آشنایی با دستورات شرطی در پایتون (بخش دوم)

در شماره قبل به معرفی دستور شرطی if پرداخته شد و مدل‌های متنوعی که می‌توان از دستور if استفاده کرد (شامل شرط‌های تو در تو، استفاده از چند شرط و … ) معرفی و به کمک زبان برنامه نویسی پایتون و با ذکر چند مثال، نحوه استفاده از شرطی‌ها در برنامه تشریح شد. در این شماره ادامه کاربرد دستورات شرطی و نحوه استفاده از سایر دستورات جهت تعریف شرط یا شروط در برنامه شرح داده می‌شود.

دستور else
این دستور به معنی در غیراینصورت است، زمانی از این دستور استفاده می‌شود که بخواهیم شرطی که با دستور if نوشته شده است را بررسی کنیم و در صورتیکه آن شرط صادق نباشد شرط else اجرا شود. برای درک بهتر و بیشتر نحوه استفاده از دستور else می‌توانید به مثال ذکر شده در شکل 1 توجه کنید. در این مثال شرط if کنترل می‌شود و در صورتیکه این شرط صادق نباشد به سراغ شرط else می‌رود و دستور نوشته شده در این شرط اجرا می‌شود. در این مثال شرط مسئله بر روی مقدار A است. اگر مقدار A بزرگ‌تر از 10 باشد در خروجی باید کلمه !MED نشان داده شود و در غیراینصورت کلمه !LAB به نمایش در خواهد آمد.

شکل ۱) نحوه استفاده از دستور else

در مثال شکل ۲ نیز عدد ورودی که در متغیر N ذخیر شده است منفی است بنابراین شرط دستور if صادق نبوده و برنامه به سراغ دستور else می‌رود و دستور مدنظر در این شرط که چاپ کلمه منفی است اجرا می‌شود.

شکل ۲) نحوه استفاده از دستور if-else

دستور elif
این دستور مخفف کلمه else-if است و در صورتیکه بخواهیم چند شرط برای چندبار بررسی شوند از دستور elif استفاده می‌شود. این دستور به معنی اگر نه است و زمانیکه دستور if صادق نبوده و می‌خواهیم شرط محدودتری انتخاب کنیم قابل استفاده است. به طور مثال، اگر عدد ورودی N بزرگ‌تر از 10 بود خروجی دستور 1 را نشان دهد، اگر عدد ورودی N بزرگ‌تر از 8 است دستور 2 نشان داده شود و … و اگر هیچ کدام برقرار نبود خروجی دستور else به نمایش گذاشته شود.
مثال ذکر شده در شکل می‌تواند درک عمیق‌تری از نحوه استفاده از دستور شرطی elif را نشان دهد. در این مثل دما از کاربر دریافت می‌شود. اگر دما بزرگتر از 35 درجه باشد در خروجی هوا خیلی گرم است چاپ می‌شود. اگر دما بین 18 تا 35 باشد هوا گرم است نماش داده می‌شود. در صورتیکه شروط بالا صادق نباشد و دما بین 8 تا 18 باشد هوای خنک گزارش می‌شود. در صورتیکه دما بین 6- تا 8 باشد هوا سرد و در غیر اینصورت (یعنی دما هوا زیر 6- باشد) عبارت هوا خیلی سرد است به نمایش در خواهد آمد. برای هر بازه تعریف شده در بالا یک بار ورودی تعریف می‌شود تا در شکل ۳ نحوه چاپ خروجی را مشاهده کنید. شکل ۳ ساختار تعریف شده if…elif…else در پایتون را با ذکر مثال نشان می‌دهد.

شکل ۳) نحوه استفاده از دستور elif

به طور خلاصه و جمع بندی می‌توان گفت دستور if برای شروع ساختار شرطی و بررسی شرط مورد استفاده قرار می‌گیرد. از دستور elif در صورت برقرار نبودن شرط اصلی، شرط دیگری را بررسی می‌کند. البته استفاده از این شرط الزامی نبوده و به اختیار کاربر و با هدف خاص استفاده می‌شود. در صورت برقرار نبودن شرط (یا شرط‌ها) دستور else اجرا می‌شود که استفاده از این دستور نیز با توجه به نیاز کاربر بوده و اختیاری است.

ایجاد دستور شرطی با while
دستور while به معنی تا زمانیکه است و در صورتیکه شرط نوشته در while صادق باشد این دستور اجرا می‌شود. برای درک بهتر و دقیقتر استفاده از دستور while به مثال شکل ۴ توجه کنید. در این شکل مقدار اولیه N برابر صفر است و تا زمانیکه مقدار N از 4 تجاوز نکرده باشد مقادیر ورودی N بعلاوه عدد یک شده و نمایش داده می‌شود.

شکل ۴) نحوه استفاده از دستور while