ابزارهاي مورد استفاده در لاپاروسکوپي

ابزارهاي لاپاروسکوپي تکنولوژي پيچيده و قيمت بالايي دارند و استفاد صحيح از آن‌ها نيازمند تيمي مجرب و آموزش ديده است که اطلاعات کافي در مورد نحوه باز و بسته کردن، نحوه کارکردن و آشنايي با عملکرد اين ابزارها در حين جراحي را داشته باشند. در اين مقاله به معرفي اجمالي ابزارهاي مورد استفاده در لاپاروسکوپي پرداخته خواهد شد.

اندوسکوپ Rigid

اندوسکوپ‌ها از لحاظ ساختاري داراي زوايا، قطر کاري و طول‌هاي کاري مختلف هستند و در قسمت ابتدايي از يک Negative Lens و در قسمت انتهايي از Eyepiece Lens تشکيل شده است. اندوسکوپ داراي قسمت اتصال به دوربين (Eye Shield) و يک قسمت اتصال کابل نوري (Light Post) است. قطر اندوسکوپ‌ها از 1.9 ميليمتر تا 10 ميليمتر متغير است که قطرهاي 5 و 10 ميليمتر بيشترين کاربرد را در لاپاروسکوپي دارند. زواياي اندوسکوپ‌ها از 0 درجه تا 110 درجه متغير است که بيشترين کاربرد زوايا در لاپاروسکوپي 0 و 30 درجه است.

سوزن ورس

از سوزن ورس براي ايجاد يک پنوموپريتوئن اوليه استفاده مي‌شود. اين سوزن يک کانولايِ بلندِ تيز (Sharp) است که در مرکز آن يک تروکار با نوک کُند (Blunt) تعبيه شده است. اين تروکار کند هنگام مقاومت ديواره شکمي به عقب بر مي‌گردد و زماني که مقاومت ديواره شکمي از ميان برود براي حفاظت از احشاء در مقابل کانولا تيز به بيرون بر مي‌گردد.

پيش از استفاده بايد از باز بودن مجراي سوزن توسط شستشو با سرنگ اطمينان حاصل شود و مکانيزم فنر توسط يک جسم سخت به شرطي که به نوک تيز صدمه  وارد نشود کنترل شود.

سوزن ورس ممکن است از نوع قابل استريل (Reusable) يا يک بار مصرف (Disposable) باشد.

تروکار و پورت

پورت (Port) يا کانولا يک وسيله لوله‌اي شکل است که از طريق آن دسترسي به محل عمل صورت مي‌گيرد.

قسمت‌هاي تشکيل دهنده کانولا:

  واشر لاستيکي: جهت جلوگيري از نشت گاز دي اکسيد کربن (‌CO2) و از بين رفتن پنوموپريتوئن در هنگام ورود اندوسکوپ يا ابزار ديگر در داخل کانولا مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

  دريچه کنترل گاز: زماني که ابزار از داخل کانولا خارج مي‌شود دريچه کنترل گاز مانع خروج گاز (‌CO2) مي‌شود.

  شير کنترل گاز: براي کنترل ورود  گاز (‌CO2) و خروج دود ناشي از هموستاژ مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

  بدنه کانولا: در 2 نوع نوک مستقيم يا مورب و به صورت پيچي يا بدنه صاف وجود دارد.

قطر پورت‌ها از 3 تا 30 ميليمتر متغير است که بيشترين کاربرد را قطرهاي 5 و 10 ميليمتر دارند.

تروکار

وسيله‌اي است که در داخل پورت قرار مي‌گيرد و وظيفه تسهيل در داخل شدن به ديواره شکمي را بر عهده دارد. در حالت کلي به دو نوع کند و تيز تقسيم مي‌شوند که در نمونه تيز به هرمي و مخروطي قابل تقسيم هستند و هر کدام ويژگي‌هاي خود را براي کاربرد ايمن‌تر در حين جراحي دارند.

يک مدل از تروکار که براي ايمني بيشتر طراحي شده است مکانيزمي مشابه سوزن ورس دارد که براي حفاظت بيمار و کارايي آسان‌تر در هنگام ورود اولين تروکار به کار مي‌رود.

Grasping Forceps & Scissors

وسايل نگهدارنده يا چنگکي در شکل‌ها و اندازه‌هاي مختلف و براي مصارف گوناگون وجود دارند. طول متوسط آنها براي بزرگسالان 36 سانتيمتر و براي اطفال 28 سانتيمتر است. فورسپس‌ها و قيچي‌ها از سه قسمت دسته (Handle)،  قلاف (Shaft) و مغزي (Insert) تشکيل شد‌ه‌اند.

  دسته: دسته مي‌تواند به صورت ساده، با قابليت استفاده از کوتر، قفل شونده و قفل شونده همراه با قابليت استفاده از کوتر ساخته شود و هرکدام باتوجه به شرايط جراحي، کاربردهاي مختلفي دارند تا بهترين عملکرد را داشته باشند.

  مغزي: مغزي نوع ابزار را مشخص مي‌کند که مي‌تواند به صورت گرسپر فورسپس يا قيچي باشد. دهانه مغزي مي‌تواند داراي مکانيزم يک‌طرفه (Single Jaw) يا دو‌طرفه (Double Jaw) باشد و به دو نوع آسيب زننده (Traumatic) يا بدون آسيب (Anti-Traumatic) تقسيم مي‌شود.

نحوه نامگذاري

الکترودهاي جداسازي

الکترودها با اتصال به قسمت مونوپلار يا مونوپلار سيستم الکتروکوتر قابليت برش (Cut) و انعقاد (Coagulation) را دارند.

از انواع مختلف اين الکترودها مي‌توان به موارد زير اشاره کرد.

  L hook

   J hook

   Spatula

   Ball Knife

   Suction- Hook

سوزن گير (Needle Holder)

براي بخيه زدن مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

  انواع مختلف سوزن گير

  Straight

  Right     

  Left 

سوزن آسپيراسيون ( Aspiration)

اين سوزن در لاپاروسکوپي جهت خارج کردن مايع کيست‌هاي تخمدان، کيسه صفرا و براي سوراخ کردن تخمدان پلي کيستيک به کار مي‌رود.

نات پوشر (Knot Pusher)

نات پوشر براي وارد کردن گره آماده يا نخ از پيش گره زده شده به داخل شکم استفاده مي‌شود.

کليپ اپلاير (Clip Applier)

کليپ اپلاير براي بستن عروق و مجراها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. کليپ‌هاي استفاده شده معمولاً از جنس تيتانيوم هستند که عموماً با بدن سازگاري دارند و در سايزهاي و انواع مختلف موجود هستند.

دسته ساکشن و اريگيشن (Suction/ Irrigation)

دسته ساکشن و اريگيشن با شستشوي محل جراحي، باعث بهبود ديد جراح مي‌شود.

قطرهاي مورد استفاده 5 و 10 ميليمتر  است براي جمع آوري لخته و سنگ‌هاي ريز از قطر 10 بيشتر استفاده مي‌شود.

منابع

1- جراحي لاپاروسکوپي، آزادنجم الدين- پير گوئيلو . ترجمه دکتر کوروش شميمي

2-  اصول پايه جراحي لاپاروسکوپي، دکتر عباس رباني، دکتر حسين عاشق، دکتر جلال رضايي

3-  لاپاروسکوپي دامپزشکي، دکتر جلال بختياري، دکتر عليرضا خلج، دکتر محبوبه عبدي