واحد گازهای طبی و نحوه عملکرد اکسیژن ساز

در این مقاله سعی داریم تا دوستان را با وظیفه واحد گازهای طبی در مراکز درمانی و همچنین نحوه عملکرد دستگاه اکسیژن ساز آشنا کنیم.

واحد گازهای طبی در هر مرکز درمانی وظیفه تأمین ایمن گازهای طبی با فشار و خلوص مناسب را بر عهده دارد و همچنین وظیفه کنترل عملکرد صحیح واحد ساکشن مرکزی بر عهده واحد گازهای طبی است که مسئولین تجهیزات پزشکی مراکز درمانی، وظیفه نظارت و کنترل این مهم را بر عهده دارند.
اساساً گازهای طبی موجود در هر مرکز درمانی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
– گازهای استنشاقی
– گازهای غیر استنشاقی (ابزاری)
گازهای استنشاقی به گازهایی گفته می‌شود که به استنشاق بیمار رسیده و پس از جذب آن گاز توسط ریه‌ها در روند درمان بیمار نقش دارند مانند گاز اکسیژن، گاز بیهوشی (n2o) و گاز آنتونوکس.
گازهای غیر استنشاقی به گازهایی گفته می‌شود که نباید به استنشاق بیمار برسد به نحوی که استنشاق آن‌ها توسط بیمار ممکن است باعث صدمات جانی به بیمار شود از جمله این گازها می‌توان از co2 و ازت نام برد. از این گازها استفاده ابزاری می‌شود به عنوان مثال از گاز co2 در دستگاه لاپراسکوپی و از گاز ازت جهت راه اندازی دستگاه‌های پنوماتیکی (بادی) اتاق عمل استفاده می‌شود.
گاز اکسیژن: این گاز با نام شیمیایی (o2) یکی از پرکاربردترین گازها در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی است و در گروه گازهای استنشاقی قرار می‌گیرد و جهت اکسیژن رسانی به بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد این گاز توسط سیلندرهای 40 لیتری، 20 لیتری، 10 لیتری، 5 لیتری، 2 لیتری و 0.5 لیتری به بیمارستان‌ها منتقل می‌شود.
روش دیگر تأمین گاز اکسیژن در مرکز درمانی انتقال گاز اکسیژن به صورت مایع (متراکم) به مرکز درمانی و ذخیره سازی در مخازن بزرگ است که اکسیژن مایع توسط دستگاه تبخیرکننده (وپورایزر) تبدیل به گاز اکسیژن شده و توسط لوله کشی داخلی مرکز درمانی به بخش‌ها و قسمت‌های مختلف بیمارستان منتقل می‌شود.
روش سوم تأمین گاز اکسیژن در مرکز درمانی به صورت تغلیظ هوای محیط توسط دستگاه‌های اکسیژن ساز است به نحوی که توسط این دستگاه‌ها و طی فرآیندی که شرح خواهیم داد اکسیژن موجود در هوای محیط تغلیظ شده و درصد خلوص آن از 21 درصد به حدود 95.5 درصد افزایش یافته و پس از جداسازی از ازت وارد سیستم لوله کشی داخل بیمارستان و مرکز درمانی می‌شود لازم به ذکر است که از این دستگاه‌های تغلیظ‌گر نه تنها در مرکز درمانی بلکه جهت تأمین اکسیژن درمانی بیماران در منازل هم استفاده قرار می‌شود البته در ابعاد کوچک‌تر و در حجم کمتر نسبت به ‌انچه در مراکز درمانی وجود دارد.

چگونگی عملکرد دستگاه اکسیژن ساز
ابتدا هوای محیط توسط موتور کمپرسور به داخل اکسیژن ساز کشیده می‌شود. به نحوی که در زمان مکش هوا به داخل اکسیژن ساز، هوای محیط از فیلتر آنتی باکتریال عبور می‌کند. وظیفه این فیلتر، جلوگیری از ورود آلودگی و ذرات معلق به داخل اکسیژن ساز است. سپس هوای مکش شده به داخل کمپرسور اکسیژن ساز فشرده شده و در مخزن اصلی هوای فشرده ذخیره سازی می‌شود. در این مرحله با توجه به اینکه مخزن هوای فشرده از جنس فلز است و در حین فشرده سازی هوا بر اثر برخورد مولکول‌های هوا دمای هوای فشرده بالا می‌رود رطوبت موجود در هوای فشرده شده به صورت میعان در انتهای مخزن جمع می‌شود که توسط شیر تایمر دار به داخل فاضلاب هدایت می‌شود.
در مرحله بعد هوای فشرده شده از چند مرحله فیلتر عبور می‌کند که هر یک از این فیلترها وظیفه جداسازی قسمتی از ناخالصی‌ها را بر عهده دارند یکی از این فیلترها جهت فیلتراسیون ذرات معلق در هوای فشرده و فیلتر سپراتور جهت جداسازی رطوب و روغن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سپس هوای فشرده شده خالص، وارد مولد اکسیژن ساز می‌شود در این مرحله هوای فشرده شده وارد ستونی از زئولیت (ماده‌ای شیمیایی که تخلخل آن باعث جذب ازت می‌شود) می‌شود. وقتی که هوای فشرده وارد ستون زئولیت می‌شود با توجه به تخلخل سطح زئولیت و تماس هوای فشرده شده با آن ازت موجود در هوا توسط ذرات زئولیت جذب شده و اکسیژن از هوای فشرده جدا می‌شود و در قسمت بالای تانک مولد جمع می‌شود. سپس اکسیژن توسط شیرهای خروجی از مولد خارج می‌شود و ازت هم توسط شیرهای اگزوز از مولد به محیط منتقل می‌شود. به منظور تداوم و یکپارچگی تولید اکسیژن در اکسیژن ساز از 2 ستون مولد اکسیژن استفاده می‌شود به نحوی که ستون 1 در مرحله جداسازی قرار دارد ستون شماره 2 در مرحله تخلیه قرار می‌گیرد و برعکس. بدین صورت در تمام زمان کارکرد دستگاه تولید اکسیژن بدون وقفه انجام می‌پذیرد سپس اکسیژن تولیدی وارد مخزن ذخیره اکسیژن می‌شود تا با ذخیره سازی اکسیژن در مخزن باعث افزایش فشار و خلوص اکسیژن در حد لازم شود.
در این مرحله اکسیژن آماده استفاده است که در اکسیژن ساز بیمارستانی، اکسیژن تولیدی وارد خط انتقال به بخش‌های مراکز درمانی می‌شود و در اکسیژن ساز خانگی، اکسیژن تولیدی پس از مرطوب سازی توسط بطری رطوبت ساز به استنشاق بیمار می‌رسد.

1- فیلتر هوای ورودی
2- فیلتر هوای ورودی
3- موتور کمپرسور
4- درایر و مخزن هوای فشرده
5- ستون‌های مولد حاوی زئولیت
6- فشارشکن اکسیژن خروجی
7- مخزن اکسیژن خروجی
8- فیلتر اکسیژن خروجی