از دانش آموختگان مهندسي پزشکي چه خبر؛ تجربه اي موفق از ارتباط علم و صنعت در حوزه بيوالکترومغناطيس؛ طراحي، ساخت و بهره برداري کلينيکي از دستگاه الکتروکموتراپي

نویسنده: مهندس عليرضا افتخاري

مهمان اين بخش از ماهنامه، دکتر زينب شنکايي، محقق جوان و برجسته کشورمان است. دکتر شنکايي تحصيلات خود را در رشته فيزيک پزشکي ادامه داده و در سال 1392 موفق به کسب مدرک دکتري از دانشگاه تربيت مدرس شده است. در اين مدت با تلاش شبانه روزي به توفيقات فراواني در زمينه علمي و تحقيقاتي نايل آمده که برخي از حوزه هاي فعاليت او ارتباط  تنگاتنگي با دانش مهندسي پزشکي دارد. جزييات بيشتر را از اين عزيز جويا شديم که در ادامه مي خوانيد:

درمورد سوابق تحصيلي خود توضيح بفرماييد.

در دوره کارشناسي رشته فيزيک را کاملا از روي علاقه انتخاب کردم. در ادامه به رشته فيزيک پزشکي گرايش پيدا کردم در مقطع کارشناسي ارشد و دکتري در اين رشته با گرايش بيوالکترومغناطيس به تحصيل پرداختم. به طور خلاصه اين گرايش به استفاده از امواج الکترومغناطيس در درمان، تصوير برداري و حفاظت در مقابل تاثيرات بيولوژيکي اين امواج بر بدن مي پردازد. با ورود به اين رشته و به خصوص با انتخاب گرايش بيو الکترومغناطيس اين علاقه افزون شد و انگيزه اي شد تا کار بر روي پايان نامه اي را که آقاي دکتر فيروزآبادي برايم تعريف کرد  با جديت ادامه دهم.

در خصوص اين پايان نامه موفقتان صحبت کنيد.
در آذرماه سال 1388 حوزه الکتروکموتراپي به عنوان موضوع پايان نامه ي کارشناسي ارشد من انتخاب شد که به بخش درمان در حوزه بيوالکترومغناطيس مرتبط مي شد. الکتروکموتراپي به طور خلاصه، استفاده از ميدان هاي الکتريکي در نفوذ پذير کردن سلول هاست. يعني با تراوا نمودن غشاء، قابليت وارد کردن مواد مورد نظر به آن را ايجاد مي کنيم. در پايان نامه من اين هدف به صورت وارد کردن داروهاي شيمي درماني به سلول با استفاده از اين روش، تعريف شد. اين کار اگرچه در خارج از کشور انجام مي شد اما نوآوري کار  بهينه سازي آن به وسيله ي کاهش دامنه ي ولتاژ مورد نياز، جهت تحقق يک درمان آسان همراه با حداقل درد و عوارض جانبي، براي بيمار بود که البته در ابتداي کار، کاهش شدت ميدان همراه با کاهش زمان درمان، به نظر افرادي که پيش از اين برروي اين موضوع کار کرده بودند، چه در داخل و چه در خارج، غيرممکن مي نمود. اما با حمايت دکتر فيروزآبادي اين پروژه را آغاز کرديم و به نتيجه هم رسيديم. البته بعدها و به هنگام کار بر روي پايان نامه ي دکتري، متوجه  دليل عدم موفقيت دوستان خود نيز شديم. در نتيجه به جهت علاقه و کوشش فراوان در کنار حمايت ها و تلاش هاي بي دريغ دکتر فيروز آبادي پايان نامه ي ارشد خود را در عرض شش ماه به سرانجام رساندم. اين پايان نامه در نهايت منجر به سه مقاله شد و دستگاهي که بر مبناي پروتکل ما طراحي شد، ثبت اختراع شد.
در پايان نامه دکتري، اين پروتکل را به طور کامل بهينه کرديم و دستگاه را در بخش سلولي و حيواني و در ادامه و براي اولين بار در ايران در بخش بيمارستاني و کلينيکي مورد آزمايش قرار داديم و نتايج پايان نامه دکتري من در يک بيمارستان بر روي دو بيمار که از کليه روش هاي درماني ديگر قطع اميد کرده بودند مورد آزمايش واقع شد و نتايج بسيار خوبي به همراه داشت. يکي از اين دو بيمار در ناحيه گردن داراي يک تومور بود و علي رغم گذراندن تمامي دوره هاي درماني يونيزان و شيمي درماني به نتيجه اي دست نيافته بود. اما در طول دو جلسه درماني برمبناي متد ما، حجم تومور او به بيست و چهار درصد حجم اوليه رسيد. نکته جالب توجه در مورد اين روش درماني اين است که هزينه آن در مقايسه با ساير روش ها بسيار پايين است. به طوري که برآورد اوليه ما از هزينه درمان کامل بيمار با اين روش پانصد هزار تومان است که در مقايسه با روش هايي نظير شيمي درماني با هزينه هاي هنگفت چندين ميليون توماني بسيار اندک است. در خصوص مدت زمان فعاليت بر روي اين پروژه بايد بگويم من به شخصه از سال 1387 به اين پروژه وارد شدم اما دکتر فيروزآبادي از سال 1385 بر روي  پروتکل استاندارد شروع به کار نمودند و دستگاه اوليه نيز در همان سال طراحي شد که نزديک به 9  سال را دربرمي گيرد.
چه نهادهايي از اين پروژه حمايت کردند؟

در بخش تحقيقاتي تنها دانشگاه تربيت مدرس به عنوان حامي، ما را در اين پروژه ياري کرد و آزمايش ها و تحقيقات همگي در آزمايشگاه بيوالکترومغناطيس اين دانشگاه به انجام رسيد و در بخش کلينيکي هم مرکز تحقيقات سرطان دانشگاه شهيد بهشتي را به عنوان همکار در کنار خود داشتيم.
با توجه به اينکه شما نتايج کار علمي خود را به سطح کلينيکي وارد کرده ايد ارتباط علم و صنعت، به خصوص در رشته مهندسي پزشکي را چگونه ارزيابي مي کنيد؟
همان طور که گفتم اين پروژه تحقيقاتي جزء  اولين مطالعات بيوالکترومغناطيس است که  وارد مرحله بيمارستاني و کلينيکي شد. چنبن به نظر مي آيد که در پرتو نتايج مثبت چنين پروژه هايي پزشکان رفته رفته به سمت استفاده از اين دانش هاي نوين در جهت درمان بيماران خود ترغيب مي شوند و البته اين دستاورد آسان به دست نيامده است. البته پزشکان در حال حاضر اعتماد زيادي به اين قبيل تحقيقات و دستگاه هاي ابداعي ايراني ندارند. البته شايان ذکر است دستگاه ايراني که در دانشگاه تربيت مدرس طراحي و ساخته شد و در چند مطالعه با دستگاه خارجي مورد مقايسه قرار گرفت نشان داد که بازده آن به مراتب بالاتر از مشابه خارجي خود است.
در مورد سوابق و وضعيت کاري خود توضيح دهيد.
پس از اتمام دوره کارشناسي در رشته فيزيک مدتي کوتاه و در حدود يک ترم به تدريس فيزيک پرداختم اما پس از آن و با قبولي در کنکور کارشناسي ارشد به ادامه تحصيل مشغول شدم و پس از آن نيز بلافاصله در دوره دکتري پذيرفته شدم و در طول دوره به طور تمام وقت در آزماشگاه به فعاليت مشغول بودم که نتيجه اين تلاش شبانه روزي ارائه شانزده مقاله و هفت سمينار و چند طرح تحقيقاتي، در طول 4 سال بوده است.
چه توصيه اي براي دانش آموختگان و کساني که مي خواهند وارد اين رشته شوند داريد؟
از آنجا که خود به تازگي به مرتبه دانش آموختگي رسيدم توصيه خاصي براي عزيزان دانش آموخته ندارم اما به دانشجوياني که در حال حاضر مشغول به فعاليت هستند توصيه مي کنم که کار خود را با علاقه انجام دهند. به پشتوانه ي علاقه بود که پايان نامه ي من به سرانجام رسيد و خستگي و سختي هاي متعدد مرا از ادامه راه بازنداشت.
و سخن پاياني…
در خلال کلام تلاش بر اين داشتم از دکتر فيروز آبادي گرانقدر تشکر و قدرداني نمايم و در آخر نيز لازم مي دانم که از ايشان که به عنوان استاد راهنما همواره در کنارم بودند و مرا هم به لحاظ علمي و هم به لحاظ روحي ياري نمودند ياد نمايم و در کنار ايشان بود که توانستم اين پروژه را پيش ببرم. اميدوارم که نتيجه اين پروژه به سود تمامي بيماران کشورمان باشد و در نهايت بتوانيم با گسترش آن اميد را در دل بيماراني که قطع اميد کرده اند  زنده کنيم. همچنين از دکتر مفيد که ريسک آزمايش ما را پذيرفتند و با ما هم قدم شدند تا بتوانيم در ايران اين آزمايش را انجام دهيم  تشکر مي کنم.