندس است
با توجه به پيشرفت هاي چشمگير در زمينه پزشکي و همچنين مهندسي پزشکي نياز شديد به هم راستا شدن با تکنولوژيهاي جهاني به چشم مي خورد. از اين رو دانشپژوهان رشته مهندسي پزشکي بايد تمامي همت خود را به کار بندند تا دانش کافي در زمينه هاي بيولوژي، مهندسي اعم از شيمي، فيزيک و الکترونيک را کسب کرده و با ترکيب اين علوم به حل مشکلات احتمالي در زمينه پزشکي همت گمارند.
متأسفانه يک فاصله بين پزشکان و مهندسان وجود دارد که اميد مي رود با حضور متخصصان مهندسي پزشکي اين جدايي به حداقل ميزان خود کاهش يابد. ازآنجايي که براي هر ايراني دستيابي به ايراني آباد و سربلند، والاترين هدف به شمار مي رود، از دوستان مهندسي پزشکي انتظار مي رود که در تعامل کامل با پزشکان، با مشکلات احتمالي در حوزه پزشکي در کشور خودمان آشنا شده و با در اختيار داشتن ابزارهاي مهندسي به حل اين معضلات بپردازند. طي مذاکراتي که با پزشکان عزيز داشته ام، به اين نتيجه رسيده ام که بسياري از نيازهاي پزشکي ما با مطالعات آکادميکي که در دانشگاه هاي صنعتي ما در حال انجام است برطرف مي شود اما متأسفانه به علت عدم آگاهي از نيازها و نيز توانايي هاي بالقوه کشوري در برخي از موارد از حل مشکلات مأيوس شده و به  استفاده از معادل هاي خارجي روي آورده مي شود. براي رفع چنين معضلي علاوه بر برقراري ارتباط تنگاتنگ بين بخش باليني و صنعتي بايد محصولات پزشکيِ مهندسي شده در حد اعلاي کيفيت ارائه شود که هم به پزشک و هم به بيمار اطمينان خاطر بخشد که استفاده از چنين ابزاري تأثير بسيار مثبتي در روند درمان خواهد داشت.
يکي از ملزومات چنين موضوعي حضور متخصصاني است که از نحوه کارايي نمونه هاي مشابه خارجي به نحوه احسن اطلاع داشته و به بهينه سازي و رفع عيوب چنين ابزارهايي اقدام کنند. براي تربيت چنين متخصصاني حضور فعال در کنفرانس هاي داخلي و خارجي سالانه و نيز به روزرساني اطلاعات تخصصي جزء لاينفک اين هدف خواهد بود.
يکي ديگر از مواردي که بسيار حائز اهميت است، ناقص نماندن پروژه ها در مقياس آزمايشگاهي است که اين موضوع تا حد بسيار زيادي نيازمند سرمايه گذاري هاي ملي است، چراکه در دانشگاه هاي ما تحقيقات بسيار تأثيرگذاري در حال انجام است که اگر نتايج اين تحقيقات به بازار داخلي و متعاقب آن به بازارهاي جهاني راه يابد، بر کاهش بسياري از وابستگي ها تأثيرگذار خواهد بود.

و سخن پاياني:
اميد دارم روزي فرا برسد که برند تجهيزات پزشکي ايراني در رأس تجهيزات پزشکي جهاني بدرخشد و اين با عزم ملي ما دور از ذهن نخواهد بود.
همچنين اميدوارم روزي فرارسد که متخصصان ايراني (پزشکان و مهندسان) در ارتباط تنگاتنگ با يکديگر در تعامل باشند به گونه اي که براي رفع نيازهاي پزشکان ايراني چشم اميد به دانش کسي جز مهندس ايراني نداشته باشيم.
در پايان ضمن تشکر از دکتر تاج آبادي، از شما خوانندگان عزيز ماهنامه مهندسي پزشکي مي خواهيم که در جهت بهبود بخش چهره به چهره، نظرات و پيشنهادات خود را از طريق ايميل info@iranBmeMag.com  يا mina.mojabi20@gmail.com به اشتراک بگذاريد. با آرزوي موفقيت و بهروزي براي همه شما عزيزان.