پاي مصنوعي زماني مورد استفاده قرار ميگيرد که بخشي از پاي بيمار يا تمام آن، غالباً به دليل ابتلا به ديابت يا صدمه ديدن قطع شده باشد. در کشورهاي توسعه يافته علت اصلي قطع عضو اندام تحتاني، اختلال در گردش خون است. دليل اصلي اين اختلالات تصلب شريان است، اگر چه تا يک سوم از بيماران همچنين دچار ديابت نيز هستند. اين افراد معمولاً در دهه ششم زندگي خود يا مسنتر هستند و اکثراً مشکلات پزشکي ديگري نيز دارند که توانايي راه رفتن آنها را محدود ميکند. در انگلستان در سال حدود 5000 قطع عضو عمده وجود دارد. در مقايسه، در کشورهاي در حال توسعه، اکثريت قطع عضوها به علت آسيب هاي مربوط به حادثه در زمان درگيري يا آسيب هاي صنعتي يا ترافيکي ايجاد ميشوند. پاي مصنوعي انواع گوناگون دارد، از وسيله اي مقدماتي که راه رفتن روي سطح صاف را امکان پذير ميسازد تا پاي مصنوعي هوشمند که دويدن يا شرکت در فعاليت هاي ورزشي حرف هاي را ممکن ميکند. البته بهره گيري از فيزيوتراپي و کاردرماني نيز براي آموزش چگونگي انجام دادن وظايف روزمره در خانه يا محل کار ضروري خواهد بود. اگرچه زمان شروع فرآيند استفاده از پروتز پاي مصنوعي در بيماران مختلف متفاوت است، در کل اين فرآيند معمولاً چند هفته پس از جراحي آغاز ميشود. در طول هفته نخست پس از جراحي غالباً از محافظ اعضاء استفاده ميشود.
تکنولوژي و پژوهش هاي جديد، کارکرد و زيبايي پروتزهاي پا را ظرف دهه گذشته متحول ساخته است. امروزه افرادي که به هر دليل مجبور به قطع پا شده اند، دامنه انتخاب گسترده اي دارند. مدل هاي مختلف پروتز پاي مصنوعي براي فعاليت هاي گوناگون، از پياده روي و دويدن گرفته تا دوچرخه سواري، گلف، شنا و حتي اسکي روي برف طراحي شده است. مواد فولادي و چوبي سنگينتر ظرف سال ها با پلاستيک سبک، آلياژهاي فلزي و کامپوزيت فيبرکربني جايگزين شده است. بسياري از پاهاي مصنوعي جديد شباهت زيادي به پاي طبيعي انسان دارند و بخشي از انرژي توليد شده هنگام راه رفتن را ذخيره ميکنند و به بدن برميگردانند. همچنين فنرهايي در پاشنه و پنجه تعبيه ميشود تا بيمار بتواند مچ پا را به طور طبيعي حرکت دهد، پروتز خاصيت ضربه گيري و چرخش چندمحوري داشته باشد، ارتفاع پاشنه آن قابل تنظيم باشد و همچنين ضدآب باشد. هنگام انتخاب پاي مصنوعي بايد عوامل متعددي، مانند سطح قطع عضو، سن، وزن، اندازه پا، ميزان فعاليت، اهداف و نيازهاي شغلي، در نظر گرفته شود تا پاي جديد کاملاً متناسب با سبک زندگي باشد. هر يک از تکنولوژي هاي مورد استفاده در ساخت پروتز پاي مصنوعي مزاياي خاص خود را دارد. متخصص با توجه به فعاليت هاي روزانه و نيازهاي خاص هر بيمار، بهترين پاي مصنوعي را توصيه ميکند تا به اين ترتيب پايداري، استقلال، ايمني و اعتماد به نفس بيمار به حداکثر برسد.
پروتزهاي اندام تحتاني
(Lower extremities prosthesis)
پروتز به عضو مصنوعي اطلاق ميشود که جايگزين اندام از دست رفته فرد ميشود تا عملکردهاي طبيعي فرد را به ميزان مقتضي فراهم کند. پروتزها بر اساس ارزيابي انجام شده بر روي سطوح مختلف قطع عضو و شرايط قسمت باقي مانده عضو قطع شده (استمپ)، تهيه ميشوند. دو روش در ساخت پروتزهاي اندام تحتاني وجود دارد؛ پروتزهاي اگزو اسکلتال (پروتزهاي با ساختار سخت بيروني) و پروتزهاي اندو اسکلتال (پروتزهاي با ساختار سخت دروني). در پروتزهاي اگزو اسکلتال يک پوشش سخت بيروني وجود دارد که از جنس لامينه پلاستيکي است و مقاومت پروتز و شکل ظاهري و زيبايي آن را نيز تأمين ميکند. اين نوع پروتز بسيار با دوام است ولي محدوديت در انتخاب قطعات در اين نوع پروتز وجود دارد و پروتز نهايي از طرح اندو اسکلتال سنگينتر است. اين نوع پروتز براي افرادي که قصد دارند چندين سال از يک پروتز استفاده کنند مناسب است.
پروتزهاي طرح اندو اسکلتال يک ميله سبک از جنس آلومينيوم، تيتانيوم يا کربن است. در اين طرح قطعات زانو و پنجه و اتصالات قابل تعويض و تغيير هستند و پوشش زيبايي از جنس مواد نرم نظير ابر و فوم دارد که قابل برداشتن است. در نهايت يک روکش قابل انعطاف نايلوني شبيه به جوراب زنانه روي پروتز کشيده ميشود. اين طرح پروتز براي افراد مختلف قابل استفاده است و مناسب افراد با فعاليت زياد است. در اين طرح پروتز ميتوان از انواع مختلف قطعات با قابليت تنظيم در هر مرحله از ساخت استفاده کرد. اِشکال عمده اين طرح پروتز کم دوام بودن پوشش زيبايي آن است.
قطعات پنجه و مچ (Ankle and foot options)
امروزه بيش از صد نوع پنجه پروتزي در دسترس است. ساده ترين آنها نوع SACH است که يک بخش چوبي در داخل دارد و با پوشش فوم پلي اورتان پوشيده شده است و بسيار با دوام است ولي هيچ قطعه متحرکي ندارد. پروتز SACH ساده ترين نوع پاي مصنوعي بدون قطعه متحرک و غيرمفصلي است. شکاف پاشنه پروتز SACH از جنس لاستيک نرم است که به دليل فشرده شدن در ابتداي وضعيت راه رفتن، مانند مچ پا عمل ميکند. اما جنس keel سخت است تا پايداري پا را در وضعيت مياني گام برداشتن تأمين کند و فقط اجازه حرکت جانبي جزئي بدهد. پروتز SACH با بلندي پاشنه مختلف تهيه ميشود تا مناسب کفش هايي با بلندي پاشنه مختلف باشد. نوع ديگر پنجه تک محوري (Single-Axis) است که براي افراد با فعاليت بيشتر تجويز ميشود. پنجه ديگري به نام پنجه چندمحوري (Multi-Axis) نيز وجود دارد که امکان چرخش پا را درعين اينکه ثبات را فراهم ميکند ميدهد. اين پنجه براي افرادي که در سطوح ناصاف يا شيب دار راه مي روند انتخاب مناسبي است. پنجه هاي نوع پيشرفته تر که به نام پنجه هاي ديناميک شناخته شده اند از مواد کربني ساخته ميشوند و قدرت جذب و ذخيره انرژي را دارند و انرژي ذخيره شده را هنگام راه رفتن برميگردانند و ظاهر راه رفتن فرد را طبيعي جلوه ميدهند و فرد بسيار نرم و روان راه ميرود. اين پنجه براي بچه ها، نوجوانان، ورزشکاران و ساير افراد فعال بسيار مناسب است. مفاصل مچِ قابل تنظيم نيز وجود دارند و براي افرادي که ميخواهند کفش با پاشنه هاي متفاوت بپوشند انتخاب مناسبي است. اين مفاصل زماني که فرد در سراشيبي يا روي سطوح ناهموار راه ميرود نيز انتخاب خوبي هستند.
پايلون (Pylon)
پايلون به بخشي از پروتز گفته ميشود که وزن را از سوکت به پنجه پروتز منتقل ميکند. بيشتر افراد تمايل دارند از پايلون هاي ديناميک استفاده کنند تا ضربه هاي منتقل شده به استمپ هنگام برخورد پاشنه با زمين کاهش يابد. اين امر براي ورزشکاران و افراد فعال از اهميت ويژهاي برخوردار است. حالت فنر مانند پايلون هاي ديناميک هنگام راه رفتن به پيشروي فرد رو به جلو کمک ميکند. بعضي از پايلون ها قدرت جذب حرکات پيچشي پنجه تا حدود 45 درجه را دارند. اين پايلون ها مناسب تنيس بازها و گلف بازها است.
انواع زانو (Knee units)
امروزه مدل هاي متفاوتي از زانوهاي پروتزي در بازار موجود است. اين زانوها در دو گروه کلي مکانيکي و کامپيوتري قرار ميگيرند. زانوهاي مکانيکي ممکن است تک محوري و چندمحوري باشند. زانوي تک محوري به منزله يک لولا عمل ميکند و ارزان، سبک و با دوام است. اصطکاک درون آن مانع حرکت خيلي سريع ساق به سمت جلو ميشود و فقط امکان راه رفتن با يک سرعت مشخص را فراهم ميکند. بعضي از زانوهاي تک محوري داراي قفل دستي بوده و هنگام قفل شدن ثبات بيشتري را در راه رفتن ايجاد ميکنند و براي افرادي که احساس ناامني و افتادن ميکنند مناسب است. زانوهاي چندمحوري براي افراد فعال مناسب است. از نظر هزينه ارزانتر از زانوهاي کامپيوتري است و راه رفتنِ با ثباتتري را نسبت به زانوهاي تکمحوري فراهم ميکند. زانوهاي چندمحوري در انواع پنوماتيکي و هيدروليکي موجودند که به فرد اجازه راه رفتن راحت در سرعت هاي متغير را ميدهند. زانوهاي کامپيوتري يا ميکروپروسسوري جديدترين تکنولوژي در زانوهاي پروتزي هستند که به افراد امکان راه رفتن با ثبات و طبيعي را ميدهند. اين زانوها بسيار گران هستند ولي براي همه افراد به خصوص افرادي که سطح فعاليت بالايي دارند يا آن هايي که دچار قطع عضو از چند ناحيه مناسبند.
پاي ميکروپروسسوري (Microprocessor-MPC)
اين پروتزها يک دسته نسبتاً جديد از اجزاي پروتزي هستند. اين اجزاي پاها/مچ پا داراي سنسورهاي کوچک کنترل کامپيوتري هستند که اطلاعات را هم از اندام فرد و هم از محيط اطراف خود پردازش ميکنند تا با نيازهاي مختلف سازگار شوند. بر اساس اطلاعاتي به دست آمده از سيگنال هاي ورودي، اين پردازنده ها يک الگوريتم يا مجموعه اي از قوانين را براي تصميم گيري در مورد اينکه چگونه مچ پا يا پا بايد در هر شرايطي پاسخ دهد، اعمال ميکنند. ريزپردازنده دستورالعمل هايي را براي قسمتهاي مختلف پروتز فراهم ميکند تا عملکرد مطلوب پا را توليد کنند. مچ هاي پا با MPC در حال حاضر از سنسورهاي مختلف از جمله سنسورهاي زاويه مچ پا، شتابسنج، ژيروسکوپ ها و سنسورهاي گشتاور استفاده ميکنند. سپس ريزپردازنده ها سيگنال هاي ورودي را در اين سيستم ها دريافت ميکنند و تصميم ميگيرند که چگونه موقعيت مچ پا را تعيين کنند، چگونه ميتوان پايداري مچ پا را افزايش داده و چگونه موتور مچ پا را در فاز ايستاده تنظيم کنند. بزرگترين مزيت بالقوه يک سيستم مچ پا/پا با MPC نسبت به ديگر پروتزهاي پا، توانايي افزايش واکنش نسبت به شرايط مختلف محيطي با ارائه خواص مکانيکي متفاوت يا ترازبندي براي بهبود تعادل و تحرک کاربر است. به عنوان مثال، پاي مصنوعي غيرMPC به راحتي روي زمين صاف کار ميکند؛ با اين حال، اين پاها در سطوح ناهموار يا سراشيبي توانايي محدودتري براي تغيير خواص مکانيکي و يا تراز دارند. پاهاي قدرتي نيروي محرکه براي افزايش قابليت پيادهروي در زمان واقعي را فراهم ميکنند. برخي از مدل هاي خاص شامل نرم افزار و همچنين گزينه هاي اتصال به دستگاه هاي تلفن همراه از طريق تلفن هاي هوشمند يا برنامه هاي کامپيوتري هستند. اينکار اجازه ميدهد تا متخصص پروتز و کاربر بتوانند عملکرد مچ پا و پا را با فعاليت هاي مختلف مطابقت دهند واجازه به دست آوردن تنظيمات ورودي و زمانبندي، و روشن يا خاموش کردن برخي از ويژگي هاي خاص را ميدهند. تمام اين توابع يک تجربه منحصربه فرد به کاربر ارائه ميدهند.
هدف نهايي اين کلاس پاي پروتزي، اين است که توابع پاي انسان را تقليد کند. با اين حال، دستگاه ها در توانايي خود براي هماهنگي با محيط ها متفاوت هستند. اگر چه اين نوع پاها ميتوانند به طور خودکار حرکت پاها و مچ پا را هماهنگ کنند، به طور مستقيم با بدن ارتباط ندارند. ميکروپروسسور يا پايه پروتزهاي متحرک نياز به باتري دارند تا تراشه ها، سنسورها، موتورها و محرک ها را به قدرت برسانند. علاوه بر اين، قطعات الکترونيکي همراه با سيستم هاي ريزپردازنده، آنها را حساستر از همتايان غير فعال خود ميسازند. بسياري از آنها نبايد در آب و يا در محيط هاي پر گرد و غبار يا کثيف استفاده شوند. با توجه به قطعات اضافي مورد نياز با افزودن ريزپردازنده، آنها اغلب وزن بيشتري نسبت به ديگر پروتزهاي بدن دارند. کاربران ممکن است در زماني که ريز پردازنده اطلاعات را استخراج ميکند و جنبه هاي مختلف مچ پا يا پا را تنظيم ميکند، متوجه صداهايي از پروتز شوند. در نهايت، سطح بالاتري از تکنولوژي و طراحي پيچيده ترِ اين طبقه از پروتزهاي پا به اين معني است که هزينه آنها نيز بيشتر است.
انواع مفصل ران (Hip Units)
ساده ترين نوع مفصل ران مانند يک لولا عمل ميکند و به سمت جلو خم ميشود و تا وضعيت کامل باز شده در حالت ايستادن باز ميگردد. نوع قفلدار آن با يک قطعه کنترل کننده گام امکان ثبات بيشتر را فراهم ميکند. سيستم کنترل کننده خم شدن ران شامل يک فنر فشرده است که قبل از باز شدن کامل زانو، ران را خم ميکند و مانع گيرکردن سر پنجه پروتزي به زمين ميشود. هرچند که انواع مختلفي از مفاصل راني موجود است ولي آنچه که تضمين کننده توانايي فرد در راه رفتن است قرار دادن صحيح مفصل ران به لحاظ آناتوميکي است.
پروتز بخشي از پا (Partial foot prosthesis)
قطع عضو از ناحيه پنجه پا در مواقعي که خونرساني پا در اثر تصلب شرائين ضعيف شده باشد انجام ميشود. اين مسئله نگراني عمده افراد ديابتي و سيگاري است زيرا بيماري هاي عروقي در اين افراد شايعتر است. ساير علل قطع عضو در اين سطح عبارت است از ضايعات ناشي از تصادف، ماشينآلات، سرطان، تومور، سوختگي هاي شديد و زخم ها و عفونت هايي که بهبود نيابند. امروزه قطع عضو بخشي از پنجه پا بيشتر رواج پيدا کرده است زيرا عملکرد و تعادل پا در اين سطوح قطع عضو بيشتر حفظ ميشود. پاشنه، انگشت شصت و ساير انگشتان پا سه ناحيه اوليه و اصلي پا هستند که عملکرد پا را به خوبي امکان پذير ميکنند. حتي وقتي بخش کوچکي از پا آسيب ببيند اين عملکرد دچار اختلال ميشود. قطع عضو بخشي از پا انواع متفاوتي دارد. قطع عضو انگشتان، قطع عضو از ميان پنجه، قطع عضو از ميان استخوان هاي تارس و متاتارس و قطع عضو چوپارت که در آن همه پنجه برداشته ميشود و فقط استخوان هاي پاشنه و قابي (کالکانئوس و تالوس) باقي ميمانند. بروز عفونت، پينه و پدگذاري ضعيف در محل قطع عضو ممکن است مانع استفاده موفق از پروتز شود. در بعضي از اين افراد ممکن است جراحي مجدد پس از جراحي قطع عضو انجام شود تا فرد را قادر به دريافت پروتز کند. هنگام دريافت پروتز استمپ فرد بايستي کاملاً بهبود يافته باشد و هيچ دردي هنگام لمس و معاينه نداشته باشد. بسته به نوع قطع عضو انواع پروتز در اين قطع عضوها ساخته ميشود. پروتز خوب پروتزي است که به کاهش درد کمک کند و عملکرد فرد را پس از قطع عضو افزايش دهد. نقص عضوي که در اين قطع عضو در پا به وجود ميآيد طول اندام تحتاني و تعادل آن را بر هم ميزند. تلاشي که بدن انجام ميدهد تا با اين اغتشاش به وجود آمده مغابله کند ممکن است موجب بروز درد در بدن شود. با بازسازي پا توسط پروتز، ساختار بدن بهتر در راستاي صحيح خود قرار ميگيرد و بسياري از اين مشکلات مرتفع شده يا از شدت آنها کاسته ميشود. پروتزهايي که در اين قطع عضوها استفاده ميشوند عبارتاند از: کفي هايي که در ناحيه انگشتان قطع شده با مواد پر شدهاند و داراي ساپورت طولي قوس کف پايي هستند و با راکر هايي در کف کفش ترکيب ميشوند، ارتز هاي مچ و پا که با قالب گيري ساخته ميشوند و قسمت قطع عضو در آن بازسازي ميشود، پروتزهايي زيبائي از جنس سيليکون، پروتز با سوکت پلاستيکي و پروتزهاي دريچه دار. پروتزهاي دريچه دار يک پنجره قابل برداشتن دارند که امکان ورود بخش حجيم انتهاي استمپ را از ناحيه باريک سوکت به داخل سوکت فراهم ميکنند و وقتي فرد پروتز را پوشيد دريچه را ميبندد.
سايم (Ankle disarticulation or syme prosthesis)
اين قطع عضو به قطع از سطح مفصلي مچ اطلاق ميشود يعني کل پنجه پا از ميان مفصل مچ برداشته ميشود و قوزک ها تراشيده ميشوند و پد پاشنه به سمت جلو ميچرخد و انتهاي استخوان درشت ني را ميپوشاند. بعضي از افراد با اين قطع عضو به سختي ميتوانند از پروتز استفاده کنند ولي برخي ديگر پوشيدن پروتز سايم برايشان بسيار راحت است. اين سطح قطع عضو مانند ساير قطع عضوهاي از ميان پنجه ممکن است نياز به جراحي باز بيني داشته باشند تا فرد بتواند به راحتي از پروتز استفاده کند. سوکت سخت يکي از اجزاء مهم پروتز سايم است. در داخل سوکت يک لايه نرم دروني وجود دارد که زير زانوي فرد ادامه پيدا ميکند. طرحهاي ديگري نيز وجود دارند که در آن يک دريچه در پشت سوکت تعبيه ميشود و پوشيدن پروتز را تسهيل ميکنند. از آنجائي که فاصله بين انتهاي باقيمانده عضو و زمين در اين سطح قطع عضو خيلي کم است بنابرين پنجه هاي استاندارد موجود در بازار بايد تغييراتي داده شوند تا قابل استفاده براي اين پروتزها شوند. پنجه هايي که براي اين پروتزها قابل استفاده هستند نوع SACH و نوع کربني است.
زير زانو (Below knee prosthesis)
پروتز زير زانو عموماً از يک سوکتِ ساخته شده از روي قالب استمپ فرد، يک پايلون و يک پنجه تشکيل شده است. گاهي اوقات يک وسيله تعليق اضافي نيز جهت نگهداري پروتز روي بدن لازم است. زمان دريافت پروتز در هر فردي با فرد ديگر تفاوت دارد ولي معمولاً فرد دچار قطع عضو زير زانو روند دريافت پروتز را چند هفته پس از جراحي قطع عضو آغاز ميکند. پروتز فوري در بعضي از افراد پس از قطع عضو مورد استفاده قرار ميگيرد ولي در بعضي از افراد از بانداژ سخت در چند هفته اول پس از جراحي استفاده ميشود. جهت ساخت سوکت بايستي از اندام فرد قالب گچي تهيه شود. استفاده از پروتزهاي مقدماتي مزاياي زيادي براي فرد دچار قطع عضو دارد. اين پروتزهاي مقدماتي به استمپ فرد اين امکان را ميدهد تا ورمش کاسته شود و زخم کاملاً بهبودي يابد. اين فرآيند ممکن است حدود شش ماه يا کمي بيشتر ادامه پيدا کند. فرد روي استمپ خود از لايه هاي جوراب پروتزي يا ژل هاي سيليکوني استفاده ميکند سپس سوکت را ميپوشد تا از پوست حساس استمپ مراقبت کند. همينطور که ورم استمپ کم ميشود به صورت روزانه از سايز استمپ نيز کاسته ميشود. فرد با کاسته شدن حجم استمپ به لايه هاي جوراب زير سوکت اضافه ميکند تا باعث جلوگيري از لق زدن سوکت روي استمپ شود. هرگاه سوکت کاملاً گشاد شد نشان دهنده لاغرشدن استمپ است و بايد سوکت جديدي بر اساس حجم جديد استمپ ساخته شود. پايلون پروتز موقتي نبايد با پوشش زيبايي پوشانده شود تا پروتزيست بتواند به راحتي تغييرات لازم در راستاي پروتز را اعمال کند. در طول زماني که فرد از پروتز موقتي استفاده ميکند بايد زير نظر فيزيوتراپيست باشد تا راه رفتن با پروتز را بياموزد. در اين مدت بايد مرتباً پوست استمپ چک شود تا زخم و ساييدگي در آن ايجاد نشود. وقتي حجم استمپ ثابت ماند و فرد قادر به انجام تمام فعاليت ها شد ميتوان پروتز قطعي و دائمي را با قالبگيري از روي استمپ براي فرد ساخت.
بالاي زانو (Above knee prosthesis)
پروتز بالاي زانو داراي يک سوکت ساخته شده از روي قالب استمپ فرد دچار قطع عضو، زانوي پروتزي، پايلون و پنجه است. گاهي اوقات نياز به يک وسيله جهت تأمين تعليق پروتز روي بدن فرد است. معمولاً فرآيند دريافت پروتز در فاصله چند هفته پس از جراحي آغاز ميشود ولي اين فرآيند در افراد مختلف متفاوت است. يک ساختار حمايتکننده استمپ در هفته اول قطع عضو پس از جراحي استفاده ميشود.
براي ساخت سوکت با استفاده از باند گچي از روي استمپ فرد قالب گرفته ميشود. استفاده از پروتزهاي مقدماتي مزاياي زيادي براي فرد دچار قطع عضو دارد. اين پروتزهاي مقدماتي به استمپ فرد اين امکان را ميدهد تا ورمش کاسته شود و زخم کاملاً بهبودي يابد. اين فرآيند ممکن است حدود شش ماه يا کمي بيشتر ادامه پيدا کند. فرد روي استمپ خود از لايه هاي جوراب پروتزي يا ژل هاي سيليکوني استفاده ميکند سپس سوکت را ميپوشد تا از پوست حساس استمپ مراقبت کند. همينطور که ورم استمپ کم ميشود به صورت روزانه از سايز استمپ نيز کاسته ميشود. فرد با کاسته شدن حجم استمپ به لايه هاي جوراب زير سوکت اضافه ميکند تا باعث جلوگيري از لقزدن سوکت روي استمپ شود. اگر سوکت خيلي گشاد و لق شود يک سوکت آزمايشي جديد ساخته خواهد شد با ساخت سوکت آزمايشي ميتوان به خوبي حدود لبه هاي سوکت را تعيين کرد. پروتز موقتي نبايد با پوشش زيبايي پوشانده شود تا پروتزيست بتواند به راحتي تغييرات لازم را در راستاي پروتزو مفصل زانو اعمال کند. در طول زماني که فرد از پروتز موقتي استفاده ميکند بايد زير نظر فيزيوتراپيست باشد تا راه رفتن با پروتز را بياموزد. در اين مدت بايد مرتباً پوست استمپ چک شود تا زخم و ساييدگي در آن ايجاد نشود. وقتي حجم استمپ ثابت ماند و فرد قادر به انجام تمام فعاليت ها شد ميتوان پروتز قطعي و دائمي را با قالبگيري از روي استمپ براي فرد ساخت.
کانادين (Hip disarticulation prosthesis)
پروتز در قطع عضوهاي از ميان مفصل ران و از ميان استخوان لگن، عموماً داراي يک سوکت ساخته شده بر اساس قالب گرفته شده از استمپ فرد هستند که يک ساختار نرم دروني و يک فريم سخت بيروني دارند. همينطور يک مفصل ران، يک قطعه گرداننده، مفصل زانو، پايلون و پنجه دارند. سوکت در اين سطوح قطع عضو سمت دچار قطع عضو را ميپوشاند و به دور تنه و سمت سالم ميچرخد و در جلو با بندهاي محکم به هم متصل ميشوند. براي ساخت سوکت بايستي با باند گچي از بدن فرد قالب گرفت. قطع عضوهاي سطوح بالا نظير قطع عضو از مفصل ران و از ميان استخوان لگن از نظر ساخت پروتز و فيت صحيح روي بدن بسيار چالش بر انگيزند. چراکه فرد دچار قطع عضو چندين مفصل خود يعني پنجه، مچ، زانو و ران را از دست داده است و دستيابي به وضعيت باثبات و راحت برايش دشوار است. فرد در اين نوع قطع عضو هنگام راه رفتن دو برابر فرد سالم انرژي مصرف ميکند. بعضي از اين افراد از پوشيدن پروتز صرف نظر ميکنند و ترجيح ميدهند با صندلي چرخدار و کراچ تردد کنند. البته اگر فرد جهت دريافت پروتز تشويق شود، خانواده و تيم توانبخشي اهتمام کنند و ساخت پروتز توسط پروتزيست با تجربه و ماهر انجام شود فرد ميتواند به راحتي با پروتز راه برود و در فعاليت هايي چون رانندگي، کارهاي روزمره زندگي، مدرسه رفتن و … از پروتز بهره بگيرد.
مهمترين و اصليترين بخش ساخت پروتز در اين سطح قطع عضو، قالبگيري صحيح و ماهرانه از باقيمانده عضو در سمت دچار قطع عضو و لگن سمت سالم است. هدف در ساخت سوکت تهيه يک کپي مشابه سمت سالم است. براي دستيابي به اين منظور سوکت هاي آزمايشي ساخته ميشوند و اشکالات آن با پرو بر طرف ميشود. گاهي اوقات ساير قطعات پروتزي نيز به سوکت آزمايشي متصل ميشوند تا فرد ايستادن و راه رفتن را نيز امتحان کند. هنگامي که تمام اصلاحات انجام شد و به پايان رسيد سوکت اصلي قالبگيري ميشود. مفصل ران در محلي نزديک به محل طبيعي خود در سوکت نصب ميشود. کف سوکت از جنس مواد سخت و موازي با سطح زمين است. اين امر بافت نرم استمپ را داخل سوکت نگه ميدارد و مانع وارد شدن فشار به برجستگي هاي استخواني ميشود.
براي اين که فرد بتواند راه رفتن با پروتز را بياموزد نياز به پشتکار خود فرد و درمانگر است. فرد بايد ماه ها زير نظر درمانگر باشد و هر روز از پروتز خود استفاده کند تا به استقلال و راحتي دست پيدا کند.
کاشت پاي مصنوعي
براي اولين بار عمل جراحي ايمپلنت پروتز اندام تحتاني در کشور با موفقيت انجام شد. خدمتي که بسياري از افراد قطع عضو خصوصاً جانبازان عزيز را از عوارض و مشکلات ناشي از پروتزهاي سوکتدار (سنتي) رهايي ميبخشد. هدف از اين عمل جراحي بهبود کيفيت زندگي افراد قطع عضو است. عوارض و مشکلات ناشي از پروتز سوکتدار سنتي عبارتاند از: عفونت هاي موضعي، حساسيت پوستي محل تماس سوکت، تحمل وزن سنگين پروتز. افرادي که دچار قطع عضو بالاي زانو هستند انرژي زيادي در هنگام راه رفتن مصرف ميکنند که دو برابر افراد طبيعي است و عواقبي مانند کمردرد ناشي از اختلال در ارگونومي و آتروفي عضلات اندام باقي مانده به دليل عدم استفاده فعال را به دنبال دارد. اين ايمپلنت جديد با استفاده از ايده ايمپلنت دندان در داخل استخوان باقي مانده قطع عضو قرار ميگيرد.
مزاياي ايمپلنت
احساس راه رفتن طبيعي
کاهش مصرف انرژي در موقع راه رفتن
سبکي وزن پروتز بيروني
نداشتن حساسيت در محل تماس
براي افرادي که قطع عضو باقي مانده بسيار کوتاه دارند ايمپلنت Endo-Exo prosthesis بسيار مناسب و مفيد است.
عمل جراحي اين ايمپلنت در دو مرحله است:
مرحله اول:
ايمپلنت Endo- prosthesis پس از بيهوشي بيمار و آماده کردن استخوان در داخل استخوان کاشته ميشود.
کنترل با راديوگرافي انجام ميگيرد. پوست بسته ميشود. به مدت 45 روز جوش خوردن بين ايمپلنت و استخوان صورت ميگيرد.
مرحله دوم:
عمل جراحي با ايجاد يک سوراخ انجام ميشود. انتهاي پروتز داخلي (Endo- prosthesis) آشکار ميشود. بوسيله يک رابط به پروتز بيروني (Exo prosthesis) متصل ميشود. يک روز بعد از عمل جراحي دوم بيمار راه ميرود و احساس راه رفتن طبيعي را دارد. افراد با ايمپلنت Endo-Exo prosthesis تقريباً تمامي مشکلات پروتزسوکتدار سنتي را حل کرده و کيفيت مطلوبتري به زندگي بخشيده و فرد احساس راه رفتن طبيعي را دارد.
منابع
[1] http://pasargadmed.com
[2] https://orped.ir
[3] https://hakimclinic.ir
[4] https://omidfoot.com
[5] http://dr-abbaspour.com
دیدگاه ها