كلمه آندوسكوپ از دو كلمه يوناني به معناي درون و ديدن تشكيل شده است. عبارت آندوسکوپي يا درونبيني به معناي استفاده از تجهيزات براي معاينه درون ارگانهاي حفره مانند بدن به صورت ديداري است.
جراحيهاي آندوسكوپيك يا (MIS Procedures (Minimally Invasive Surgery در كنار جراحي باز، با كمترين تهاجم به بدن، روشي ظريف، ماهرانه و با كمترين مشكل براي بيمار محسوب ميشود.
ويديو آندوسكوپ، ساختمان و كاربردها
انتقال تصاوير گرفته شده از بدن به يك واحد پردازشگر ويدئويي، پيشرفت تكنولوژيكي جديدي در علم آندوسكوپي به شمار ميرود. امروزه در اكثر اعمال جراحي آندوسكوپي، از ويدئو و دوربين هاي عكاسي براي ديدن و ثبت عمل استفاده ميشود. در اين گونه سيستمها در عين اينكه ميتوان اجزاي داخلي بدن را به شكل تصاوير رنگي در حين انجام آندوسكوپي مشاهده كرد، اين تصاوير قابليت ضبط و ذخيره شدن را نيز دارند.
مزيت اصلي استفاده از آندوسكوپ ويدئويي آن است كه اين سيستمها قادر به تصوير كشيدن اجزاي داخلي بدن هستند، به گونهاي كه تماشاي تصوير، همزمان به وسيله تمامي افراد تيم جراحي امكان پذير باشد بدون آنكه رزولوشن تصوير پايين بيايد.
در صورت عدم استفاده از سيستمهاي ويدئو حين انجام عمل آندوسكوپي، متخصص براي ديدن تصاوير مجبور است از طريق يك چشمي و با دقت زياد نگاه كند و اغلب به دليل خم شدن روي بيمار خستگي و فشار شديدي را متحمل خواهد شد. با استفاده از اين سيستم تمامي افراد تيم جراحي ميتوانند روند معاينه و درمان را به وضوح ديده و از اين طريق كمك مؤثري به جراح کنند.
مزاياي استفاده از آندوسكوپي در پزشكي
• تغيير شكل غير طبيعي بافتهاي بدن بسيار كم ديده ميشود.
• بهبود بيمار در مدت زمان كوتاهي نسبت به Open surgical procedures صورت ميگيرد.
• روش بسيار كم ضرر براي بيمار است و آسيب بسيار كمي متوجه بيمار است.
• اطلاعات تشخيصي حاصل بسيار ارزشمند است زيرا به ارائه شواهد روشن و مستقيمي مي انجامد.
• امکان بيوپسي، استفاده از الكترودهاي مخصوص سوزاندن و بند آوردن خونريزي و یا وسايل خارج سازنده براي بيرون آوردن اجسام.
• انجام آندوسکوپي فقط به چند دقيقه وقت نياز دارد.
ساختمان آندوسکوپ
ساختمان اکثر آندوسکوپها از يک يا چندين رشته فيبرنوري تشکيل ميشود که درون لولهاي پلاستيکي قرار گرفتهاند. در انتهاي اين لوله يک عدسي وجود دارد که امکان مشاهده بخشهاي مختلف را فراهم ميکند. پس از وارد کردن اين لوله به داخل يکي از محفظههاي بدن اطلاعات و تصاوير داخلي، بهوسيله فيبر نوري از اين عدسي داخلي به سمت عدسي ديگري که انتهاي ديگر لوله قرار دارد فرستاده ميشود. عدسي اخير که عدسي خارجي است در انتهايي از لوله قرار دارد، که در دست پزشک است. اطلاعات از طريق اين عدسي به يک مونيتور يا صفحه تلويزيوني فرستاده ميشود تا پزشک روي اين صفحه تصاوير درون اعضا را ببيند.
با توجه به اينکه به طور طبيعي درون حفرات و اعضاي داخلي بدن تاريک است و قابل مشاهده نيست، در انتهاي خارجي آندوسکوپ يک منبع نوري قوي کار گذاشته ميشود تا با انتقال آن به داخل فضاي داخلي اعضا را روشن کند و به اين ترتيب امکان مشاهده ساختمانهاي داخلي را فراهم آورد.
انواع آندوسکوپ
به طور کلي دو دسته آندوسکوپ وجود دارد:
• آندوسکوپهاي نرم يا انعطافپذير
براي اکثر مقاصد تشخيصي از اين نوع آندوسکوپها استفاده ميشود. اين آندوسکوپها که لولههاي باريکتري نسبت به انواع سخت دارند، به ميزان بيشتري در اعضاي بدن وارد ميشوند، طول بيشتري دارند و با توجه به انعطافپذيري و قطر کمتر، آسيب کمتري به اعضا وارد ميکنند و به طور کلي پزشک و بيمار هر دو راحتترند. متداول ترين آن ها گاستروسکوپ است.
• آندوسکوپهاي سخت يا ريجيد
معمولا ضخيمتر هستند و کمتر مورد استفاده قرار ميگيرند اما به هر حال گاهي مزايايي دارند که در آندوسکوپهاي نرم وجود ندارد. مثلا نمونهبرداري و اقدامات درماني با آندوسکوپهاي سخت معمولا راحتتر انجام مي شود. يکي از موارد کاربرد آن در لاپاروسکوپي است.
انواع روشهاي آندوسکوپي
امروزه آندوسکوپهاي مختلفي طراحي شدهاند که هر يک از آنها براي بررسي و مشاهده قسمت خاصي از بدن بهکار ميروند.
• برونکوسکوپ: آندوسکوپهايي که از دهان وارد ميشوند و به ناي ميرسند تا مجاري هوايي را بررسي کنند.
• نازوفارينگوسکوپ: آندوسکوپهايي که ميتوانند از راه بيني وارد شوند، به داخل سينوسها بروند و بخشهاي مختلف سينوسها را بررسي کنند.
• سيستوسکوپ: آندوسکوپهايي که از راه مجراي ادرار وارد ميشوند و مثانه را مورد بررسي قرار ميدهند.
برخي نکات مهم براي خريد دستگاه آندوسکوپي
• کيفيت بالاي تصاوير و رزولوشن بالا
• قابليت عکس برداري و فيلم برداري به صورت نامحدود
• قابليت اتصال به رايانه و خروجي ويدئو، کابل انعطاف پذير
• قيمت مناسب در مقايسه با کارکرد دستگاه
• قابليت زاويه چرخش دوربين از هر طرف و انتخاب زواياي ديد
• امکان مشاهده اطراف دوربين با استفاده از آينه هاي مخصوص
• ميزان بزرگنمايي (زنده و ضبط شده)، نوع عدسي و لنز
• تصوير در تصوير و HD Freeze تصاوير
• Steady Image براي کاهش خستگي بينايي
• قطر خارجي
• کاربري آسان و آموزش
• مدت زمان گارانتي، خدمات پس از فروش و زمان تحويل
• مشخصات ظاهري، ابعاد و وزن دستگاه
• دارا بودن تاييديه ها (مثل FDA ) يا نشان ها (مثل CE) يا استانداردهاي لازم
• منبع نوري براي مشاهده بهتر فضاي داخلي اعضاء و لامپ اضطراري
• قدرت و طول عمر لامپ و منبع روشنايي
• تنظيم نور اتوماتيک
• داشتن گاستروسکوپ، کولونوسکوپ و برونکوسکوپ به عنوان آپشن
• کولونوسکوپ: آندوسکوپهايي که از مقعد وارد ميشوند و بخشهاي مختلف روده بزرگ را قابل مشاهده مي کنند.
• رکتوسکوپ: انواع کوتاه تر کولونوسکوپ که فقط بخش انتهايي روده بزرگ که رکتوم نام دارد را بررسي ميکنند.
• آرتروسکوپ: آندوسکوپهايي که داخل مفاصل را مورد مشاهده قرار ميدهد. در اين موارد آندوسکوپ را از طريق پوست به داخل مفصل ميرسانند تا بتوانند فضاي داخل مفصل را ببينند.
• هيستروسکوپ: آندوسکوپهايي هم براي مشاهده داخل رحم و حتي داخل فضاي شکم هم وجود دارد.
• اپيدوروسکوپي: آندوسکوپي اطراف نخاع که در اين روش با استفاده از يک دستگاه اندوسکوپي مخصوص از طريق يک سوزن باريک وارد فضاي داخل ستون فقرات کمري شده سپس با مشاهده مستقيم رشتههاي عصبي، ديسک بين مهرهاي، سخت شامه (Dura) و بافتهاي اطراف اعصاب، آسيبهاي احتمالي تشخيص داده شده و روشهاي درماني در هر مورد و با استفاده از اندوسکوپي انجام ميشود.
ضدعفوني و شستشو دستگاه آندوسکوپي
در مورد شستشو و ضدعفوني دستگاههاي آندوسكوپي لازم است به دستورالعملهاي كارخانه سازنده در مورد تميز كردن و ضدعفوني کردن مراجعه شود و بعد از هر بار استفاده، تميز کردن و ضدعفوني كامل براي پيشگيري از گسترش عفونت انجام گيرد. پرسنل اتاق اندوسكوپي نيز بايستي آموزش كافي در اين مورد ديده باشند.
روشهاي دستي شستشو و ضدعفوني به دليل افزايش خطر ابتلا به انواع بيماريهاي عفوني به هيچ وجه کافي نيستند بعضي از مزاياي روشهاي اتوماتيک شستشو و ضدعفوني سيستم هاي آندوسکوپي عبارتند از:
• اطمينان از انجام کامل سيکل شستشو و ضدعفوني و جلوگيري از انتقال بيماريهاي عفوني
• امکان شستشو و تزريق ماده ضدعفوني کننده در لوله هاي کار و بيوپسي که در روش دستي به خوبي انجام نميشود.
• اطمينان از صحت دوام و پايداري عمر ماده ضدعفوني کننده که با آلارم هوشمند سيستم اتوماتيک انجام ميپذيرد.
• کنترل کامل زمان غوطه وري در ماده ضدعفوني کننده
• جلوگيري از نشت مواد مضر حاصل ازتبخير ماده ضدعفوني کننده در محيط و ايجاد بيماريهاي تنفسي براي پرسنل و بيمار
• جلوگيري از آسيبهاي احتمالي به دستگاه آندوسکوپي در اثر عدم جابجايي دستگاه
• امکان تست نشتي براي تيوب آندوسکوپ و کاهش هزينههاي سنگين تعمير آندوسکوپ
تقسيم بندي ابزار آندوسکوپي
اين ابزار به لحظ نحوه کارکرد و نحوه ضدعفوني تقسيم بندي ميشوند.
از لحاظ کارکرد:
• ابزارCritical : وارد بافت استريل نظير سيستم عروقي يا فضاي استريل بدن ميشوند.
• ابزار Semi Critical : با مخاطات يا پوست غيرسالم تماس دارند.
• ابزار Noncritical : با پوست سالم تماس دارند.
از لحاظ نحوه ضد عفوني:
• يک بار مصرف (غيرقابل ضدعفوني و استريل مجدد)؛ اين ابزار معمولا داراي طراحي ساده بوده و از مواد اوليه بسيار ارزان توليد ميشود که بيماران بتوانند از عهده پرداخت هزينههاي آن برآيند. به دليل نوع طراحي اين گونه ابزارها قابل پاک شدن نيستند و لذا ضدعفوني کردن آنها عملا بيفايده و بياثر است.
• چند بار مصرف (قابل اتوکلاو و استريل شدن)؛ اين ابزار معمولا طراحي پيچيدهتري داشته و از جنسي است که قابليت استريل شدن و تحمل دماي بالاي اتوکلاو را داشته باشد.
منابع
1- استنکيويکز، جيمز، محمد حسين برادران فر (مترجم)، پيمان دبيرمقدم (مترجم)، جراحي پيشرفته آندوسکوپي سينوس، نشر طبگستر، 1383
2- Somchai Amornyotin، آندوسکوپي دستگاه گوارش (GI)، 2013
3- سايت پزشکان بدون مرز (www.pezeshk.us)
4- www.iran-eng.com
5- ضرورت شستشو و ضدعفوني اتوماتيک دستگاه هاي اندوسكوپي، محمد طهماسبي
دیدگاه ها